Þjóðviljinn - 03.01.1940, Blaðsíða 2

Miðvikudagur 3. jan. 1940.
Þ3ÖÐVILJINN
þlðOVHJINM
Ctgeíandi:
Sameiningarflokkur aiþýðu
— Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjérar:
Einar Olgeirsson.
Sigfús A. Sigurhjartarson.
f Ritstjórng rskr ifgtofur; J.ust-
UíStræti 12 (1. hæð). Símar
2184 og 2270.
Afgreiðsla og anglýsingaskrif-
stota: Austurstræti 12 (1.
hæ5) sími 2184.
Askr iftargjald á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr,
2.51. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. I lausasölu 10
aura e'ntakið.
Víkmgsyrent h. f. Hverfisgötu
4. Sími 2364.
„Höggomnirínii",
Hcrmann og
úfvarpíð
Forsætisráðherra flutti ávarp til
„islendinga“ í fyrradag í gengum
útvarpið. Harin las engin ljóð og
talaði ekkert um kartöflur, aftur
á móti ræddi hann mikið um högg
orminn, sem hann taldi höfund vizk
unnar. Til er gömul saga um liögg-
ormirin. Hún er svona.:,
Þegar Jahve hatðfi í bræði sinni
lýst ijölvnn yfir- vorum fyrstu for-
eldrum, með pessum alkunnu orð-
meðal annars: „! sveita þíns andlit-
is skaltu þíns brauðs neyta” þá
iivíslaði höggormurinn í eyra Ad-
ams „þú þarft þess ekki, þú getur
sp£kulerað“.
Hermann hefur yfirgefið hið lík-
amlega erfiði i faðmi hins fagra
Skagafjarðar, á æskuárum. Það er
ekki kunnugt að liann neyti brauðs
í sveita síns andiifis.
Sumir halda að hann eigi miklar
eignir, það getur þó ekki verið
satt, því hann borgar engan eigna-
skatt.
ölium hefur höggormurinn kennt
nokkuð, sumum að sveitast fyrir
iítil laun, öðrutn að spekúlera, þ.
e. að lifa tneð svikum og brögðum
á þeim, sem vinna.
En vikjum aftur að ræðu Her-
manns. Þessi rnjög svo virðuiegi
aðdáandi höggormsins lýsir því yf-
ir skýrt og skorinort að „komm'-
únistar“ væru utan við hið islenzka
þjóðfélag, og valdi þehn ýms þau
orð, er itann taldi hæfilegust til
handa slíkum mönnujn.
Mega sósíalistar’ vel við una að
þurfa ekki að taka ræður Hermurtns
tll sín, því hann ávarpar aðeins,
sem kunnugt er „hina sönnu Islend-
infga“.
ÍEn sfeppum nú ráðherranum og
höggormlnutn. Ráðherraim mun \>era
úttærður úr skóta hans.
Á0 kvöldi nýársdags tlutti for-
irtaður útvarpsráðs Jón Eyþórsson
éríndi um daginn og veginn. Út-
varpsrúð á sem kunnugt er að sjá ;
um hlutlcysi útvarpsins. Þetta gerði j
(ión í þessu eriij(di alveg eftir þvd,
sem núverandi ríkisstjórn ætlast til.
Eríndí hans var ógöðstegur og í-
smeygitógur áróöur gegn íslenzkum
sósíatistvrm ög fyrir stefnu þjóð-
stjómarinnar. Að öðru ieyti ér er-
indi Jóns ékki umtaisvert. En hvað
ítnnst fstendingúm „sönnum og 6-
«önnum“ um þá stefnu, sem Rikis
útvarpið hefixr tékið, og sem það
hefur augtýst alveg sérstaklega á
Taflið datt

sjómenn iá enga nppbót á síldarverðinn
Síldarverkspaiðjurnar hafa
grætt kr, 4.50—5,00 á hverju
fnáli síldar, sem þær tóku til
bræðslu í sumar. Þetta er upplýst
á Alþingi af þeim manni, sem
bezt má vita skil þessara mála,
Finni Jónssyni. Þingmenn Sósíal
istaflokksins lögðu til að sjómenn
fengju uppbót á bræðslusíldar-
verðinu. Sú tillaga hefur ekki
fengizt rædd á þinginu. Hinsveg-
ar taldi Finnur Jónsson rétt, eft-
ir atvikum, að bera fram tillögu
um að útgerðarmönnum yrði skil-
að aftur kr. 1.50 af þeim gróða
sem verksmiðjurnar höfðu á
hverju síldarmáli, og hefðu sjó-
menn þá að sjálfsögðu fengið
sinn hlut af þeirri uppbót. Með-
ferð þessa mál.s á þingi sýnir bet-
ur en flest annað starfsaðferðir
hinna „virðulegu” „ábyrgu þing-
manna” og skal hún því rakin
hér all ýtarlega.
Fjárveitinganefnd Alþingis
lagði tii að ríkisverksmiðjurnar
lánuðu 200 þús. kr. til vegagerðar
á Siglufjarðarskarði, og skyldi
lánið vera rentulaust og endur-
greiðast á næstu 10 árum. Kunn-
ugir vita vel að þótt- tillaga þessi
væri sögð komin frá fjárveitinga-
nefnd, þá var hér um að ræða til-
lögu frá formanni nefndarinnar,
Jónasi Jónssyni, og hafði gamli
maðurinn látið meðnefndarmenn
sína fallast á hana. Einnig er
mönnum ijóst, að tillagan var
ekki fram borin vegna. áhuga fyr-
ir því mikla þjóðnytjamáli, að fá
veg yfir Siglufjarðarskarð, held-
ur var tilgangurinn að hressa
eftir föngum, upp hið fallandi
fylgi Framsóknarflokksins á
Siglufirði, og munu Sigifirðingar
skilja það mál fullvel.
Þegar Finnur Jónsson sá þessa
tillögu leizt honum, sem einum
helzta forráðamanni verksmiðj-
anna, síður en svo á blikuna.
Hann minntist þess að ríkisverk-
smiðjurnar höfðu grætt um 1%
milljón á bræðslusíld í sumar, hon
um var ljóst að meðal sjómanna
og útgerðarmanna var uppi harð-
vítug réttlætiskrafa um að ein-
hverju af þessu fé yrði skilað aft
ur. Sósíalistarnir höfðu borið
fram kröfur þeirra á þingi, og
það mátti hkki minna vera en að
fulltrúi sjómanna, Finnur Jóns-
son, sýndi einhvern lit á að taka
undir, þingsætið með 10—20 þús
nýársdag, að berjast bæði í frétta-
flutningi og erindaflutningi gegn
o'uium ákveðnum stjómmálafiokkj.
Hvers eign ér Ríkisútvarpið? Er þaí>
séreign þeirrar váldák'tiku, sem nú |
fer með völtt í þessu iandi, eða er I
það eign þjóðaiinnar?
Enginn efast um svarið, útvarpið
er eign þjóðarlnnar, og tii þess ætl
að að efla menningu hennar og
/framfarir í hvivetna, en ekki tii þess
að vera áróðuTStæki fyrir, eða gegn
áicveðmrm stefnum og stjómmála-
fiokkum. Annað mál er það að
valdakiika sú, sem nú situr á valda-
stóhun þjóðarlnnar, kann að eiga
suma menn, sem mikiu, ráða í út-
varpmu, með húð og- hári, og
reynsian sýnir að þeir eru þess aÞ
búnir að atela þessu menningartæki
þjóðarinnar til handa sér og Sínum
húsbændum.
kr. árstekjum gat verið í veði.
Finnur sá leik á borðinu. Það
var hægt að gera tvennt í senn
Koma tillögu Jónasar fyrir katt-
arnef og vera vinur sjómanna án
þess að það kostaði nokkurn skap
aðan hlut og án þess að það kæmi
þeim að hinu minnsta gagni. Þess
vegna bar hann fram breytingar-
tillögu við tillögu Jónasar, þar
sem hann lagði til að síldarverk-
smiðjurnar greiddu kr. 1.50 í verð
uppbót á hvert sildarmál, sem
þær keyptu með föstu verði í sum
ar, í stað þess að lána til vega-
gerðar á Siglufjarðarskarði.
Nú kemur nýr maður til sög-
unnar, hann heitir Erlendur Þor-
steinsson, búsettur á Siglufirði
og situr á þingi, sem uppbótar-
þingmaður.
Taflstaða Erlends var orðin
slæm. Ef hann greiddi tillögu
Finns atkvæði, — þá mundi það
vera gott til kjörfylgis meðal sjó-
manna, en um leið og hann þann-
ig afiaði sér fylgis meðal sjó-
manna, var hann að koma í veg
fyrir framlag til vegagerðar á
Siglufjarðarskarði, en þessi vegar
gerð er eitt helzta áhugamál Sigl
firðinga, en meðal þeirra verður
Erlendur fyrst og fremst að leita
kjörfylgis.
Erlendur er vel viti borinn og
sá því brátt hversu leika skyldi.
Hann samdi blátt áfram viðbót-
artillögu við tillögu Finns, þar
sem farið er fram á að veitt sé
tii vegagerðar á Siglufjarðar-
skarði 200 þús. kr. og að Siglfirð-
ingar séu látnir sitja fyrir vinnu
við vegagerðina.
Þarna hafði Erlendur það. Hann
gat gert sínar fjaðrir fínar bæði
í augum sjómanna og landverka-
manna á Siglufirði. Stefán frá
Fagraskógi hefur sömu hags-
muna að gæta eiijs og Erlendur
og var því með honum á tillög-
unni.
En nú var röðin komin að fleir
um þingmönnum. Einar Árnason
og Bernhard Stefánsson eiga at-
kvæði að sækja til Siglfirðinga.
Pálmi Hannesson og Steingrimur
Steinþórsson eiga atkvæði að
sækja til Skagfirðinga, og Skag-
firðingar vilja fá veg yfir Siglu-
fjarðarskarð, svo bændur í Skaga
firði eigi hægra með að selja
mjólk og kjöt til Siglufjarðar um
síldartímann.
Þessir fjórmenningar létu held-
ur ekki á sér standa að ieika
sinn leik á skákborðinu. Þeir sam
einuðust um að koma fram með
þá varatillögu við tillögu fjárveit-
ingarnefndar, að ríkið tæki lán
til vegagenðar yfir Sigiufjarðai-
skarð, og var þar ekkert til
tekið hverjir skyldu hafa vinnu
við verkið.
Þannig voru því 7 þingmcnn
sem eíga hagsmuna að gæta í
sambandi við veg yfir Siglufjarð-
arskarð, hvar af að minnsta kosti
6 hafa yfir 10 þús. kr. árslaun
komnir í hreyfingu út af þessu
máli. Allir höfðu þeir ieikið sinn
leik, og allir þóttust hafa leikið
vel.
Nú voru góð ráð dýr.
Jónas og ólafur Thors hugsuðu
sitt mái í næði og komust að nið-
urstöðu, sem þeim þótti rétt að
flíka sem minnst, fyrst um sinn.
Þegar næstum var lokið atkvæða
greiðshi um fjárlögln og komið að
hinní margumtöluðiu tiilögu fjár-
veitinganefndar, reis Jónas úr sæti
og lýsti þvi yfir að nefndin tæki
tillöguna til baka. Þar 'með voru
allar breytingatillögur, viðaukatil-
lögur og varatillögur við iiana úr
sögunni og. þingmenn leystir frá
þeim vanda að þurfa að greiða at-
kvæði um uppbót á síldai’verði tii
sjómanna og fjárveitingar til vegar-
á Siglufjarðarskarði. En þá skeði
ógæfan.
Einar Olgeirsson reis úr sæti
sínu og lýsti þvi yfir að hann tæki
tillögu fjárveitinganefndar upp.
Það kom í senn hik og fát á þing
menn. Einar á Eyrarlandi gerði til-
raun til að fá forseta, Harald Quð-
mundsson, til þess að gera vara
tillögu þeirra fjórmenninganna að
aðaltillögu, og hugðist hami með
þeim hætti að geta losað þingheim
við'að greiða atkvæði um uppbót-
ina á síldarverðinu. Haraldur var
hinn kempulegas’ti í forsetastóli og
lýsti yfir að tillaga fjárveitinga-
nefridar væri rétt upp tekin og
yrði nú gengið til atkvæða, koan
fyrst til atkvæða tillaga Erlends
og Stefáns frá Fagraskógi var sú
tillaga felld.
Ölafur Thors reis þá úr sæti og
bað um fundarhlé. Haraldur gaf
fundarhlé i tíu mínútur. Þingmenn
tóku sér frí frá Störfum í nær 2
klukkustundir.
Að því búnu kvaddi forsætisráð-
herra Hermann Jónasson sér hljóðs
og fór þess á leit að forseti at-
hugaði vel hvort tiilaga fjárveit-
inganefndar, sú er Einar hafði upp
tekið, gæti komið til atkvæða,
taldi hann að með henni væri lög-
um um Síldarverksm. rikisins raun
verulega breytt, en slíkt væri ekki
leyfilegt að gera með f járlagasam
þykkt.
Nú hvarf allur hetjubragur af
Haraldi. Hann lýsti því yfir að hann
þefði vaðið í villu og svima er hann
lýsti tillögu þessa til atkvæða-
greiðslu, og kvað hana ekki geta
komið til atkvæða. Var þar með
þessu tafli lokið, og málið um upp
bætur á síldarverði til sjómanna
úr sögunHi.
öli meðferð þingsins á þessum
málum minnlr á gamlan mann, er
þótti gainan að tefia, en var þó ekki
siingur skákmaður. Þegar gainli
maðurinn sá að hann var að máti
kominn var hann vanur að berja
i horðið og segjar Taflið datt.
Ólafur Tbors og Jónas Jónsson
koma hér fram sem e'ui persóna.
Taflstaða Ólafs var á þessa leið:
Annarsvegar voru kjósendur hans
sem flestir eru sjómenn og útgerð
armenn. Hvernig mundi \>ei-a að
marta þeim á fundum eftir að hafa
greitt atkvæði gegn þessu sann-
gimismáli þeirra. Hinsyegar var
v'erksmiðja Kveldúifs á Hjalteyri.
Þegar ríkis'verksmiðjurnar væru
búnar að gera s'kyldu sina við við-
skiptavini sína, þá hlytu að koma
háværar kröfur um að Hjalteyrar-
verksmiðjan gerði slíkt hið sama.
Jónas Jónsson er formaður banka-
ráðs Landsbankans. Ekki batnaði
hagur Landsbankans, ef sjóanenn
Kveldúlfs fengju sanngirnískröfinn
sinum framgengt. Það varð að finna
Ólafur Thors tekur þjóðina ákné
sér t Morgunhktöimi og les yfir
henni siðferðispredikun. Hann segir
að eitt se muðsynlegt: „Ao eigi
aðeins etnstaklingw'inn sýni spar-
neytni og atorku, heldw og hið op-
inbera ajneiti öihi tildri og gœti
fyllstu sparsemi, hygginda og ráð-
vendni i allri meðferð opinbem
fjár“.
Islenska pjóð! Sjá spámdöw'
inikill er risinn upp meðal vor!
Far þú og sezt við fótskör hans
og Uvrðu af hamim!
Lœrðu sparneytninai Sjáðu hm m
ig spámaðiiriim og brœður hans
lifa við smá kjör, í einu og tveim
ur herbergjwn
Lœrðu atorkum! Sjáðu Iwernig
spámaðurinn hefur stundað sjóinn
ár eftir ár og unnið fyrir sér, —
án þess að fci nokkuvn tíma nokkurt
lán lir banka til þess!
Lœrðu að afneita tildrimi! Hœttu
að hcifa dýrindis „kamiimr" í „villu‘‘
þinni oy láttu þér nœgja eldstóna
eins og spámaðurinn.
Og wn frnm allt lœrðu „ráðvendni
■í meðferð opinbers fjdr“! Crnkktu i
skóla til spámannsins til þess-
Láttu hann kenna þér hvernig menn
jari með 10 inilljónir krönu, ef fá-
tœk þjóð skyldi af fáiœkt sinni
trúa nokkrum mönmim fyrir slíku
fé! Látfu hann kenna þér hvenig
menn samrýma ,,ráðvendni í með~
ferð opinbers fjár“ oy föðurlands-
ásf: t. d. ef menn eigd í samning-
um um fisksölu til Spánar!
Oy að síðuslu fórnctr spámaðurinn
höndúm og biður pjóð sína að fœra
sér fórnjr.
íslenzflt þjóð! Spámaður pinn seg-
ir cið fórnfýsi þín haji verið of líi-
il til þessa! Því hvað eru 10 millj-
ónir til Kveldúlfs, skattfrélsi tii.
tögaraeigemlanna, yengislœkkun
tvisvar handa skuJdakongunum,
kauphœkkunarbannið, dýrtíðin? Is-
leiizka þjóð! Fnrðu í skóla til
Thorsafanna og lœ'rðu fórnfýsi af
peim!
Svo hljóðar nýclrsboðskapjir Ót-
afs Thors.
Barði Guðmundsson, þjóðskjala
vörður, flytur í kvöld útvarpser-
ind um Þorbjöm rindil.
einhverja lausn. En taflstaðan var
vonlaus. ‘En þá var til þess ráðs
gripið að fá vesalings Harald, þenn
an góðiátiega gáfuinann, sem hvork,
þekkir þrek né sannfæringu, til þess
að berja; í horðið og segja: „Ta.fllð
datt“.
Og þetta gerði sá góði og dyggi
þjónn, Haraldur, bæði fljótt og vel.
En þvi miður fyrir ölaf, Jónas, Har
ald, Hermann, Finn, Erlend, Stef-
an, Bernhaið, Pálma, Steingr. og
hvað þeir allir heita, þjóðin veit
hvernig taflið stóð þegar það féll.
Og því miður hefur þtngið fyrir-
gert öílu því trausti, sem þjóðin
hefur til þessa til þeirra borið, og
þjóðin fyririífur' þingið vegna þess
aö loddarar sitja í þingstólunum,
sem eiga engin önnur áhugamái,
en sínar eigin forréttjlfdastöð-
ur i þjóðféiagimi.