Þjóðviljinn - 18.07.1939, Blaðsíða 2

Þriðjudagurinn 18. júlí 1939.
Þ JÓBVILiINN
tSlðOVtLUNH
Ctgeíandi:
Samelnlngarílokkur .
— Sósiolistaflokknriim
Ritsfcjóra?!
Óigeirssön.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bttstjórnarskrlfstofur: Hverf-
iagötu 4 (3. hæð), sími 2270,
' 4fgrelðsln- og anglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (L
hæð) simi 2184.
4skrlftargjald & mánnðl: .. i
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
fcr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintaldð.
VOdngsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
ísland scm iíl~
raunasíöð i f lofa^
asfíngum Pýeba-
lands.
Pað er auðséð að nazisýa-
^jórnin í Berlín. er að reyna
hve mikið sé óhætt að bjóða
Islcntlinguni og um leið lætur
hún Morgunblaðið prófa fyrir
sig hve freklega sé óhætt að
misbjóða þjóðfrelsistilfinning-
um íslendinga.
Það myndi ekkert blað neinn
ar þjóðar og sízt af öllu stjórp-
arblað sjálfstæðrar þjóðar ger-
ast svo ósvífið — eða svo fram
ur hófi heimskt — að lýsa því
yfir opinberlega að koma
þýzkra kafbáta á Reykjavíkur-
höfn væri áframhald af heræf-
aigum þýzka flotans. Svonavit-
lausir geta menn ekki verið.
P>að hlýtur að vera einhver
meining með því.
Morgunblaðið tilkynnxr: Pýzk
ir kafbátar eru í heræfingum
og þeir halda þeim áfram á
Reykjavíkurhöfn og við Island/
Þetta hefur verið tilkynnt rík-
isstjórninni — og hún á auðvit-
að að hlýða og þakka fyrir
heiðurinn!!
Öllum íslendingum hlýturað
vera ljóst að með þessu fram-
ferði eru þýzkir nazistar að mis-
bjóða hlutleysi íslands —■ og
ekkert blað hefur upp á síð
kastið heimtað freklegar en
Morgunblaðið að hlutleysið
væri ,,verndað“ með því að
— — banna að segja sannleik-
-anr.^im Hitler ! ! — En ef þýzk
um kafbátum þóknast að hafa
heræfingar hér — sjálfsagt, það
er ekki brot á hlutleysinu!
Islenzk alþýða er ekki gin-
keypt fyrir því vinfengi, sem
bræðingsstjórnin sýnir Þýzka-
landi. Það er of auðséð að þar
er um beinan undirlægjuhátt að
ræða. Ella myndi sjálfstæð rík-
isstjóm frábiðja sér heræfingar
þýzkra kafbáta við ísland.
Það er krafa íslenzkrar al-
þýðu að þessum undirlægju-
hætti gagnvart þýzku nazista-
stjórninni verði tafarlaust hætt.
Island ætlar sér ekki að sigla
í kjölfar Danmerkur í utanrfk-
ispólitíkinni gagnvart Þýzka-
lajidi.
En það er full ástæða til að
rannsaka strax .vel, hvernig
borgarablöðin íslenzku hagasér
gaguvart heræfingum þýzkra
kafbáta hér. Aðferðir þýzlcu
nazistanna til að hafa áhrif á
blöð annarra landa og stjórn-.
málamenn þeirra eru orðinheim
inum svo kujuí, að ástæða er
til að vara sig á þeim. Það hef-
ur nú sýpt sig hvemig helztu
menn og blöð Munchen-stefn-
urtnar: í Frakkklandi eru‘mútu-
þegar cg bandamenn Hrílers.
að
y sem Bretarverða
þola sýnir hvernig heims™
veldið er statt -
Sænshá stórblaðíð Göteborgs Handels och Sjöfartstídníng
um stjórnarstefnu Chamberlaíns
Hér fer á eftir þýðing á rit-
stjómargr.ein („I dag“) sem birt
jist í Göteborgs Handels og Sjö
fartstidning 20. f. m. Menn geta
af henni gert samanburð á skiln
ingi frjálslyndra sænskra bprg-
arablaða á samningaumleitun-;
um Breta við Rússa og hinum
„frjálslyndu“ blöðum ^umbóta
flokkanna“ hér á Islandi, Tím-
anum og Alþýðublaðinu.
„Niýlegaís'egjr í iblaði Mubso-
linis, Popolo d’Italia: #Ef ein-
hversstaðar var blakað við hári
á höfði Breta, mátti eiga það
víst, að eigi var dagur liðinn
áður en þar var komið
herskip á vettvang með gap-
andi fallbyssukjöftum. Svo var
það áður fyrr. En nú gerist
slíkt ekki lengur. Annaðhvort
eru allir Bretar orðnir sköll-
óttir eða þeir eiga engin skip
lengur“.
Áður var brezki fámnnhverj-
um Breta vemd, hvenær og
hvar sem var í veröldinni. Það
stóð virðing af Jóni bola. Nú
skemmta Japanir sér við það
að erta og auðmýkja Breta,
hvar sem þeir hítta þá. Virð-
ingu gulu þjóðanna fyrirþeim
hvítu er lokið. Það eru Rúss-
arnir einir, sem nokkurs þyk-
ir um vert í Austur-Asíu.
Það hefnir sín fljótlega, þeg-
ar heimsveldi lætur það vera
einu leiðarstjörnu sinnar póli-
tízku stefnu að láta undan síga
fyrir hverri mótspymu. Aum-
leg hefur stjómlist Bretaveldis
verið síðustu sex árin. Þegar
Hallasf á ógæfu~
hlid
Þjóðviljinn skýrði frá því fyr-
ir skömmu síðan, að samkvæmt
uppgjöri Hagstofu íslandshefði
verzlunarjöfnuðurinn fyrrihelm
ing ársins verið óhagstæður um
hérumbil II milljónir króna.
Það er athyglisvert að bera
saman tölur fjögurra síðustu
ára um þessi efni.
Útflutningurinn hefur vaxið á
fyrra árshelmingi úr rúmum 16
milljónum króna upp í rúmar
19 milljónir. Á sama tíma hefur
innflutningur vaxið úr tæpum
20 milljónum króna upp^ í rúm-
ar 30 milljónir.
Skýrsla Hagstofunnar ersem
hér segir:
Innflutt:
30. júní
1939
1938
1937
1936
Ctfhitt
kr.
30. júní 1939
— — 1938
1937
1936
kr.
30,154.950
26.623.550
23.189.380
19.707.36q
19.237.340
18.426.000
15.946.170
16.185.880
Það er orðin full ástæða til að
athuga betur sainbönd þeirra
ísíenzkra blaða og stjómmála-
manna við Þýzkaland, sem ain-
af taka málstað þess, alltaf verja
yfirgang þess og ósvífni hér
og alltaf skrifa í sama tón og
blöð Göbbels.
Bretinn hefur stöku sinnum
reynt að byrsta sig ofurlítið,
hefur það fyrr en varði komið
í ljós, að það voru látalætin ein
Hitler og Mussiolini hafa ekki
svo mikið sem kært sig um að
fela þá lítilsvirðingu, sem þeir
bera fyrir brezka heimsveldinu.
Þeir hafa ekkert hikað við að
ganga á gerða samninga við
það, og stjórn Breta hefur ekki
þorað annað en láta sem ekk-
ert hafi í skorizt. Hún hefur
látið ganga á sinn hlut af ein-
skærri auðmýkingu. Fyrir
hræðslusakir einar hefurstjóm
þessa stærsta ríkis veraldarinn-
ar slakað undaín í hverju ágrein
ingsmáli og lagt með því hönd
á það verk, sem vilji keppinauta
þess stendur til: upplausn
brezka heimsveldlsjins.
Saga Evrópu hermir frá
mörgu misindisverki. Þó er sú
fíflska, sem þeir herrar Cham-
berlain og Daladier kórónuðu
stjórnlist sína með í Munchen
með öllu dæmalaus, allt frá því
að Runciman var sendur til
Prag „einn á bát yfir Atlanz-
hafið“, og þar til yfir lauk.
Merm skulu minnast þess leiks
í sinni hæstu dýrð, þegar for-
sætisráðherra Bretaveldis var
hylltur sem líetja -eftir allasína
aumlegu Canossagöngu! Sjálfur.
fleipraði hanti um „frið rneð
sæmd“ (peace with honour) um
„frið meðan við lifum“ og sló
um sig með pappírssnepli und-
irrituðum af Hitler! Þegarhann
og konungurinn komu fram á
svalir Buckingham hallar með,
þvílíka dáð að baki, voru þeir
hyllb'r af ótölulegum imig
manna! Slíkar viðtökur fékk sá
maður sem hafði svikið trygg .
bandaríki Bretlands og Frakk-
lands og var í þann vegin að
gefa Spán á vald andstæðinga
sin na.
Nú hefur þessi aumingjaskap
ur hefnt sín. Japan og banda-
ríki þess í Evrópu hæða og
smána Bretaveldi. Brezka ljón-
ið hniprar sig og veit ekki sitt
rjúkandi ráð. Það leitar skjóls
hjá rússineska birninum, en í
haust sem leið þóttist það of
virðulegt til þess að kannast
við hann eða vilja af honum
(vita^ I fyrstu lézt það sýna lítil-
læti sitt með því, að bjóða Rúss
um að fá að vera með Bretum
og Frökkum. Nú biður það þá,
að snúa ekki við þeim bakinu.
Furða, að Rússiarnir skuli
hika. Hvemig má treysta,
spyrja þeir, þessum herrum,
sem laumuðust frá skyldum sín-
um við Abessiniu, sviku Spán,
köstuðu Tékkóslóvakíu í gin
rándýrsins, fómuðu Albaníu?
Hvaða tryggingar eru fyrir því,
að þeir svíki ekki enn á ný?
Og hvað getur Bretland með
þessa stjóm? Hvað lætur það
bjóða sér í ;Austur-Asíu? Hvem
ig er hljóðið í honum mr.
Chamberlain í brezka þinginu:
Hann hefur ekki fengið skýrslu
frá Tokio --- - - hann vonar
— —. c. s. fry, sama Iagið og
hann hefur sungið öll þessi síð-
ustu og aumustu ár. Til eyma
mr. Chamberlains berast aldr-
eí ii/ <nai’ óiialeí>'' r frétvir. en<ztn
óheillaspá. Hann lifir alltaf eða
læzt lifa í sama draumi sælla
vona.
Þegar brezkir ráðherrar hafa
gert átök, hafa þau helzt verið
í því fólgin, að þeir hafa hætt
veiðum eða veizlum um helgar
og komið úr sveitasælunniþeg.
\ar á sunnudagskvöld. Frásögnin
um þvílíkt heljarstökk hefur
verið básúnuð um alla jörð.
Gamlar hefðarfrúr hafa kennt
í brjósti um sinn kæra mr.
Chamberlain eða veslings Hali-
fax lávarð.
En slík heljarstökk duga þó
tæpast til þess að bjarga fall-
andi heimsveldi. Og þo er hægt
að bjarga því. Enn ræður það
yfir óteljandi orkulindum. Enn
á það þjóð með mikla orku.
En með þeirri stjórn, sem nú
situr, vinnur Bretaveldi ekki
virðingu sína aftur. Sú meðferð
sem Bretar verða nú að þola í
Kína sýnir hvemig brezka
heimsveldið er statt.
Ifölsku hergagnahríngirnír
græða offjár á sfyrjöldum
Mussólínís — en ífalska
þjóðín fapar

Hvcrs vegna?
Alþýðubl. verður að róa
eitt á bát undir ofbeldisverkum
St. Jóhanns í garð Byggingar-
félags alþýðu, hvorki Vísir né
Morgunblaðið vilja ljá því lið.
Nýlega er blaðið að reyna að
fá lesendur sína til að trúa því,
að enginn ágreiningur hafi ver-
ið í stjóm Byggingarsjóðs
verkamanna um það hvoru fé-
laginu, gervifélagi St. Jóhanns
eða Byggingarfélagi alþýðu
bæri að veita lán. Ekki stafar
þetta af því að blaðið viti ekki
að form stjómarirtnar, M. Sig-
urðsson, vildi veita Byggingar-
félagi alþýðu lán, að Guðlaugur
Rósenkraz var á sömu skoðun,
en brast kjark til að standa við
hana, að Jakob Möller var einn-
ig á sömu skoðun, en skoðun
hans: á þessu máli var söluvara,
seld hæztbjóðanda, St. Jóhanni.
Vel er það skiljanlegt, að Al-
þýðublaðinu þyki leitt, sagð-
ur séSsamnleikurin'n um fram-
komu Jakobs Möllers í þessu
máli, enda grætur blaðið fögr
um tárum yfir því að Þjóðvilj-
inn skuli hafa gerst til þess
að segja þennan sannleika. Það
er veglegt verk eða hitt þó held
ur, fyrir samband íslenzkra verk
lýðsfélaga að gefa út blað til
þess að verja Jakob Möller og
Ólaf Thors.
Alþýðublaðið segir meðalann
ars í vamarræðu sinni fyrir
Ja kob:
„Allir stjórnarmeðlimir voru
á einu máli um það, að Bygg-
ingarfélag alþýðu ætti engan
rétt á láni úr sjóðnum“.
Það ætti að vera ómaksins
vert fyrir Alþýðublaðið að birta
greinargerð sjóðstjórnarinnar,
sem það telur að hafi verið öll
á „einu máli“ fyrir því að Bygg
ingarfélag alþýðu ætti engan
ú'ctí í Þ»ð værí að mínnsta
kosti ærleg tilraun til þess að
verja'fakob Möllir. ^
*vöuhh' i'l * e:”V ;
Mussolini þreytist aldrei áað
prédika þjóðfélagslegt réttlæti.
I nafni þjóðfélagsréttlætis hef-
ur , ítalski fasisminn framið alla
glæpi .sína. Italski fasisminn er
ekkkert annað en stórfelld til-
raun ,til að koma á þjóðfélags-
réttlæti, eftir því sem Mussolini
segir.
ítalska ríkið verður að
stækka, svo hægt sé að flytja ,
sem .flestum þjóðfélagsréttlæti
fasismans. Til þess voru Abes- (
sinía og Albanía undirokuð.
Samkvæint kenningum fasism-
ans verður ítalska þjóðin að 1
halda áfram styrjöldum, vegna
þess að hiín er ,,öreigaþjóð“#'
Félag
(Corporation)
Montecatini ...............
Breda .....................
Snia Viscosa ..............
Terni .....................
Edison ....................
Það er enginn smáræðis
gróðavegur á ítalíu að fram-
leiða vopn og selja þau! Þetta
árabil, frá 1935—1938, hefur
ítalía nær stöðugt átt í styrjöld,
er byrjaði með Abessiníustyrj-
ölidnni og endaðí méð árásinni
á Albaníu. Og maður fer að
skilja hversvegna Mussolini tel-
ur styrjöld göfgandi og örv-
andi!
Af vopnahringunum er Mon-
tecatini voldugastur. Hann hef-
ur á þessúm árum meir en tvö-
faldað nettógróða sinn, og er
þó langt frá að hér á skýrsl-
urrni komi öll kurl til grafar.
Hringurinn á fjölda smærri fé-
laga, eitt þeirra er Anic-félagið
er stofnað var 1936, til elds-
neytisframleiðslu. Þetta „Iitla“
félag hafði árið 1938 30700.00
líra í inettógróða.
kúguð af „auð\;aldsþjóðunum“
og „lýðræðisþjóðunum“.
Eitt atriðjð í lýðskrumsstefnu
skrá Mussolinis er loforð um
að „eyða misimminum millí
ríkra og fátækra“. E)n í rejmd-
inni hefur þjóðfélagsskipun fas-
ismans gefið allt atvinnulíf
tandsiiis' á vald auðhring- •
unum, og þá fyrst og fremst
hergagnaframleiðendimum. Eft-
irfarandi skýrsla um nettóágóða
ítalskra hergagnaframleiðenda
hefur nýlega verið gefin út, og
sýnir hún ljóslega hverjir fleyta
rjómann af styrjöldum ítala.
Allar tölurnar eru nettógróði.
Gróði í milljónum líra
1935 1936 1937 1938
67.4 86.8 108.0 148.6
10.2 12.3 19.0 28.2
34.1 36.3 49.8 56.6
29.8 30.0 34.0 48.4
142.4 142.0 159.0 167.6
Þetta Anic-félag er gott dæmi
um hvernig fasistastjórnin býr
í haginn fyrir auðhringana. Fé-
lagið var stofnað með sanin-
ingi við ríkisstjómina, er
tryggði hluthöfum 6 til 8% á-
góðahlut, og 1938 var gerður
nýr samningur við ríkisStjórn-r
ina,, er tryggði hluthöfum a.
m. k. 8%. Þetta er ekki amalegt
fyrirkomulag, ágóðinn, hversu
rnikill sem hann verður, geng-
ur til auðmannanna. En öll töp
sem verða eru borin af ríkis'-
sjóði, sem auðvitað þýðir að
stjórnin fer dýpr,a í vasa þegn-
anna. Hvort sem hlutafélagið
græðir eða tapar, er það fólkið
sem borgar.
Það væri synd að segja, að
Mussolini hefði ekki tekizt vel
að koma á þjóðfélagslegu rétt-
lætt í landi sínu!
Hvc lengí cígum vid að þola að verr
sé faríð með verfeamenn en þræla?
Ég á bágt með að skilja með
hvílíku. langlundargeði margir1
stéttarbræður mínir bera hlut-
skipti sitt.
Að ganga árið út og árið inn
daglega niður að höt’n og á
Vinnumiðlunarskrif&tofuna, til
að reyna að fá vinnu. Vera
alltaf reiðubúnir, hvaða hand-
tak, sem til fellur, — og fá svo
eina viku eða hálfan mánuð á
miss’iri. Hvaða líf er þetta?
Ef maður væri þræll og ein-
hver höfðinginn ætti mann, þá
myndi hann þó sjá sér hag í
að nota vinnuafl manns ogláta
mann fá mat og húsaskjól. En
nú myndi það ekki borga sig
fyrir neinn atv'innurekanda að
hafa þræla. Það er ódýrara fyr-
ir þá, að hafa okkur verkamenn
ina, því okkur geta þeir kast-
að út á kaldan klakann, þegar
þeir vilja, — okkur geta þeir
hóað í hvenær sem þeir geta
grætt á að láta okkur vinna.
Það er alltaf nóg af atvinnu-
leysingjunum.
Þetta er hlutskipti okkar
verkamannanna og þegar við
sinni ,að taka rögg á sig og
svara .spumingumii: Hvers-
vegna á Byggir.ga rféjag álþýðu
ekki ,rétt á Iánl úr Byggingar-
erum búnir að draga fram líf-
’ið á þennan hátt og koma börn
unum upp, þá bíður okkar sveit
in eða 50 kr. ellistyrkur ár ári.
Nú höfum við verið í svip-
inn sviftir því eina frelsi, sem
við höfðum á atvinnusviðinu,
að mega ráða fyrir livað við
seldum vinnuafl okkar, þegar
liöfðingjunum lá á því. Og
næst virðist eiga að svifta okk-
ur réttinum til að leita okkur
að vinnu hvar á landimi sem
við viljum.
þa5 á ad gera okkur aðþræl-
um, en án þes's öryggis, sem
þrælamir höfðu. Það á að lög-
festa kaup okkar, lögbinda dval-
arstað okkar, —■ og þá er mið-
aldaánauðin komin yfir okkur
aftur. Verkamenn! Hve lengi
eigum við að horfa á allt stefna
í þessa afturhaldsátt — aðgerða
lausir ? Verkamaður.
Argenfinufdríti
IsJenz.ku Jiátttakenduruir á al*
þjóðaskákmótið 1 Buenos Aires
lögðu af stað með Selfossi í gær-
kvöld. Eru þátttakendumir fimm:
Ásmundur Ásgeirsson, Baldur
Möller, Einar Þorvaldsson, Guð-
mundur Amlaugsson og Jón Guð-
mundsson. Verða þeir ekki skem-