Þjóðviljinn - 14.12.1939, Blaðsíða 2

Fimmtudagurinn 14. des. 1939.
Þ J Ö Ð V I L J i N N
|ii6<wiuiiiii
tJtgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn.
Bitstjórar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Bitstjórnarskrifstofnr: Aust-
urstræti 12 (1. hæð). Símar
5276 og 2270.
Afgreiðsla og anglýsingaskrif-
stofa: Austurstræti 12 (1.
hæð) sími 2184.
Askriftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr,
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. 1 lausasölu 10
aura eintakið.
Víkkigsprent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2864.
Herrár og þrælar,
Eigir þú ekki peninga, þá skalt
þú verða þræll. Hafir þú sópað í
þinn sjóð arðinum af annarra erf-
iði, skeltu verða „herra“ „þræl-
aima“ sem erfiða. Þetta er andinn,
sem sveimar yfir vötnum Alþingis,
yfir dýragarðinum eins og sumir
kalla það.
Sért þú fátækur, skalt þú ef vilji
afturhaldsins ræður, ekki frjáls að
því hvar á landinu þú velur þér
bústað. Þú verður að fá allrar náðar
samlegt leyfi hlutaðeigandi sveitar-
stjórnar, ef þig langar til að flytja á
einhvem ákveðinn stað. Og ef hún
skyldi nú banna þér að flytja inn
í riki sitt, þá getur þú skotið máli
þínu til þriggja manna nefndar, sem
skipuð er af þrem stærstu þing-
flokkunum og þessi virðulega nefnd
er allra hæstur dómstóll um það,
hvar á þessu blessaðia landi 'þú
megir ekki vera. Þannig verður
þetta ef tillögur Jónasar Jónsson
ar og Magnúsar Jónssonar ná fram
að ganga. Sennilega verður svo
skipuð önnur þriggja manna nefnd
til þess að ráðstafa þér, ef öll sveit-
ar og bæjarféiög landsins skyldu
útskúfa þér.
Leitir þú sveitarframfæris sökum
vinnuskorts, þá tekur við þér önn-
ur þriggja manna nefnd, skipuð af
þremur stærstu flokkum þingsins.
Hún getur sent þig hvert sem henni
þóknast, látið þig vinna hvar sem
henni sýnist og borgað þér kaup
eftir þvi, sem henni þykir henta.
Þannig verður þetta þegar búið er
að lögfesta „höggonn“ JónasarJóns
sonar og Þorsteins Dalamanns.
En það er einhver uggur í þing
inu að þrælunum liki þetta miður,
„herrarnir“ óttast þrælauppreisn.
Þeir biðja guð hátt og í hljóði
að láta þrælana ekki verða þess á-
skynja hvað þeir eru margir og
hvað þeir eru voldugir aðeins ef
þeir standa saman. En ef svo skyldi
nú fara að þrælarnir uppgötvuðu
mátt sinn, þá verða „herramir“
að sýna að þeirra sé ríkið og mátt
urinn, hvað sem dýrðinni líður.
Og Hermann heimtar ríkislögreglu
Ekki biður hann um Htið; hann bið
ur um að fá ótakmarkað hernaðar-
Iegt iginræði á íslandi.
Sumir „herranna“ á þingi ogklíka
þeirra vilja gefa honum takmark-
að einræði. — En Hermann er
ckki lengi að hugsa sig um svör.
Hann segir blátt áfram: Fái ég ekki
það sem ég krefst með ykkar góða
saanþykki, þá tek ég það án þess.
Og ríkisherinn kemur undir alræð-
isvald Hermanns Jónassonar.
Starfsemi Vorboðans í sumar.
Úrdráttur úr shýrslu barnaheírniTísnefndarinnar,
Eftirfarandi grein er útdráttur
úr skýrslu um sumarstarfsemi
Vorboðans er blaðinu hefur bor-
izt.
1 sumar hafði Vorboðinn sum-
ardvöl fyrir Reykjavíkur-böm á
tveim stöðum í Ámessýslu;
heimavistarskólunum í Brautar-
holti á Skeiðum og Flúðum í
Hrunamannahreppi. Dvöldu á báð
um stöðunum samtals 70 börn í
7 vikur. Börnin vom lang flest
6—11 ára gömul og voru öll end-
urgjaldslaust, nema 3, sem starfs-
konur höfðu með sér og greiddu
meðlag með af kaupi sínu, kr. 1.00
á dag.
Bömunum var skipt á heimilin
eftir aldri. Var upphaflega áform
að, að hafa 8 ára börnin og yngri
saman og 9 ára og eldri saman.
En sökum þess, að af foreldra
hálfu, er alltaf lögð meiri áherzla
á að koma yngri bömunum í
sveit, urðu þau það mikið fleiri
að nokkur af þroskuðustu 8 ára
börnunum varð að hafa með eldri
börnunum, sem voru í Flúðaskól-
anum.
Eldri börnin voru látin vinna
ýmislegt, t. d. búa um rúmin sín
og þvo svefnherbergin, leggja á
borð og þvo borðstofuna, hjálpa
til við uppþvott o. fl. Stundum
var farið með þau í smáhópum á
bæina í kring, — hefur það ekki
verið gert fyrr. 1 sumar keypti
nefndin hrífur, mátulegar handa
börnunum og fékk leyfi hjá ná-
grönnum skólans til þess að koma
með börnin í heyskap einstöku
sinnum. Tóku bændumir þessum
litlu hjálparsveitum tveim hönd-
um. Var það þó víst meira fyrir
góðvild bændanna en að þeim
væri mikill hagur að hjálpinni.
En bömunum þóttu þessar ferðir
eins og ævintýri, að minnsta kosti
fyrst í stað, og þær komu þeim
í dálítil kynni við lífið í sveitinni.
I Brautarholti, þar sem yngri
börnin voru, var þeim ekkert á-
kveðið verk ætlað, annað en að
leika sér og njóta sumarsins und-
ir handleiðslu kennarans og
hjálparstúlkunnnar. Heilsufar
barnanna var svo gott, að telja
má að þeim yrði aldrei misdæg-
urt. Framför þeirra var góð, og
þyngdust eldri bömin um rúm-
lega 3 kg. að meðaltali og þau
yngri um rúmlega 2 kg.
Eftir hverju var svo farið með
val barnanna? — spyr fólk má-
ske. Það skal játað að það er eitt
hið erfiðasta af störfum nefndar-
innar, að velja bömin sem tekin
eru úr hópi umsækjendanna. I vor
var sótt um dvöl fyrir rúmlega
130 böm eða nærri helmingi fleiri
en hægt var að taka á móti. Þeg-
ar svo um það var að ræða, að
velja úr hópnum, var í fyrsta lagi
tekið tillit til þess, ef Líkn, ein-
hver læknir eða aðrir slíkir aðilar
báðu fyrir börn og staðfestu ástæð
ur sem nefndin tók gildar. I öðru
lagi reyndi nefndin svo samvizku-
samlega sem henni var unnt, að
kynna sér ástæður hvers einstaks
barns af eigin sjón, að viðbættum
upplýsingum frá kunnugu fólki ef
þær vom fyrir hendi.
Eitt er víst, að öll bömin, sem
dvöldu á sumarheimilunum höfðu
tvímælalaust þörf fyrir að komast
Bara að þrælarnir vissu hvað þeir
væru margir og voldugir, þá létu
þeir ekki bjóða sér ríkisher fyrir
alvinnu og brauð.
í sveit, og hefðu ekki komist ef
Vorboðinn hefði ekki getað tek-
ið þau. Hitt er og jafnvíst, að flest
eða öll börn sem sótt var um fyrir
og ekki var liægt að taka, höfðu
einnig ótvíræða þörf fyrir að kom-
ast burtu úr bænum yfir sumarið
en áttu þess engan kost fyrst Vor-
boðinn gat ckki tekið þau.
Það er erfitt að meta hver hef-
ur mesta þörf þegar um er að
ræða böm frá fátækari hluta al-
Vistdagar bamanna voru alls
3430. Kostnaður við hvert barn á
dag var kr. 2.42. Ef aðeins er
reiknað efnið í matinn og eldivið-
inn, er sá kostnaður kr. 1.33 á
dag.
Á hemilunum unnu samtals 9
Fyrir Alþingi liggja nú tvö fruni-
vörp, sem varða iðnaðarmenn sér-
staklega. Frumvarp Thors Thors.er
bannar iðnneimum að vera í stétt-
arfélögum, og frumvarp Jónasar
Jónssonar, (höggonnurinn), sem
bannar þeim að takmarka aðgang
að iðngreinum. Frumvörp þessi eru
hin freklegasta árás, sem gerð hefur
verið á réttindi og kjör iðnaðar-
manna, og stefna beint að því að
koma fjölda iðnaðarmanna á vonar-
völ og að éyðileggja framleiðslu
iðngreinanna.
þýðuheimilanna hér í Reykjavík.
Béttlát lausn fæst ekki fyrr en
hægt er að gefa þeim öllum kost
á hollri og endurnærandi sumar-
dvöl. Að því marki vill Vorboðiim
stefna og heitir á alla góða menn
og konur að hjálpa til að ná þ\i
marki.
Hér fer á eftir samandregið yf-
irlit yfir tekjur og gjöld sumarið
1939.
manns, þar af tveir kennarar, 1 á
hvoru heimili, sem höfðu umsjón
og ábyrgð á börnunum. Allt þetta
ifólk vann með miklum áhuga og
fórnfýsi, og var dag og nótt á j
verði um líðan bamanna.
Með frumvarpi því, sem Thor
Thors hefur lagt fyrir þingið, og fel
iuii í sér bann við því að lærlingar
í iðnaði séu í stéttarfélögum, er
verið að opna meisturunum leið til
þess að vinna með verkfallsbrjót-
um ef sveinamir skyldu gera verk-
fall til þess að fá kjarabætur eða
kauphækkun. Enginn efast um að
iðnrekendur myndu nota sér þennan
rétt, enda má ráða af greinargerð
frumvarpsins að sá sé tilgangurinn.
Svo skaðlegt sem þetta frumvari)
er, þá blandast þó engum hugur um
Fyrir nokkrum árum var verið að
byggja kirkju á einum útkjálka landa
ins. Kirkjubyggingin vakti mikinn
áhuga héraðsbúa, því þar hafði
aldrei áður verið veglegri bygginig
en hús kaupstaðarbúanna. Þegar
bygingin var algerð hið ytra vantaði
kross á tuminn. Út af þessu varð
nokkurt veður um að kirkjan ætti
að véra krossmarklaus, því að ó-
gjörningur værl að komast svo hátt,
og enginn kæmist þangað nema
fuglinn fljúgandi. Sagt var að einn
úr hinni nýju sóknamefnd hefði lát*
ið á sér heyra að kirkjan myndi
verða krossmarkslaus, nema honum
væri stungið upp úr turninum. Um
það var þessi staka gerð:
Sóknamefndin var í vanda,
við að hreykja upp krossinusn.
Mætti ég við stýrið standa
og stinga honum upp úr turninum.
að „höggorms“-tillögur Jónasar Jóns
sonar eru þó skaðlegri í garð iðn-
aðarmanna. Með þeim er iðnaðar-
mönnum bannað að takmarka að-
gang að stéttum sínum, þó hvert
rúm þeirra sé skipað, og meir en
það, af faglærðum mönnum. Afleið
ing þessara ákvæða hlýtur að verða
sú, að meistarar láta sveina sífellt
þoka fyrir lærlingum, því vinnu-
kraftur þeirra er ódýrari. En $étta
þýðir, að þegar sveinsprófi er náð,
þá mega sveinamir búast við að
þeirra bíð,ii ekkert nema atvinnu-
leysið. Þá er og augljóst, hvaða
þýðingu þetta hefur viðvíkjandi
framleiðslunni sjálfri. Sífelld lær-
lingavinna þýðir, verri vara. Fram-
leiðslan þolir ekki samkeppni við
erlenda framleiðslu. Frumvörp
þessi stefna því jafn markvisst að
því tvennu að eyðileggja afkomu-
möguleika iðnaðarmanna og að því
að eyðileggja framleiðsluna.
Hvemig 'ætla iðinaðarmenn að
mæta þessari árás?
Hverjum þeim iðnaðannanni, er
sér hvert stefnir ber að gera allt,
(Seim í hans valdi stendur til þess
að stéttin komi fram sem einn mað
ur og mótmæli.Hvert einasta iðn-
félag verður nú tafarlaust að taka
þessi mál til umræðu á fundi ogj
samþykkja kröftug mótmæli, ogþau
verða að gera þingi og stjóm ljóst
ipð á bak við samþykktir þeirra
stendur styrkur.
M. s. Esja
Vegna ferðar e. s. Gullfoss til
Stykkishólms og Vestfjarða nú
um helgina, fer m. s. Esja héðan
á föstudagskvöld, beint til Isa-
fjarðar, án viðkomu á Breiðafirði
og Vestfjörðum.
M. s. Helgl
fer frá Reykjavík til Vestmanna-
eyja næstkomandi laugardag.
Flutningi veitt móttaka til hádeg-
is sama dag.
Bökunarvörur.
Flesfarfá'gamla lá$a verdínu,
fíl dæmis kosfar hveílí enn»
þá 45 aura kgr.
5\ t pxhthm
Itkjwýfjanxpi'i ejjivi óxib
G^kaupíélacjiá
.imn.m inn——mm
Tekjur:
Styrkur úr ríkissjóði ............................ kr. 1500.00
Styrkur úr bæjarsjóði ............................. — 1500.00
Tekjur af skemmtun, merkjasölu o ,fl. 11. júní — 1827.20
Peningar gefnir af ýmsum .......................... — 795.22
Vörur ............................................. — 887.84
Bílferðir gefnar ................................. — 180.00
Meðlög með börnum ................................. — 180.00
I sjóði frá fyrra ári ............................. — 1854.18
----------------- Samtals kr. 8724.44
Gjöld:
Leiga fyrir skólahúsin ......................... kr. 700.00
Kaup starfsfólks .................................. — 1700.00
Mjólk ............................................. — 1240.00
Matvörur og kol ................................ -— 1770.51
do. , — 887.84
Mjólkurvörur (smjör, ostur, skyr) ................. — 673.64
Rúmstæði, borðbúnaður o. fl...................... — 527.11
Lyf .............................................. — 48.60
Auglýsingar, símtöl, pappír, prentum o. fl....... — 68,35
Akstur, flutningar á fólki og vörum ........... -— 475,28
Ýmislegt ..........................—............ — 20.85
I sparisjóðsbók ................................... — 612.01
----------------- Alls kr. 8724.44
Alþingi og iðnaðarmenn
Á að eyðíleggfa iðnaðinti og koma
íðnaðarmönnum á vonarvöl ?
Hverní$ verjast íðnaðarmenn árásínní?