Þjóðviljinn - 24.09.1939, Qupperneq 2

Sunnudagurinn 24. september 1939
þ i a e ? ~ 3 : at n
&í OVIUIHII
Ctgtofandl: |p|
Sameiningarflokkor . alþýða
■— Sósíalistaflokkurinn —
jfer.': r
tóltstjorar: 1
Einar Olgeirsson. I 1 1
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Sitstjórnarskrifstof nr: Hverf-
isgötu 4 (3. hæÖ), síxni 2270.
4fgrel8slu- og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
4skriftargjald á mánnði: .. .
Reykjavík og nágrenni kr.
2,50. Annarsstaðar á landinu
kr. 1,75. I lausasölu 10 aura
eintakið.
Tíkingsprent h. f. Hverfisgð*n
4. Sími 2884.
Sfjórnarflokk**
arnfr heímfa al~
rœdísvafd
Þegar þjóðstjórnin var mynduð
lýsti Hermann Jónasson forsætis- t
ráðherra því yfir, að þingið yrði
kvatt til funda, ef til stríðs drægi.
1 gær segir aðal-stuðningsblað
stjórnar hans, Morgunblaðið í for-
ustugrein:
„Það er því útilokað með öllu,
að Alþingi geti sett nokkra var-
anlega heildarlöggjöf varðandi
stríðið. í því efni verður þingið að
láta sér nægja að setja víðtæk
heimildarlög, sem veita stjórninni
ótakmarkað vald til sérhverra
þeirra ráðstafana, sem nauðsyn-
legar þykja á hverjum tíma”.
Svo langt er nú komið frá
þeirri stefnu, sem forsætisráð-
herra lýsti yfir að fylgt yrði, til
þess að leita úrræða fyrir þjóðina ‘
á stríðstímum, að í stað þess að
láta þingið fjalla um málin, er
þess nú krafizt, að stjórnin fái
„ótakmarkað vald til sérhverra
þeirra ráðstafana, sem nauðsyn-
legar þykja á hverjum tíma”.
Þess er með öðrum orðum kraf-
izt, að klíka sú, sem Kveldúlmur
og Landsbankinn hafa myndað og
fengið stjórnartauma landsins, fái
alræðisvald. Þess er krafizt, að
hún geti haldið áfram að fá að
feta sömu hneykslisbrautina eins
og í gengismálinu, byggingarfé-
lagsmálinu og Rauðku-málinu, án
þess að verða ónáðuð af þingi og
þingkjósendum. Þess er krafizt að
hún fái vald og fé til þess að
vinna upp óreiðutöp Kveldúlfs, á
kostnað verkalýðsins.
Það á að vísu að kalla saman
þing, að því er Morgunblaðið
hermir, en það á að vera „stutt
þing”. Það á að taka við fjárlög-
um, sem stjórnin hefur samið með
það „eitt sjónarmið”, ,,að létta af
ríkissjóði öllum útgjöldum, sem
ekki eru óumflýjanleg”, og það á
að veita þessum fjárlögum eins-
konar hraðafgreiðslu, það á að
vera „stutt en athafnamikið þing”
og „átök verða þar engin”, segir
Morgunblaðið En það eru nú ein-
mitt átökin, sem Morgunblaðið
óttast,
Blaðíð veit ofur vel, að innan
alira hinna „ábyrgu flokka” er
ríkjandi svo megn óánægja, að
stjórninni er ekki vært, ef
raddir hinna óánægðu verða ekki
kæfðar. Ef Morgunblaðið heldur
að þessi orð, séu mælt út i bláinn,
þá skal því vinsamlega bent á, að
kynna sér ástandið í sínum eigin
flokki á Siglufirði, ef að sá flokk-
ur er þar þá til.
En Morgunblaðið veit hið sanna
Vídsfá Þjóðipíljans 24.9. '39
Andrés Sfraumfand:
Hervæöizt gegn
berklunum
Eitt af þeim vandamálum, sem
íslenzka þjóðin glímir nú við er
berklaveikin og varnir gegn henni.
Árlega heggur þessi þjóðarplága
skarð í íslenzka orku, og enginn
fær sagt um hve mikið af Iiugsjón
um og framkvæmdaþreki þjóðar-
innar er þar ausið moldu.
Sá fjöldi fer vaxandi, sem líiur á
baráttuna gegn berklunum, sem eitt
af lielztu menningarmálum þjóðar-
innar. Það virðist svo að trúin á
þann niöguleika, að hægt sé að út-
rýma berklunum að fullu og
það ekki á ýkjalöngum tírna
fari nú vaxandi, bæði hér á landi
og annársstaðar.
Það er ekki langt síðan að bar-
áttan gegn berklunum hófst fyrir
alvöru hér á landi. Fyrsta stór-
felda átakið í þessum málum mun
mega telja byggingu Vífilsstaða-
hælisins 1909. Við það tækifæri
kveður Þorsteinn Erlingsson, sem
sjálfur var berklaveikur, m. a. þetta:
„Hér hopar þá ein okkar hörmung
um fet,
og hér ætti að koma’ á hann sári
þann óvin, sem blóðtíund líka sér
lét
af lífsstofni vorum á ári;
hans fall væri sigur, sem munaði
oss mest
hann markar hér ótæpt og heimtir
það flest.
Svona var það þá, hvíti dauðinn
— eins og berklarnir eru stundum
kallaðir — heimtar það flest, sem
hann markaðj. Á þessu hefur að
sönnu orðið allmikil breyting til
batnaðar fyrir starfseini hælanna,
en þó er langt frá að þessi mál
— berklavarnarmáljn séu komin
í það horf, sem æskilegt væri.
Hingað 'til hefur það verið nær
eingöngu læknastéttin og hjúkrunar
konurnar, sem tekið hafa virkan
þátt í baráttunni gegn berklunum.
Berklalæknarnir hafa verið óþreyt
*ndi í að fræða almenning um varn
ir gegn berklunum og meðferð
þejrra. Þeir hafa og látlaust harnr-
að á þingi og stjórn um ríflegri
fjárframlög til þessara mála. En það
verður að segja það alveg eins og
það er, að venjulega hefur barátta
þessara manna míett sérstökum
skilningi bæði hjá almenningi og for
ráðamönnum þjóðarinnar. Mér
skilst að afstaðan tii þessar.i múla
hafi sem sé vrrið sú, að á berkla-
veikina væri li ið sem þjóðarböl, er
ekki yrði umflúið. Það væri að
sönnu nauðsynlegt að Icggja fram
að meginþorri hinna gömlu flokks
manna þjóðstjórnarflokkanna
þriggja Htur með fullkominni van-
þóknun á þá flatsæng spillingar-
innar, sem bankaráðsmennirnir
Jónas Jónsson,' Ölafur Thórs og
Jónas Guðmundsson hafa búið
upp til handa hinum „ábyrgu
flokkum”. Ekkert nema handjárn,
og ofbeldi geta lengt Hfdaga nú-
verandi stjórnar, þess vegna
heimtar Morgunblaðið stutt þing
og „ótakmarkað vald” stjórninni
til handa.
allmikið fé og fyrirhöfn til þess að
einangra það fólk, sem hefði smit-
ándi berkla. Hinsvegar bæri að
spara fé til berklavarna sem mest
og miða fjárframlögin einungis við
það, að ekki hlytist þjóðarvoði af
þessu fólki. Það hefur m. ö. o.ver-
ið talið nauðsynlegt að verja hinn
heilbrigða liluta þjóðarinnar fyrir
hættunni frá hinum sýktu — án
þess þó að leitað væri að sýkil-
berumun.
Aðeins að þessu leyti hefur ver-
ið litið á berklamálin, sem sameigjn
legt mál þjóðarinnar. Að öðru leyti
hefur verið á þetta litið sem einka-
mál sjúklingsins. Sést það bezt á
því, að hið opinbera er gersamlega
hirðulaust um hag þeirra, sem
heilsuhælin hafa hætt svo, að þeir
eru ekki lengur hættulegir heil-
brigðu fólki. Þeir eru — af hendi
hins opinbera settir á guð og gadd-
inn, ef svo mætti að orði komast.
Það er látið vera undir tilviljun
komiðj hvort sjúklingurinn nær full-
um bata eða hann sökum ills
aðbúnaðar eða annarra orsaka —
'lýtur í lægra haldi fyrir berklunum
að nýju og hverfur svo aftur inn
á heilsuhrelið, ef til vill hálfu ver
farinn en áður.
Það var ekki hvað sizt sökum
þessa ríkjandi ófremdarástands, er
berklaveikir menn bundust samtök-
um og stofnuðu „Samband íslenzkra
herkíasjúklinga” fyrir rúmu ári síð
an. Stofnþing þess var háð á Víf- j
ilsstöðum 23. 24. okt. Voru þar
bera, en þeir eru án efa margir
víðsvegar um landið. Það er því
S. 1. B. S. mikið gleðiefni að heil-
i rigðisstjémin hefur nú liafizt handa
um starf, er gengur í þesea átt.
Það eru einmitt hinir duldu smit-
berar, sem eru hættulegir, en síður
hinir, sem eru, eða hafa verið á
heilsuhælum, þó oft beri á þvi að
menn hafi ótta af slíku fólki og
þori tæplega að vera undir saina
þaki og það.
Þá kein ég að þeim lið starfsem-
innar, sem fjallar um atvinnumál
burtskráðra berklasjúklinga.
Nú er það svo, að mikill hluti
1 þeirra, sem á heilsuhælunum dvelja
[ er fátækt fólk, sem stundað hefur
, erfiðisvinnu og þótt læknirinn gafi
því, í veganesti frá hælinu, ágætar
bendingar um holla lifnaðarhætti,
þá fer hér sem oftar, aö það er
hægra að kenna heilræðin en halda
þau. Hinn kaldi veruleiki utan hæl-
anna tekur ekkert tillit til hollráða
læknanna. Sjúklingurimj verður að
heyja baráttu sína einn og óstudd
ur, af hinu opinbera og afleiðingin
er alltof oft sú, að það er brotið
niður á skömmum tíma, sem byggt
var upp með hælisvistinni.
Hér er um að ræða menningar-
i skort, sem þarf og verður að bæta
j úr. Hvert barnið fær skilið að með
slíkum vinnubrögðum verður berkl-
unum aldrei útrýmt.
Og fjárhagshliðin - Þetta er dýrt
spaug fyrir rikið. Hvær berklasjúkl-
ingur, er á hæli dvelur, munu kosta.
! þjóðina í kring um 2000 kr. á ári.
Þar við bætist hinn óbeini kostn-
aður, sem liggu.) í franrfæri þeirra,
sem missa fyrirvinnu sína af völd-
um berklanna. Ég gæti túúað að
sá kostnaður væri all miklu meiri
en beini kostnaðurinn. Allt þetta
kostar þjóðina geysimikið fé- Okkup
sem gengizt höfum fyrir stofnun
S. 1. B. S'. skilst það, að það sé ekki
einungis nreiri mannúð og menning
í því fólgin, heldur og beinlínis
búmannslegra af liinu opinbera ef
það gerði einhverjar þær ráðstaf-
anir, sem tryggðu burtskráðum
berklasjúklingum sem ekki hefðu
að neinu að hverfa — þær aðstæð-
ur, sem gerði þeim fært að ná
fullri heilsu um leið og þeir gætu
unnið fyrir sér og fjölskyldu sinni,
5 ef hún er einhver.
i Af framan greindum ástæðum
leggur S. I. B. S. til, að berklasjúkl-
ingar, sem burtskráðir eru af hæl-
unum, verði látnir sitja fyrir þeinr
léttu störfum, sem hið opinbera veit
ingarvald ríkis og bæja hefur með
höndum, svo sem frekast verður
við komið, og að stóratvinnufyrir-
tæki einstakra inanna og félaga
verði lögskylduð til að hafa útskrif-
aða berklasjúklingja/ í þjónustu sinni
í einhverju hlutfalli við starfsmanna
tölu þeirra, þessum fyrirtækjum að
skaðlausu.
I Þá leggur S. I. B. S. til, að með
Framhald á 4. síðu
samankomnir 26 fulltrúar frá heilsu
hælum landsins, svo og frá Lands-
spítalanum og Landakotsspítalanum.
Hver eru þá áhugamál jiessa sam
bands? Hver er stefna þess? Hvað
ætlar það sér?
Ég skal nú leitast við að svara
þvi að nokkru.
Stefnuskrá S. í. B.S. (það er
skammstöfun sambandsins) hef.st
með þessum orðum: „Samband ísl.
berklasjúklinga” vinnur að því, að
koma á almennum samtökum.í iand
inu, jafnt utan sem innan sjúkra-
húsa og liæla, með það höfuðtak-
mark, að útrýma msð öllu berkla-
veikinnj.''. Þarna er stefna sambands
ins strax skýrt: mörkuð. Hingað til
( hefur þjóðin verið í uarnamfstö'ön
| gagnvart 1 t'rklunum. S. f. B. S. vill
snúa þessu við og safna öllu n al-
menningi til sókmir gegn þessum
vágesti, í fullvissu þess, að takast
msgi að g r:i hann með öllu útlæg
I an úi" landinu.
| „Að ósi skal á steinma”, segir
i
| hið fornkveðna. Þessi sannindi eru
j S. í. B. S. Ijós og Ieggur því áherzlu
! á að liyrjað sé á upphafinu og að*
heilsuvcrnd l'arna og unglinga sé
stórum aukin frá því sem nú er,
að heil' rigðisöryggi námsmanna sé
aukið og að heilsuspillandi íbúðir
séu tafarlaust lagðar niður, eins
og lög standa til.
Þá vili S. I. B. S. beita sér fyrir
því, að almenn fræðsla urn varnir
gegn berklasmitun i heimahúsum
verði aukin og gerð sé gangskör
að því, að finna alla dulda smit-
TUkynnlng
fíl íslenzkra íðnrekenda
í tilefni af yfirvofandi verðsveiflum á allskonar
varningi vill verðlagsnefnd hérmeð beina þeirri áskor-
un til allra islenzkra iðnrekenda, að þeir breyti ekká
verði á framleiðsluvörum sínum til hækkunar, nema
að hafa áður rökstutt þörfi na til slíkrar verðhækkunar
fyrir verðlagsnefnd, og fen gið samþykki hennar til
verðbreytingarinnar. t
Verðlagsnefnd*
TUkynnlng
fíl ínnflyfjenda.
Með skírskotun til auglýsingar viðskiptamálaráðu
neytisins um heimild fyrir verðlagsnefnd til að setja
hámarksálagningu eða hámarksverð á kornvörur, ný-
lenduvörur, sítrónur, hreinl ætisvörur og eldsneyti, vill
verðlagsnefnd hérmeð, meðan ákvörðun hefur enn
ekki verið tekin um nefnd verðlagsákvæði, óska þess,
að innflytjendur þessara vara beri undir nefndina allar
verðbreytingar, sem valda verðhækkun á markaðnum
miðað við undanfarin innkaup.
Vcrðlagsncfnd,
{