Þjóðviljinn - 23.09.1939, Side 1

Herðíd
5-brónu
söfnunína
IV. ARGANÖUK
LAUGARDAGUR 23. SEPT. 1939
220. TÖLUBLAÐ
Rauðt herínn
tehur Pínsk
o$ tryggír
stöðu sína,
EINKASKEYTI TIL I>JÓÐV.
MOSKVA í GÆRKVÖLDI.
Herforingjaráð Rauða liersins til-
kynnir:
Hinn 21. sept. vann Rauði herinn
að því að festa . stöður sínar og
nreinsa til á þeim landssvæðum
Vestur-Hvita rússlands og Vestur-
tjkraínu, er hann hefur tekið. Þenn
an dag kl. 19 tók Rauði lierinn
borgina Pinsk.
Faxasíldín.
Um sl. helgi voru slæmar gæftir
lrjá bátum þeim, er veiða Faxa-
síld. Gaf ekki til sjóferða fyrr en
á miðvikudag og var afli þá mjög
lítill. Löggiltir söltunarstaðir fyr-
ir Faxasíld eru Akranes, Reykja-
vík, Hafnarfjörður, Sandgerði og
Keflavík. Meginmagn þeirrar síld-
ar, sem enn hefur veiðzt, hefur
verið saltað á Akranesi og í
Keflavík.
Hlndraðl lnnrðs Ranða herslns
nazlstabyltingní Bðmenin?
Sovétherínn stendur eíns o$ veggur millí þýzba hersíns
og olíulínda Gaíízíu og Rúmeníu,
EINKASKEYTI TIL ÞJÖÐV' KAUPMANNAHÖFN I GÆRKV.
Það er almennt álitið, að morð Calinescu’s, forsætisráðherra
Rúmeníu, hafi átt að vera upphaf að nazistauppreisn í landinu.
Fundizt hafa skjöl í vörzlum foringja nazista, er handteknir
voru fyrir þátttöku í morðinu, er benda til þess, að jafnskjótt og
þýzki herinn kæmi til landamæranna skyldu nazistar hefja uppreisn
er gæfi þýzka liernum tilefni til innrásar í landið.
Aætlun þessi misheppnaðist vegna innrásar Rauða hersins í
Vestur-Úkraínu. Þýzki herinn hörfar nú undan sovéthernum í Suð-
ur-Póllandi, og talið er útilokað að Þjóðverjar fái nokkuð af olíu-
lindum Galiziu, né nokkra leið opna til Rúmeníu,
Frönsk blöð láta ótvírætt þá skoðun í Ijós, að innrás Rauða
hersins muni standa í sambandi við fyrirætlanir nazista í Rúmen-
íu, og beinlínis gerð til að hindra framkvæmd þeirra. Líkja blöðin
, morði Calinescus við morð austurríska kanslarans, Dollfuss 1934,
og telja fullvíst að þýzka stjórnin sé við málið riðin.
Calinescu var myrtur á götu í
Búkarest í bíl sínum. Var bíllinn
skyndilega stöðvaður af öðrum
bíl, er ók þvert fyrir bíl ráðherr-
ans. Samstundis komu tveir aðrir
bílar að, og var úr þeim hafin
ESJA
EsiafciDísrm.i]j5i.i!.
Skipíð er vandaðasfa o$ bczta far-
þegíaskípíð i íslenzka flofanum
Esja, hið nýja skip Skipaútgei ðar ríkisins, var væntanlegt
liingað kl. 8 í gærmorgun, en tafðist vegna þoku. Kom skipið inn á
ytri höfnina laust fyrir kl. 10 f. h. og lagðist hér að bryggju kl.
rúmlega 11.
Skipaútgerðin bauð blaðamönnum að skoða skipið undireins og
hað kom inn á ytri höfnina og sýn :li Pálmi Loftsson forstjóri það,
meðan það beið á ytri höfninni.
Skipið er hið fegursta og vand- l miklum þægindum. Þeir eru ætl-
skothríð á forsætisráðherrann og
iögreglufulltrúa, er með honum
var, og létu þeir báðir lífið. Morð-
ingjarnir'óku þvínæst til útvarps-
stöðvarinnar i Búkarest, náðu
henni á vald sitt og tilkynntu þar
morðið. Er talið að tilkynningin
hafi átt að vera merki um al-
menna nazistauppreisn i landinu.
En uppreisnarleiðtogarnir voru
brátt ofurliði bornir, og ráðuneyt-
ið gerði tafarlaust nauðsynlegar
ráðstafanir til að bæla uppreisn-
ina niður. Sterkur lögreglu- og
hervörður var settur við allar þýð

.^ I® :i
undánhaldíiiU eyðilagði pólski herinn járnbrautarbrýrnar.
ingarmestu opinberar byggingar.
Allir leiðtogar nazistaflokksins
(Járnvarðaliðsins) er til náðist
voru handteknir. Foringi morð-
ingjanna er hinn kunni nazisti
Dimitrescu.
Ráðuneytið var endurskipulagt
og heitjr forsætisráðherrann Baj-
liff. Stjórnin tiikynnti í gær að
hún hefði algerlega bælt niður
uppreisnartilraunina.
Frjálsir bændur o$ vcrbamcnn Vesíur-Hviía~
rússlands og Verfur-Úferainu fafca að byggja
siif sósíalísfíska ríkí.
Fyrsfu lýsíngarnar á umbrcyfíngunum.
Einkaskeyti frá Moskva
aðasta farþegaskip, sem við Is-
lendingar höfum enn eignazt. Það
er fyrsta flokks farþegaskip,
hvort sem er til strandferða eða
millilandaferða. Það, sem fyrst
vekur athygli er hve hátt er und-
ir loft og rúmgott í forstofum
farþegarúmanna, borðsölum og
setusölum. Allt er þar einfalt að
frágangi en hið vandaðasta ,borð,
sæti, þiljur. Farþegaklefarnir eru
ekki stórir en smekklegir og með
aðir 2—4 farþegum. Hefur skipið
klefa fyrir 160 farþega, 88 á 1.
farrými og 72 á öðru, en þó er
ekki til þess ætlazt af Skipaút-
gerðinni, að í millilandaferðum
séu að jafnaði nema 120—130 far-
þegar og þá eigi nema 2 farþegar
í hverjum klefa. Að skipsmönn-
um, bæði yfirmönnum og háset-
um, er og vel búið, Það vekur eft-
irtekt, hve lítill munur er á 1. og
2. farrými skipsins. Klefar eru af
Framhald á 4. síðu.
Fljótið Slutsch, sem rennur
milli skógi þaktra hæða á landa-
mærum Sovét-Ukrainu og Pól-
lands, myndaði áður landamæri
tveggja lieima.
Hægra megin bjó alþýðan, und-
irokuð af pólskum aðalsmönnum.
við allar skelfingar fátæktar og
þrældóms. Vinstra megin voru
ukrainsk samyrkjuþorp, þar sem
bændurnir fyrir löngu voru orðnir
vel efnaðir menn.
Eftir að rauði lierinn hafði
þurrkað burt landamæri þau, er
aðskildu þessar náskyldu bænda-
stéttir ,fóru hundruð samyrkju-
bænda undir fánum sínum yfir
fljótið að heimsækja nágrannana.
Urðu slíkir fagnaðarfundir, er
þeir hittust, að erfitt er að lýsa.
Rauða hernum er allstaðar tek-
ið sem iangþráðum gestum, Eink-
um flykkjast ungu piltarnir um
hann og biðja um að vera teknir í
herinn, svo þeir með vopn í hönd
geti rekið af sér kúgarana.
Strax og fregnirnar bárust um
að rauði herinn væri að nálgast
fór alþýðan í bæjunum og sveita-
þorpunum ,sem_hann var á leið til
að hefjast handa. 1 þorpinu
Stupki tóku fátæku bændurnir
alla jarðeign herramannsins eigna
námi. Tóku þeir fasta 4 pólska
liðsforingja og afhentu þá rauða
hernum.
yfir ökrunuill, þar stíin bændurnir
höfðu þrælað fyrir jarðeigendurlía
- þar blakta nú rauðir fánar. Bænd
urnir taka jarðeigendurna, lögreglu
þeirra og embættismenn fasta. All-
staðar safnast fólk saman til funda
lialda.
Stolbzi ér smáborg með tigulsteins
þökum, vesælum kofum en vold-
ugri kirkju, auglýsingum um Singer-
saumavélar, Maggi-teninga og Bata-
skó. Rauði herinn tók horgina að
óvörum. Alþýðan hefur þegar haf-
ið fundahöld, til að taka þar ráð-
in sjálf.
Víða blakta rauðir fánar. En menn
megá ekki halda að baráttunni sö
lokið. Liðsforingjar og lögreglu-
menn leynast enn í skógunum og
í sveitaþorpinu Schopy urðu | ráðast á bændur, en livað eftir ann
bændurnir mjög hissa, er bændur
úr sovétþorpinu Gorodniza komu
keyrandi á bílum til þeirra, til að
gefa þeim vélar og bíla, svo þeir
mættu sjá hvernig bændur byggju
í sósíalistisku þjóðfélagi.
1 Korez var sykurverksmiðja.
Verksmiðjueigandinn flúði, strax
og hann heyrði um Rauða
herinn. Verkamennirnir héldu
fund, ákváðu að taka stjórn verk-
smiðjunnar í sinar hendur og
kusu verkamannaráð.
Allstaðar breytist nú lífið í
þessum þorpum og borgum dag
frá degi. Verkfræðingadeildir
koma á eftir* rauða hernum og
koma símasamböndum í lag, en
þa.u hafði pólski herinn eyðilagt á
undanhaldi sínu. Atvinnuleysingj-
ar, verkamenn og menntamenn
ræða nú framtiðarhorfurnar, sem
þeirra bíða eftir að vera lausir
við undirokun pólska aðalsins, við
atvinnuleysið og óttann við það.
Gaddavirsgirðingarnar, sam voru
á landainærunum og aðskildu vest
urhluta Hvíta-Rússlands og austur
hlutann, eru horfnar. Á turaum að-
alsmannahallanna, sem gnæfðu hátt,
að yfirhuga tVendurnir jiá og koma
Vínátta Sovét~
ríkjanna og Tyirk-
lands hefur aldreí
veríd sferkatrí
Einkaskeyti til Þjóðviljans
Kaupmannahöfn í gærkvöldi.
Utanríkisráðherra Tyrklands
lagði í dag af stað í opinbera
heimsókn til Moskva, Fór sendi-
herrann á skipi frá Istambúl til
Odessa. í för með ráðherranum er
sendiherra Sovétríkjanna í An-
kara, Terentéff.
Áður en ráðherrann fór af stað
lét hann svo ummælt í blaðavið-
tali, að vinnáttusamband Tyrk-
lands og Sovétríkjanna hefði ald-
réi verið traustara en nú, og
mundu þjóðir Sovétríkjanna og
Tyrklands hafa nána samvinnu
með sér í framtíðinni.
FRÉTTARITARI