Þjóðviljinn - 21.10.1939, Side 2

Laugardagurinn 21. október 1939.
ÞJÖÐVILJINN
luófltnuiNii
tltgei'andi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurina.
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritst jórnarskrif stof ur: Aust-
urstræti 12 (1. hæð). Símar
5276 og 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Áskriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr,
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. 1 lausasölu 10
aura eintakið.
Vikingsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Sunnudagavínmi
handa verkalýðn-
un, — Sæfabraud
handa efnamönn-
um.
•
Hin virðulega bæjarstjórn hefur
af visdómi sínuin ákveðið að brauð
sölubúðir skuli framvegis vera opnar
til kl. 5 á sunnudögum.
Með því að lengja þannig vinnu-
timá afgreiðslustúlkna í brauðabúð
um hefur bæjarstjórn lagt sitt lóð
á metaskálarnar, í baráttu verkalýðs
ins gegn sunnudagavinnu.
Dagsbrún hefur útrýmt sunnudaga
vinnu við höfnina og í byggingar-
vinnu að mestu. Sunnudagavinna af-
greiðslustúlkna í mjólkur- og brauða
búðum var orðin mjög takmörk-
uð. En nú þótti hinni virðulegu bæj-
arstjórn nóg komið. Verkalýðurinn
skal ekki þegjandi og hljóðalaust
gera helgidaginn að hvíldardegi, um
það ætlar bæjarstjórnin að sjá.
Til hvers er svo verið að lengja
sölutíma brauðabúðanna?
Allir vita að. nú er mjöl og hveiti
skammtað, og óspart er talað um
að spara. En í brauðabúðum fæst
allskonar sætt brauð, sem ekki er
skammtað. Þettd óskammtaða brauð
virðist eiga að vera einskonar upp
bót á skammti hinna efnuðu, því
engum dettiur í hug að þeir snauðu
eigi fé aflögu til þess að kaupa
slíkan lúxus. Verið getur líka að
þessi ráðstöfun leiði til þess, að
sala brauðgerðarhúsanna verði eitt-
hvað meiri en ella mundi, en eng-
um dettb,r í hug að sú sala bæti úr
aðkallandi þörf nokkurs manns.
Hvernig sem þessu máli er velt
fyrir sér er ómögulegt að finna eina
eihustif' röksemd, sem rnæli með
ákvörðun bæjarstjórnarinnar. Afleið-
ingarnar af henni erUj í sem fæstum
orðum þessar. Hún leiðir til þess
að meirn verður eytt af hveiti en
ella mundi, nú þegar allir eiga að
spara. Hún leiðir til þess, að þeír
efnuðu eiga hægara með að kaupa
sér óþörf sætabrauð, seni þeir
snauðu verða að vera án, nú þegar
pitt á yfir alla að ganga. Hún leiðir
til þess að sunnudagavinna verka-
lýðsins eykst, svo honum er meinað
að hlýða boðorðinu: hvíldardaginn
skaltu halda helgan.
Bæða nolotoffs
Eitt af margyfirlýstum höfuðat-
^iðum i stefnu Sovétrikjanna í ut-
anríkismálum var, að þau ágirnt-
ust ekki fet af landi annarra ríkja
og myndu ekki heldur láta af hendi
fet af eigin landi. Á tímum fasisma
og landvinninga, þegar hver smá-
þjóðin á fætur annarri hefur misst
sjálfstæði sitt og frelsi, hefur þetta
verið sterkt atriði í útbreiðslu sós-
íalistiskra kenninga. Og þjóðfrelsis
baráttan hefur verið sterkur þátt-
ur í baráttunni gegn fasismanum.
Sósíalistiskt atvinnulíf skapar
firiðnum engar hættuF eins og auð-
valdið. Ekkert er í því þjóðskipu-
lagi, sem knýr til landvinninga. Og
sósíalistar hafa alltaf haldið því
fram, að baráttuna fyrir sósíalism-
anum væri auðveldast og heilbrigð-
ast að heyja á grundvelli fullkom-
ins þjóðfrelsis, Og hvað þjóðern-
islegt sjálfstæði er, ættum við ís-
lendingar að vita, sem reynt höf-
um margar gráður takmarkaðs sjálj
stæðis, og alltaf verið óánægðir. En
þjóðernislegri kúgun á borð við
það, sem flestar minni þjóðir Ev-
rópu hafa orðið að þola, höfum við
aldrei kynnst.
Eftir byltinguna í Rússlandi afsal-
aði ráðstjórnin sér öllum sérrétt-
indum í Kína. Þetta vakti óhemju
fögnuð meðal hinna kúguðu ný-
lenduþjóða og sósíalista um allan
heim. Ráðstjórnin sýndi öllum
heiminum hvernig, og í hvaða anda,
verklýðshreyfingin ætlaði sér að
leysa hin alþjóðlegu vandamál.
Þegar ekkerí er lengur í sjálfu
þjóðskipulaginu, sem knýr til land-
vinninga, og þegar mejnnirnir sem
með v.öldin fara eru fylgjendur
hinna sósíalistisku hugsjóna — helzt
aldir upp í anda hinnar humanist-
isku vestrænu menningar, með póli
tiskan þroska, skílning á lýðræðinu
og virðingu fyrir grundvallaratrið-
um þess, í stuttu máli menn, sem
andlega hafa notið ávaxta hinnar
langvjnnu baráttu fyrir frelsi, jöfn
uði og bræðralagi — þá mun hættan
á ofbeldi og styrjöldum vera úr sög-
unni. En það er augljóst að bœdi
skilyrðin verða að vera uppfyllt, ef
takast á að binda enda á kúgun
þjóðanna og landvinningastefnuina
En síðan ráðstjórnin afsalaði 'sér
sérréttindum sínum í Kína hefur
orðið stefnubreyting hjá henni í ut-
anríkismálum. Þá miðaðist stefna
hennar í utanríkismálum við hags-
muni sósíalismans, við útbreiðslu
sósíalistiskra hugsjóna, við vakningu
verkalýðs auðvaldslandanna og ný-
lenduþjóðanna til baráttu gegn auð
valdi og þjóðerniskúgun.
1 ræðu, sem Molotoff hélt jægar
þýzk-rússneski samningurinn var
staðfestur, og sem nú er komin
prentuð hingað til lands, segir hann
m. a.:
„Er svona erfitt að skilja að Sov-
étríkin hafa og munu hafa —
eigin, sjálfstæða stefnu, sem mið-
ast við hagsmuni þjóða Sovétríkj-
anna, og aðeins við þeirra hags-
muni. (Langvarandi fagnaðarlæti).“
Fyrsi bolsévikkarnir miða stefn-
una í utanríkismálum a7>eins við
„hagsmuni þ jóða Sovétríkjanna1', þá
ætti ölluni sósíalistum í auðvalds-
Iöndunum að vera það ljóst, að það
nær engri átt að binda sér byrðar
í baráttu sinni, með því að taka
þessa stefnu Sovétríkjanna i utan-
rikismálum upp á arma sína. Það
er óhjákvæmileg nauðsyn að dænra
pólitík þeirra, eftir því sem mál
standa til á hverjum tíma. Þetta
er nauðsynlegt bæði af pólitískum
ástæðum og hugmyndafræðilegum,
þ. e. til þess, að grundvallarskoðan-
ir okkar verði ekki að fótaþurrku
breytilegrar stórveldapólitíkur.
Hvernig er hægt að afla þeim var-
anlegs fylgis undir slíkum kringum-
stæðum? Hvað svo sem skeður
verðum við að hafa skjöld okkar
hreinan. Þessi afstaða er þeim mun
eðlilegri fyrir okkur, sem við erum
jekki í neinum skipulagslegum tengsl
um við bolsévikkaflokkinn. Enda
skiptir litlu fyrir úrslitin út í h'eimi
hver afstaða okkar er til einstakra
atburða, en það skiptir miklu fyr-
ir árangurinn af baráttu okkar hér
heima, hvernig við boðum skoðanir
okkar.
Molotoff segir í ræðu sinni, að
Þýzkaland og Rússland séu þau tvö
lönd, sem verst hafi orðið úti í
heimsstyrjöldinni 1914- 18. Hvað er
það að verða illa úti? Ekki á hann
við manntjón og mannvirki í rúst-
um, því að þá verður manni fyrst
hugsað til Frakklands og Belgiu.
Ekki meinar Mololoff verklýðsbylt
ingarnar, sem urðu í þessum lönd-
um. Hann á sennilega við landamiss-
irinn. Póliand, Eistland, Lettland og
Litháen fengu þjóðernislegt sjálf--
stæði, þótt ekki tækist verkalýðnum
að ná völdum með byltingu. Þetta
tal Molotoffs lofar engu góðu, eins
og síðan hefur komið fram við skipt
ingu Póllands.
Eitt af því, sem Molotoff telur
sanming! um til gildis frá sjónar-
miði friðarins, er það, að styrjöld
geti nú ekki orðið jafn útbreidd í
Evrópu og áður, þar sem friður
muni haldast milli þessara tveggja
ríkja, Iivað sem annars verður. Með
i jressu hættu stjórnmálamenn Sov-
étrikjanna að vara við hinu hættu-
lega hjali um takmörkun styrjald-
anna, sem hefur verið kennig fas-
istaríkjanna. Fasístaríkin hafa nú
viljað fá að vera í friði með fórn-
arlömbin.
Gegn hinum lævísu tvíhliðasamn-
ingum, sem Hitler bauð ýmsum ríkj
um Upp á, til þess að tryggja sér
frið meðan hann gengi milli bols
og höfuðs á ákveðnum andstæðing,
barðist Litvinoff, eins og ég býst
við að menn muni enn þá, um leið
barðist hann fyrir hinum
opnu samningum (og sameiginlégu
öryggi).
Þegar Molotoff svarar gagnrýn-
inni á því, hversvegna Sovétríkin
hafi gert samning af þessari tegund,
þar sem ekkert ákvæði sé um það,
að samningurinn falli úr gildi ef
annar aðilinn ræðst á þriðja ríki,
segir hann: „Maður hlýtur að spyrja
hversvegna geta Sovétrikin ekki
leyft sér það, sem Pólland og Eng-
land hafa leyft sér fyrir löngu síð-
an?“
• Mér finnst því ekki aðeins fuli
ástæða til þess að segja, að orðið
hafi breytingar á stefnu Sovétríkj-
anna í utanrikismálum, heldur einnig
í aðferðum.
Benjamín Eiríksson
Ferðafélag íslands biður félags-
menn að vitja árbókar félagsins
1939 á skrifstofu Kr. Ó. Skag-
fjörðs, Túngötu 5.
»:«
$
x
í
x
i
?
y
*
X
t
t
f
v
I
f
♦*♦
f
*
I

Sígurdur Einarsson:
SORDAVALA.
Sigurður Einarsson birlir nýlega í vikublaði einu
heimspekilegar hugleiðingar um „hvor sé betri
brúnn eða rauður”. Er það út af Finnlandi o. fl. —
Sú var tíðin að Sigurður Einarsson þurfti ekki lengi
að bollaleggja um hvórt væri belra. Þess ber merki
eftirfarandi kvæði, er hann orti 1930 um finnska
bæinn Sordavala, þar sem einn skæðasti bardagi
linnsku borgaraslyrjaldarinnar slóð 1918.
Að sunnan kemur lestin mín, til austurs liggur leið,
nú líður brátt að kveldi.
Og furuskógar þyrpast um vötnin blá og breið,
sem blika í sólareldi.
Við hendumst inn á brautarstöð
og hér skal nema staðar
í litlum, hvítum fiskibæ
við Ladoga jaðar.
Við teygum eftir molluna hinn milda aftansvala,
Sumarnótt í Sordavala!
Eg reika um þennan stað, þar sem rimman harða stóð
fyrir réttum tíu árum.
Er hvítliða sveit inn í hvita bæinn óð
til að hella út blóði og tárum.
Þeir voru að hefna Finnlands,
skapa framtíð þess og frelsi
og færa af sinni ættjörð
hið rússneska helsi.
En hérna eru varðar, sem háum rómi tala
um hrakför þína, Sordavala!
Þessi hái granitvarði með hamri og sigð,
sem er hertákn nýja landsins,
segir réttar en öll blaðaskeyti um rauðra drengja tryggð
við ríki verkamannsins,
sem beztu syniú Finnlands
vildu byggja úr rúst og dauða
eins og börn hins nýja Rússlands
á rétti hins þjáða og snauða.
Þeir sofa, þeir sofa meðal svartra grenifjala,
synir þínir, Sordavala!
Það tókst áð þessu sinni að tefja þína för. —
Hér reis trúboðsstöð og kirkja,
sem á að miðla sáluhjálp og græða gömul ör
og gljúpa hugi að yrkja
til auðmýktar og hlýðni
við auðvaldið og trúna
og ameríska handleiðslu
í landinu þínu rúna.
Og vittu að það var armur hinna amerísku dala,
sem sló þig, Sordavala!
En verkamannaríkið, það er veruleiki þó.
Það vakir og það hlustar,
á bak við þetta vatn, sem nú býst í kvöldsins ró
nokkrum bæjarleiðum austar.
Og þaðan kemur höndin,
sem mun hefna hinna dauðu
og hefja hina föllnu
og likna hinum snauðu.
Þá rennur ykkar dagur! Hinir rauðu hanar gala!
Þá rístu á fætur, Sordavala!
t
i
I
T
. • *
%
t
❖
t
t
y
t
t
X
y
X
I
t
$
»x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x**x* x**x**x**x**x*<**x**x**x*<
Frá Hrífla-kappleíkmim:
Alþýðublaðíd vann Morg»
unblaðíð með 36; 26.
Heímsmef \. \. er 73.
Kappleikur Alþýðublaðsins og
Morgunblaðsins, sem fram fójr í gær
og fyrradag var mjög spennandi.
Keppt var um það hvort blaðið
gæti sagt fleiri ósannindi um fundi
þá, sem Sósíalistafélag Reykjavíkur
hélt í þessari viku.
Orslit urðu þau, að Alþýðublaðið
vann með 36 gegn 26. Þessar tölur
gefa þó ekki fullkomlega rétta
mynd af hinum glæsilega sigri Al-
þýðublaðsins, því bæði eru ósann-
indi þessi til mikilla muna hressi-
legri en ósannindi Morgunblaðsins,
og svo gerði það sin 36 „mörk“ á
mjög skömmum tima, lengdin var
rúml. einn dálkur, en Mbl. þurfti
3 dálka fyrir sin 26 „mörk”.
Eins og kunnugt er hefur J. J.
heimsmet í blaðaósannsögli. Metið
setti hann þ.egar hann kom 73 ó-
sannindum fyrir í einu shittu grein-
arkorni, um fornvin sinn Tryggva
Þórhallsson.
En „gamli maðurinn“ má nú fara
að vara sig. Morgunblaðið og Al-
þýðublaðið æfa vel og rösklega,
og hafa bæði fengið gamla læri-
sveina J. J. fyrir þjálfara.
1 ráði er að nokkrir lærisveinar
J. J. gefi farandbikar, er verði eign
þess blaðsins, er sigrajr í samkeppni
slíkri sem þessari, þar til met þess
er slegið. Talað er um, að bikarinn
heiti Hriflubikar og fái kappleik-
arnir nafn af honum og verði kall-
aðir Hriflukappleikar. Mun verða
greipt á 'hann mynd af Hriflu og
heirnsmethafanum í Hriflusamkeppn-
inni, Jónasi Jónssyni.