Þjóðviljinn - 10.09.1939, Blaðsíða 2

Sunnudagurinn 10. september 1939
x
p dVIIJINN
Ctgeíandl: ' ^
Samelningarflokkur . alþýfla
— Sósíallstaflokknrlnn —
VílhjálmurSícfánsson:
Bltotjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bttetjóraarskrifstofor: Hverf-
isgötu 4 (3. hæð), simi 2270.
Noröursökn sovétþjóðanna
Algreiflslu- og auglýslngaskrtf-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæS) sími 2184.
4skrlftargjaid 4 mánuSi: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Axmarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintaUS.
'/Unngsprent h.
4. Sfmi 2864.
f. Hverfisgöiu
Flu$leídin Mosfeva — Island — Ncw Yorfe; þjóðbrauf framfiðarínnar
„Láfum eiff yfír
alla $an$a"
Stríð geisar um mestan hluta
Norðurálfu og stendur að líkind-
um lengi, minnst tvö til þrjú ár.
Við Islendingar höfum ekki verið
kallaðir undir vopn 'og vonandi
komumst við hjá því að eiga í bein
um vopnaviðskiptum við aðrar
þjóðir. En skuggi ófriðarins fellur
yfir okkur. Við megum búast vic
bæði ^fnalegqm pg amþegum
þrengingum, “ .<• --'3- - -
Stjórnarblöðin hrópa að „eitt
skuli yfír alía ganga”. Með því
hyggjfist þau að festa sina stjórn
í besöi. Ert því miður getur enginn
tekið þetta alvarlega. Við horfum
á þáð daglega, að þeir sem hafa
mikla peninga kaupa sér miklar
birgðir fyrir gildandi verð áður
en stríðið hófst. Þeir fátæku verða
að sætta sig við það að kaupa s:n-
ar þurftarvörur jafnóðum og þeir
fá peninga til að borga þær, verða
vafalaust að sæta miklu verri
kaupum, fá verri vöru fyrir hærra
verð og mega þakka sínum sæla,
ef þeir fá nokkuð. Það á að halda
þeim ,,utan við hið eiginlega þjóð-
félag”, þeir fá lítil eða engin skil-
yrði til að vinna, en eru síðan sak-
aðir fyrir letí, þegar þeir geta
hvergi unnið og kallaðir afhrak.
Hingað til hefur þótt vel við eiga
að kalla alla „kommúnista”, sem
ekki fylgja núverandi stjórn, það
hefur átt að neyða upp á þá nafni
og trú, sem þeir eiga ekki, nú þyk-
ir það jafnvel of gott handa þeim.
„Þeir, sem kalla sig kommúnista”
segir Alþbl, hér um daginn og
hyggst með því sýná viðeigandi
fyrirlitningu. Og ofan á allt of-
beldið og óréttinn sem „þjóðstjórn
ar” flokkarnir beita, þykjast þeir
hafa einkarétt á því að vera „lýð-
ræðisflokkur”! "*
Engir mundu fúsari til en v ð
Sameiningarmenn að láta nú við
þau miklu umskipti, sem orðið
hafa, allar gamlar væringar
gleymdar og taka upp sameigin-
lega baráttu fyrir lífi þjóðarinnar,
baráttu þar sem eitt væri látið yfir
alla ganga. En við vitum bara alit
of vel, að þess er enginn kostu.v
Umtal „þjóðstjórnar”fIokkanna og
„þjóðstjórnarinnar” sjálfrar um
það, er falsháttur einn til þess að
geta komið fram ennþá meiri níð-
ingshætti. Málfærsla „þjóðstjóni-
ar”blaðanna og dagleg framkoma
st tórnarinnar eru stöðugt ný o;
endurtekin rök fyrir því, að svona
trt nú þessu farið í raun og veru.
Þessvegna hikar ekki Þjóðvil jinn
v,ð það að vara alþýðuna við þem
FRAMH. A 3. SlÐU
Það hefur ekki komið fyrir áð-
I ur á heimssýningum að sýningar-
skáli væri helgaður landkönnun,
— Norðurvega-sýningarskáli Sov-
étríkjanna á heimssýningunni í
New York er þar fyrstur í sinni
röð. Það heí'ði engu síður mátt
heiga skálann . landkönnun al-
mennt en Norðurvegarannsóknum.
Stuðningur við fommenjarann-
sóknir, landfræðii'annsóknir, jarð-
fræðirannsóknir og aðrar greinar
landkönnunar er stefnuskráratriði
í Sovétxýkjunum allt frá hitabeltir
héruðunum til heimskautasvæð-
anna, allt frá Eystrasalti að Ber-
ingshafi.
Að vísu hafa landkönnunarfram
kvæmdir og árangrar sovétþjóð-
anna hvergi farið jafn langt fram
úr framkvæmdum og áröngrum
annarra þjóða og í rannsókn svæð
anna norður af 62°, er stjómað
hefur vexið af Framkvæmdastjórn
nyrðri sjóleiðarinnar. Þar er hið
ónumda sovétland, sambæriiegt við
yesturhluta Bandaríkjanna fram
til 1890, og vesturfylki Kanada
einum til tveimur áratug lengur.
Nú á dögum eiga riki þessi ónumín
lönd í norðri, Kanada á meginlandi
sínu og eyjum og Bandarikin í Al-
aska. En hvomgt landanna, né
heldur önnur riki heims nema Sov-
étríkin, hafa snúizt við landnámi í
Norðurvegi með samskonar eid-
móði og Ameríkumenn réðust
til vesturs fyrir hálfri öid.
Og þar sem Sovétríkin, ein allra
ríkja heims, bera uppi hugmynd
og framkvæmd slíks landnáms, á
það vel við og er Iærdómsríkt fyr-
ir Bandaríkin og Kanada, að á
hinni miklu heimssýningu 1939 sé
þess minnzt að hugur sá, er virð-
ist ekki lengur vera til hér í nýja
heiminum sé í fullu fjöri í því
gamia iandi gamla heimsins, er
kastað hefur ellibelgnum, — Sov-
étríkjunum,
Fyrir Bandaríkin, föðurland
Wright-bræðranna, er það
skemmtilega táknrænt að í fyrsta
sinn er sýningarskáli á heimssýn-
ingu er helgaður landkönnun
vekur hann athygli gesta með
þöndum vængjúm risastórrar flug-
vélar. Uppgötvun Wrights-bræðra
er orðin bezta landkönnunartækið,
farartæki brautryðjandans, — en
á eftir því koma svo vísindarann-
sóknir á sjó með skipum, vélknún-
Flugvél sú er Gromoff ilaug í yfir Norðurpólinn til Ameríku.
um bátum á fljótum, flutninga-
lestum á landi, hreindýraleiðöngr-
um á hcimskautatundrunni og
hundasleðum á ísbreiðum Norður-
íshafsins.
Samhugur rná heita meginhug-
mynd bæði heimssýningarinnar al-
mennt og sovétsýningarinnar.
Hvað það snertir gat ekki tekizt
þetur til en að flugvélín, sem
Kakkinaki.
Wadimír
prýðir Norðurvegaskálann er ein-
mitt flugvél Tskaloffs, því enginn
þeirra ágætu sovétflugmanna, er
gist hafa Bandarikin undanfarinn
áratug, hefur skilið eftir eins hlýja
og lifandi mynd í hugum manna
og Tskaloff. Það kemur því ekki
við, hvort við dáumst mest að hon-
um, en einnig að því leyti yrði
hann ofarlega, en á hinu er eng-
Tskaloft á líkbörum.
mn vafi: vænzt þótti okkur um
hann. Tskaloff lét lífið í þjónustu
flugmálanna, og vitundin um það
leggur alvörublæ í þær hlýleika-
tjáningar, er alltaf heyrast ef
minnzt er á hann í hópi þeirra allt-
of fáu en þó allmörgu flugmanna
og vísindamanna, er kynntust hon-
um í sigurför hans tii Ameríku
árið 1937.
Loftið í Norðurvegaskálanum er
sýning í myndum af því sem er og
á að vera aðalboðskapur sýning-
arinnar, að við megum aldrei
gieyma því að jörðin er, hnöttótt
og verðum að géra okkur ljóst, að
stór svæði Ameríku og Asíu eru
nær hvert öðru eftir norður- og
suðurleiðum en í austur- og vest-
urveg.
Hvelfingaloft Norðurvegaskál-
ans sýnir með landabréfum að
Norður-Ameríka og Sovétríkin eru
aðskilin af miðjarðarhafi. Það er
stórt haf í samanburði við mið-
jarðarhafið, er aðskildi Róm og
Karþagó, en lítið í samanburði við ;
úthöfin. Hvútu línurnar, sem skera |
pólarhafið á livelfingarkortinu
eru leiðir Tskaloffs og Gromoffs,
og minna okkur á að árið 1937
var flogið yfir þetta norðlæga mið-
jarðarhaf á sovétflugvélum, er
byggðar voru 1933. Og þeir létu
sér ekki nægja að fljúga miíli meg
inlanda gamla og nýja heimsins
vfir Norðuríshafið, og hefði það
þó verið meira afrek en það eina
flug, sem fram að þeim tíma hafði
verið farið yfir Ishafið, flug Wilk-
ins frá Alaska til Spitzbergen
1928. Nei, flugleiðin án millilend-
ingar liggur frá Moskva norður
yfir meginland Sovétríkjanna, en
það samsvarar flugi frá Chigago
til Mexíkó-flóa. Þá liggur leiðin
yfir Norður-Ishafið, er samsvarar
flugi frá Nýfundnalandi til Ir-
lands. Þá suður yfir meginland
Kanada, sem er álíka vegalengd
og þvert yfir Bandaríkin, — suður
yfir Bandaríkin og inn yfir Mexi-
kó. Þegar flugvél Gromoffs sneri
við yfir Mexíkó til að lenda í Kali-
forníu, átti hún eftir það mikið
brennsluefni, að hefði hún flogið í
beina línu frá ströndum Kanada.
hefði hún sennilega komizt alla
leið til Mexíkóborgar og ef til vill
lengra.
Þetta þýðir ,að árið 1933 hefði
verið hægt að leggja af stað í flug-
vél frá Mexíkóborg og fljúga yfir
Norðurheimskautið til Moskva.
Því að enda þótt Sovétríkin séu
Bandaríkjunum fremri á sumum
sviðum flugmála, hafa þau ekki
farið fram úr okkur við teiknun
og byggingu flugvéla.
Flug Tskaloffs og Gromoffs, í
júní og júlí, sanna að fyrir sex ár-
um voru flugvélar orðnar hæfar til
flugs yfir Norðuríshafið á versta
tíma ársins. Sú skoðun er óðum
að ryðja sér til rúms að miðsum---
arið sé einna versti tími til flugs í
norðurvegum, — stöðug birta er-
að vísu skemmtileg og hagkvæm,
en þyngra vegur hættan við ís-
myndun á vængjum og öðrum hlut
um flugvélanna, sem auðveldlega
getur haft sorglegar afleiðingar.
Samkvæmt reglum stórbaugs-
flugsins, er segja til um stytztu
leiðirnar yfir hnött, á að fara yfir
Norðuríshafið nálægt miðju þess,
ef flogið er frá Moskva til Seattle,
en á flugi frá Moskva tii New
York á að fljúga yfir rönd Ishafs-
ins.Regla þessi er sýnd á hvelfingu
Norðurvegaskálans með flugleið
Kokkínakís frá því í apríl, hann
lagði af stað frá Moskva, flaug
skammt frá Leningrad, þvert yfir
Skandinavíuskagann miðjan, og
yfir Atlanzhafið um Island, yfir
Suður-Grænland og áleiðis til New
York um New Brunswick.
Ef sömu reglu er fylgt hinu
megin íshafsins, er það einmitt
flugleið Lindbergs 1931, er sýnir
að stytzta leið frá New York til
Kína snertir lieimskautasvæðið.
þar sem flogið er yfir Alaska.
• Sjálfsagt er á leið Kokkínakís
að fljúga nokkru norðar en st.ór-
baugurinn segir til, i því skyni að
fá betra veður, því að veður á
norðanverðu Atlanzhafi er við-
sjálla sunnan við flugleiðina en
norðan. Þetta er öfugt með flug-
leið Lindbergs, hún er tryggari, ef
ffogið er dálítið sunnar en eftir
stórbaugnum, en ekki má sveigja
of langt til suðurs, því auk þess
að lengja ieiðina yrðu þá fyrir
þokurnar í suðurhluta Berings-
hafs. En þær eru verri, ef nokkuð
er, en þokurnar ,sem liggja millí
núverandi áætlunarleiðir Pan
American Airways frá New York
tii IrlandS og þjóðbraut framtíð-
arinnar, leið Kokkínakís frá
Moskva til New York yfir Island.
(Niðurl .í næsta blaði).
Víds|á Þfóöviljans 16.9. '39