Þjóðviljinn - 01.06.1939, Blaðsíða 3

ÞJÖÐVILJINN
Fimmtudaginn 1. júní 1939
Haildéf Kflían iaxness;
Aðal asknnnar
Avasrp, fluft Æs&ulýdsfylfeiugunní á Píngvdllum á hvífasfinmidag
Etir að ræðumaður hafði með
nokkrum orðum hyllt æskuna og
boðið Æskulýðsfylkinguna vel-
komna til Þingvalla, hins helga
staðar Islendinga, fórust honum
svo orð:
Ný kynslóð táknar nýtt líf
með nýjum viðhorfum í land-
i,nu, hver upprennandi æska
hefur alltaf táknað byltingu, .
heilbrigður æskulýður er bylt-
ing útaf fyrir sig eins og vorið, I
bylting gegn úreltum kenning- j
iim, úreltum siðum, úreltumi j
stofnunum, dauðu formi á ótal
sviðum, öllum þeim dauðu öfl- |
um, sem vitund þjóðarinnar eri
vaxin frá, slík bylting er æsk- |
an. Rök hennar eru rök lífsins. {
Pað er aðal æskunnar að háfá |
'frjálsa og heilnæma sýn á líf- j
inu í kring um sig, réttlætis-i \
kröfur hennar og fegurðarþrá
eru snar þáttur af hennar eigin
Hfskrafti, en ekki svikin verzl-i .
unarvara, sem hún sé fús til að
selja með afslætti ef henni er
horgað út í hönd, eins og oft
ier leinkenni á „hugsjónum"
hinna rosknari manna, sérstak
legai í Lopinberu lífi. Það er eðli
heilbrigðrar æsku að vera ósátt
fús við alla þá aðilja,, sem eru
lífsöflunum fjandsamlegir, og!
Iáta .aldrei múta sér til samkomu
lags við slíka krafta. Ég veit að j
vísu að þeir einstaklingar ern j
líil í jhópi æskumanna, sem hafá j
látið kaupa sig eða hræða frá j
málefnum æskunnar, málefnum j
hins gróandi þjóðlífs, tií þess!
að þjóna hagsmunum einhverra
skuldakarla, eða þvíumlíkt. Það;
eru til einstaka ungir menn, er
hafa í lembættavon og bitlinga
látið hafa sig til þjónustu við
aðilja, sem eftir verkurn sínum
virðast álíta sig umboðsmenn
þess erlenda fjármagns hér inn-
anlands, sem gert hefur ver-
ið að óspilunarfé nokkurrra
prívatmanna í Reykjavík. Hlut
verk sumra þessara ungu manná
gegn æskunrji í Iandinu er væg-
ast sagt sorglegt. En slíkir ungl-
ingar eru sem betur fer undan-
tekningar, og einsdæ.min eru
verst. Þeir unglingar, sem bjóða
sig til fals á hinum pólitíska
hrossamarkaði, eins og nokkurs
konar tvífættur búsmali, þeir
eru æskulýður á villigötum, sú
tegund vesalinga, semhin fræga
trúkona Ólafía Jóhannsdóttir
nefndi „hina aumustu allra“,
Eins og vitfirrtir menn þekkjast
oft á því, að þeir kalla heil-
brigða menn brjálaða, þannig
eru agentar hins tapaða erlenda
íáinsfjár auðþekktir á því, að
þeir kalla islenzkan almenning
í hans eigin landi landráðamenn,
ættjarðarleysingja eða útlend-
inga. Umboðsmenn hins erlendá
tapaða lánsfjár hér innanlands
og skuldakóngarnir, sem hafa
sólundað þessu fé, og velta nú
með atbeina ríkisvaldsins töp-
um sínum yfir á almenning, —
það liggur í hlutarins eðli, að,
sú, klíka er í fjandskáp við æsk
una í landinu um leið og aí
menning. Heilbrigð æska hlýtur
að eiga samleið með hinum ó-
leystu kröftum og fjötruðu út-
þenslumöguleikum alþýðunnar
en nafn þeirra, sem svíkja æsk
una mun fljótlega „síga og
hverfa í svarta nátt“, eáns og!
skáld(ið segir.
Ég sagði áðian að Þingvellir
væru helgur staður. Þið hafið
án efa haldið, að ég mundi vitna
í fornar hetjusögur og ljóð því
máli til sönnunar, t. d.: Þar stóð
hann Þorgeir á þingi; þar komu
Gissur og Geir, Gunnar og Héð
inn og Njáll, — og svo fram-
vegis. ;
Það er inndælt að eiga hetju-
sögur, enda híafa þeir dagar
kiomið yfir ísland, að við áttum
bókstaflega ekkert að nærast á,
hvorki til sálar né líkama, annað
len fornar hetjusögur. Það er
ekki ónýtt þegar maður er að
sálast af kúgun, harðrétti og
leymd, að muna eftir því, að í
raiun og veru er maður Gunnar
á Hlíðarenda og getur hlaupið
hæð sína aftur á bak og áfram'
í öllum herklæðum. I djúpurn
niðiurlægingarinnar er maðuri
allt f einu orðinn riddari frá
,miðöldum, — slík minning get
ur blátt áfram orðið kreppuráð-
stöfun, maður þarf ekki fjör-
efni ef maðiur hefur það' í lmga!
Það sé fjarri mér að vilja segja
annað en lof um hetjusögurnar,
af öllum bókmenntum elska ég
þær mest, og ég veit að ið get-
um öll talið okkur til hamingju-
láns, að þjóðin skuli hafa átt
veglega höfunda, sem voru ekki
„bara bændur“, eins og eitt
Reykjavíkurblaðið komst að
orði nýlega, heldur sjóræningjar
|eins log Egill Skallagrímsson,
prestur eins og Ari Þorgilsson
og milljónamæringar eins og
Snorri Sturluson. En íslenzk
þjóðaræfi verður ekki skynjuð
né skilin af því, þótt menn hafi
á hraðbergi hinar fornu hetju-
sögur, sem flestar voru að
meira eða minna leyti tengd-
ar þessum stað þar sem við nú
stömdum, né með þ'ví að ein-
blína á hátinda upphefðar vorr-
ar og snilldar, eins og ræningj-
ann Egil, prestinn Ara og auð-
kýfinginn Snorra. Þingvellir eru
ekki aðeins helgur staður vegna
sambands síns við hetjusögum-í
ar heldur einnig vegna þeirra
þjáninga og harma, sem íslenzk
ir menn hafa rnátt þola úr þess-i
ium stað. Að vera ættjarðar-
vinur er vanalega andstæða þess;
;aði ,ver,a ættjarðargortari og
„húrrapatríót“; sá er ekkimest
ur ættjarðarvinur, sem hæst
rómar hetjusögur þjóðarinnar
og ósparastur er á að veifa
nafni hinna frægustu manna,
heldur hinn, sem skilur jafn-
framt þjáningar þjóðar sinnar,
hið þögula stríð hinna mörgu
nafnlausu manna, sem aldrei
þótti í frásögur færandi, allar
þær þjáningar, sem vorugrafn-
ar í sinni eigin þögn gegnum
aldirnar, ættjarðarvinur metur
ekki aðeins styrk þjóðar sinn
ar iog afrek að verðleikum,1
hanu veit einnig betur en aðrir
hvar sár hennar hafa staðið
dýpst, hvar niðurlæging henn-i
ar var bitrust, hvar ósigur henn-í
ar mestur. Sá hefur ekki skil-,
ið Þingvelli, sem hefur ekki
skóðað í hug sér þær þungu
búsifjar, sem hárðljmd og kald-
rifjuð yfirstétt lét frá lupphafi
útgánga héðan, yfir almenn-
i,ng í landinu, allar þær lítt-
bæru byrðar, álögur, kvaðirog
þiunga dóma, sem hér voru lagð
ir af ríkum á fátæka, öll þau
bönd, sem þjóðin hér var bund-
in, þau höft sem lögð voru á
útþensluhæfileika hennar til
þess að höfðingjarnir mættu
Frá Pingvöllum: Ii. Ií. Laxness hefur lokið ræðu sinni.
lifa og blómgast, allt þaðhelj-
arfarg, sem æskan í landinu
varð að þola undan setningum
og fyrirmælum þess miskunnar,
laiusa valds, ýmist innlends eða
útlends, sem háði hér þing. Hér
á þessum hraunklettum, hafa
saklausir men nveriS brenndir
fyrir galdra, í Drekkingarhyl
hér rétt fyrir utan hafa fátæk-
ar, umkomulausar konur verið
kæfðar fyrir ;að fæða börn í
heiminn, og hér voru snauðir
rnenn handhöggnir fyrir að hafa
stolið sér og sínurn til saðnings
úr hjöllum hinna ríku. Hvergi
mætir hetjusaga aldanna
þjáningum aldanna jafn
áþreifanlega og á þessum staS,
og í baksýn þessara lifandi
minninga stendur hi5 óumræS
lega landslag Þingvalla, þessi
ímynd jarðneskrar tignar og
náttúrufegurðar, leíns iog leik-
svið, til þess að fullkomna hinn
voldugasjónleikaldanna. Faðm-
lag hetjuljóðs þjóðarinniar iog
harmsögu, í þessu töfralands-
lagi, sem virðist liggja utan tak-
marka hins vanalega heims, —■
það er þetta, sem gerir staðinn
helgan í laugum allra Islendinga.
Æska nýrra og nýrra tíma
hefur brotið niður gamlar siða-
hlugmyndir .og stimplað aðrar,
s'em glæpi, hún hefur útmáð
gamlar stofnanir og lagabálka,
og staðið við hlið hinna kúguðu
í því að .afnema úreltþjóðskipu-
lög og setja önnur ný. Æskan
og frelsisbarátta þjóðanna eru
óaðskiljanlegir förunautar, þær,
hafa eitt ,eðli.
En þrátt fyrir þótt æskan sé
byltingagjörn að eðli, þá á hún
verðmæti, sem öllum heilbrigð-
um æskulýð allra tíma eru jafn
heilög, og þótt hún sameinist
í hverri nýrri kynslóð um áðf
brjóta hinar dauðu viðjar for-i
tfðarinnar, og skipi sér í sveit
,allra bundinna lífskrafta, sem,
þrá útþenslu og fullnað, þá
veit hún þó rætur sínar standa
djúpfd í fortíðinni. Öll heilbrigð
æska lítur á sig sem arftaka,
leigand.a íogi verndara þeirra
menningarverðmæta, sem und
angengnar kynslóðir hafa skil-
ið eftir sig, og það er krafa
hennar að fá að rækja þann arf
sem beztj. I tungu okkar og bók
menntum eigum við íslendingar
forna dýrgripi umfram flestar
aðrar þjóðir, og hverjum íslenzk
um æskumanni á ,að vera það
sérstakt metnaðarmál að leggja
rækt við tungu sína og stunda
bókmenntir þjóðar sinnar frá
öndverðu, skilja þær, gera þær
,að sinni ándlegu eign. Sú auð-
legð, s,em við eigum í bókmennf
unum opnar ekki aðeins hverj-
um íslenzkum æskumanni heilar
veraldir fegurðar og snilldar,
en það býr í íslenzkum bók-
menntum ákveðinn andi, sem
stundum hefur verið kallaður
forn höfðingsandi: það er sá
andi, sem vill þola allt fremur
en kúgun, yfirdrottnun og yf-
irgang, en kappkostar eflingu
manngildisins, þannig ,að mað-
ur geti aldrei sætt sig við að
vera annars manns þræll eða
þý. Sá sem er handgenginn ís-
lenzkum bókmenntum og hefur
drukkið í |siig anda'þeirra, hann
neitar ósjálfrátt að vera ann-
arra manna handbendi, og
hann nnun ekki eiga hæfileika til
að selja sig á pólitískum hrossa
markaði. Það er betra að vera
heiðarlegur ræningi eins og Eg-
ill Skallagrímsson en ganga út
á torgið og falbjóða sál sínaog
samvizku fyrir bitlinga.
Áður en ég lýk þessum orð-
um, 1 angar mig að minnast á einn
herfilegan ljóð á ráði hinnar j
eldri kynslóðar, sem æskulýð- !
ur nútímans á eftir að fella )
sinn dóm yfir, og sérstaklega j
sjá kjarni æskulýðsins, sem hef-
ur tekið sér virka stöðu í menn
ingar- og frelsisbaráttu alþýð-
unnar. Það er drykkjuskapurinn.
Ég var minntur á þetta atriði
af tveim greinum, sem fram j
komu í Reykjavíkurblöðunum i \
gær. Tveir Breiðfylkingarmenn !
sem Jónas Jónsson frá Hriflu j
hefur gert landskunna fyrir við- j
skipti þeirra viS Bakkus, gei'Su
í gær, sinru í hvoru blaði, harða
hríð að Æskulýðsfylkingunni
fyrir að ætla sér til Þingvalla.
Eg er þessum tveim sorglegu
kavalérum sérstaklega þakklát-i
|ur fyrir að þeir skuli hafa álit-
ið þetta tækifæri heppilegt til
að vekja eftirtekt á sér, því það;
gefur mér ástæðu til að Ieggja
á þá líknarhönd, þótt í litlu sé
og minna þá á, ,að drykkjuskap
urinn á íslandi er hinn versti
óþrifnaðiur, eftirstöðvar gamall-
ar niðurlægingar og eymdar.
Ég hef oft dvalið langdvölum
hér á Þingvöllum, og stundum
haft tækifæri til að sjá þau fé- j
lög, sem þessir tveir menn
standa að, koma hingað á há-
tíðum sínum til að „helga“ Þing
völl alveg sérstaklega, en ,,há-
tíði,n“ og „helgunirú var falin
í því að liggja afvelta af brenni
víni í moldarflögum og gjót-
um, eða undir húsveggjum stað
arins og á gólfinu hér í gisti-
húsinu. Það eru þessar dreggjar
þjóðfélagsins, sem nú krefjast
þess að mega einoka Þingvelli.
Heilbrigð nútímaæska, alþýðu-
æskanj í landinu, hlýtur að líta
á drykkjumenn sem aumingja *
Flmfnttidagsdansklúbbmrf nn;
Danslelknr
i Alþýðuhúsínu víð Hverfísgötu i hvöld hl. 10.
Hljómsveíí undítr stjóm Bjama Bödvatrssonar.
Aðgöngumíðar á hr. 1.50 verða seldír frá hl. 7
Hraðferðir B. S. A.
Alla daga nema mánudaga um Ahranes og Borgar-
nes. —- M.s. Laxfoss annast sjóleíðína. Afgreíðsluna
í Reyhjavíh Bifreíðastöð íslands, símí 1540.
Bífs'eíðasföð Aknreyifair,
flSnBið bifreiðaslSð
Magnásar GnoDlaagssonar
A'kiranesi — Simí 31
Áæflunatrfetrðítr Aktranes — Botrgatrnes.
Gerízf áskrífendur að
- LANDNEMANUM -

Utbrelðið Þjóðviljann
og leggja til að sjúkdómur -
þeirra verði meðhöndlaður með ;
sama hætti og tveir þjóðlegir j
sjúkdómar, sem vom hér land- j
lægir áður, en hefur nú veriði
útrýmt, nefnilega holdsveiki og:
geitur. Það á ,að vera metnaðar-
mál ungrar alþýðu að líta svo
á sem þetta þrent, fyllirí, holds-
veiki og geitur, beri að flokka
uindir sama lið, og ef hér sjást
nokkrir fylliraftar á þessu móti
þá firinst mér rétt að gera fyrir
fram ráð fyrir því, að þeir séu
útsendarar Morgunblaðsins og
Vísis, og meðhöndla þá sam-
kvæmt því. Ég vil í því sam-
andi Keyfa mér að minna á, að
Borgfirðingar hafa það ráð við
fylSirafta á opinberum mann-
fundum, að láta þá í poka og
aka þeim burt.
Ég vil ljúka þessum orðum
með árnaðaróskum frá okkur,
sem teljum okkur um það bil
kiomna til vits og ára, og höf-
ium, þótt í litlu sé, látið okkur
aS einhv. slípa menningu og
upplýsingu alþýðunnar í !and-
inu. Við fögnum því að mega
treysta ykkur sem oddaliði í
menningarbaráttunni, sem er að
eins annað nafn á baráttunni
fyrri auknu frelsi og fegurra,
ríkara lífi alþýðunnar á fslandi.
Það er hin áhugasama æska í
landinu, sem gefur okkur kraft
og, sigurvissuf í baráttunni gegn
tþeim öflum, sem eru fjandsam-
leg heilbrigðu mannlífi í land-
inu. Ég vona að við bregðumst
aldrei hvert öðru í ástinni til
fegurra, heilbrigðara og virðu-
legra mannlífs í laudinu, og að
við munum aldrei, þótt árin
færist yfir, láta nein fjandsam-
leg öfl kaupa okkur til að svíkj-
ast undan merkjum í barátt-j
unni. fyrir þeim hugsjónum,
sem eru eðli og aðal heilbrigðr-
ar ungrar alþýðu.
Valiiif ~ Ffam
Framh. af 2. síðu
sem eðlilega gáfu Fram laus-
an tauminn, sem þeir líka óspart
notuðu sér. lnnframherjar Fram
voru oftast frjálsir og gátu sent
hættulega bolta til hægri og
vinstri, og framverðirnir, Högni
og Sæmi aðstoðuðu þá ótrufl-
aðir af innframherjum Vals.
Sama var að segja um Grímar,
Sigga og Frímann sem stað-
settu sig illa hver gagnvartöðr-
um með tilliti til leiksins, sér-
staklega í fyrri hálfleik. Lolli
var settur undir umsjá Sigurðar
Jónssonar, sem gerði það sum-
part vel en sumpart á þann veg
að' á erlendri grund hefði verið
dæmd vítisspyrna fyrir, ográð-
legg ég honum að gera það ekki
þar innan vítateigs. Annars bar
hann mikið af hita og þunga
dagsins fyrir Fram ásamt Sig.
Hall., sem hefði getað dregið
úr einhverju af útafspörkunum,
og sömueliðis Sæmundur. Fram
lína V,als var meira og minna
í molum og misheppnaðistflest
og má því Valur vel við un,a
þessi úrslit eftir gangi* leiks-
ins.
Sú breyting var á framlínu
Frams, að Jón Magg. lék á
hægra kanti, en Þórhallur í
miðju, og má gera ráð fyrir að
það hafi verið til bóta. Er hún
hættuleg og varasamt að láta
hana ganga lausa eins og Valur
gerði. Verða Valsmenn aðherðá
sig rækilega ef þeir ætla að
sigra K.R. á morgun.
. Dómari var Guðjón Einars-
son.
Veður var fremur hagstætt,
suðvestan kaldi.
Áhorfendur um 2300.
Næsti leikur er í kvöld og
keppa þá Víkingur og Fram um
i annað og þriðja sætið. Mr.