Þjóðviljinn - 05.12.1940, Blaðsíða 3

PJÖBV1L.J1NN
Eimmtudagur 5. desember 1940.
Ávarp til íslenzkrar æska
ftrá Satnbandi bíndíndísícL í skólum
Islenzka þjóðin er nú stödd á
vegamótum örlagaríkra tíma.
Margar þrautir herja land vort
og lýð. Framtíðin færir oss mörg
og merk viðfangsefni. Hin stóru
verk bíða í hverjum bæ og
byggð.
Atburðir þeir, semi gerzt hafa á
hinu liðna sumri, marka timamót
í sögu íslands. Eylendan nyrst í
norðurvörum nýtur eigi fjar-
stöðu sinnar lengur. Erlent her-
lið hefur tekið sér aðsetur á ís-
lenzkri fold. Island hefur færzt
inn í hringiðu hinnar geisandi
styrjaldar. Allir sannir synir og
dætur þjóðar vorrar bera þærvon
ir í brjóstum að ættjörð vor
verði eigi hernaðarvettvangur. Þó
getur enginn sagt fyrir hvernig
málum kann að skipast. Enginn
skyldi vera of bjartsýnn um fram
tíðina.
En hættan mesta stafar eigi
frá vopnavaldi. Hitt er alvar-
legra, ef Islendingar reynast ekki
menn til þess að þola erfiðleika
jrfirstandandi tíma.
Hertakan hefur valdið því, að
mjög hefur skipt íslenzkum sköp-
um. Andlegt sjálfstæði þjóðarinn
ar er í hættu vegna kynna henn-
ar við hið framandi herlið. Ég
tel ástæðulaust að ásaka einn öðr
um meir á þeim vettvangi. Kven-
fólk leitar lags við hermennina
og glatar áliti sínu og sæmd.
Karlmenn fylgja í smánarsporin.
Málstaður beggja þessara aðilja
er jafn auðvirðilega lítill. Útgáfur
erlendra götumynda eru nú að
skapast á Islandi. Hættuskuggarn
ir yfir íslenzkum byggðum
myrkvast óðum. Máske boða þeir
aldanótt.
Drykkjuhneigð Islendinga mun
fyrst og fremst völd að árekstr-
unum við hið brezka setulið. Nokk
ur hluti þjóðarinnar hefur gleymt
virðingu sinni og metnaði yfir
vínglösum og vindlingum. í á-
fengisbikurunum er fólginn sá
eiturormur, er granda mun sið-
feröisþroska og andlegu frelsi
voru, ef ekki er að gætt. Vín-
ið er sá gjörningadrykkur, er fær
þjóð vora til þess að gleyma orðs
tir sínum og ábyrgK Horfnar
kynslóðir háðu langa og stranga
sjálfstæðisbaráttu. Þær unnu sig
ur að lokum. Þessum sigri er sá
hluti þjóðarinnar, sem gleymir
sæmd sinni í kynnum við her-
liðið að glata. Hann er raunveru
lega að granda vorri dýrustu
þjóöareign.
Vér íslendingar viljum láta
telja oss menningarþjióð. Vissu-
lega getum: við fært miörg sterk
rök fyrir þeiri skoðun. Við eigum
fagra þjóðartungu, sérstæðar bók
menntir og merkilega sögu. En
samt getum við vart talizt gagn-
menntuð þjóð. Sannmenintaður
.maður verður að vera algáður
hiaður og sannmenntuð þjóð
verður einnig að vera algáð þjóð.
Hinir lítilsigldu Islendingar, er
granda virðingu sinni meðal
hinna erlendu hergesta,eru von-
andi í miklum minnihluta. En þeir
sem eigi fylla þann flokk, mega
ekki isofna á verði. Hlutverk
þeirra er að bjarga málstað og
hróðri föðurlandsins.
íslenzk skólaæska á að vera
fremst í fylking hins íslenzka
þjóðvarnarliðs. Hún á að sýna
og sanna að hún verðskuldi þau
gæði, sem henni hafa hlotnazt.
Þessvegna hlýtur hún að láta
bindindismálið til sín taka. Barátta
íslenzkra bindindismanna er marg
þæt’t. Þeir berjast fyrir verndun
hins ístenzka fullveldis. Málstað-
ur þeirra er göfugur og hlutverk
þeirra veglegt.
Skólaæska Islends verður að
standa andspænis þeirri stað-
reynd, að drykkfeldur maður
hlýtur alltaf að teljast ómennt-
aður maður í skóla lífsins. Hann
hefur fallið við það próf, sem ör-
lagaríkast er framtíð hans og
Pjóð.
Sá hluti æskunnar, sem ekki
hefur átt þess kost að menntast
í skólum lands vors, verður einn
ig að veita hugsjón bindindis-
stefnunnar brautargengi. Henni
ber að sanna í verki, að hún
standi eigi þeim að baki, er
menntaveginn gengu.
Bindindismálið þarfnast óskipts
fylgis allra góðra Íslendinga, hug
sjón þess á aldrei að vera einka-
eign vissra manna eða hópa. Hún
á að vera eign þjóðarinnar allr-
ar sem heildar.
Því er oft haldið fram að lífs-
baráttan móti lífsskoðanir manna.
— Islenzkri þjóð má vera það
ljöst, að hún þarfnast heilbrigðra
og heilvita þegna. Þeir, sem heyja
hildi við sollinn sæ o,g óblið nátt
úruiöfl, hljóta að sjá, að þeir
verða umfram allt að hafa stjórn
á hugum og höndium. Drukkinn
maður hefur svipt sig heilbrigði,
viti og skynjun. Hann ræður ekki
orðum sínum né athöfhum. Hann
væri talinn óhæfur til þess að
stjórna fleyi í brimi og boða-
flaumi. Hann væri talinn óhæfur
til að leysa öll þau störf af hönd-
um, sem reyna á lifandi hugsun
og óbrjálaða dómgreind.
Islenzka þjóðin er nú að sigla
skipi sínu gegnum brim og boða
flaum hinna erfiðu tíma. Þeir
sem um stjórnvölinn halda verða
að vera vel til forustu fallnir.
Hið óbreytta lið, hin almenna
áhöfn, verður einnig að vera
gædd hæfni til starfs og stórræða.
Áhöfn hins íslenzka þjóðarfleys
verður að vera skipuð gagn-
menntuðum og algáðum mönn-
um.
Islenzkir bindindismenn verða
að telja sig varðmenn hins þráða
þjóðfrelsis. Þeir verða að telja
sig hermenn í þeirri menningar
baráttu, sem nú er háð á fslandi.
Vopn þeirra eiga að vera rök
góðs málstaðar. Sigurdraumur
þeirra á að vera gagnmenntuð,
algáð og fullvalda islenzk þjóð.
Beri þeir sigur af hólmi munu
þeir hljóta ódauðlegan orðstýr
sögunnar að sigurlaunum. En
bíði þeir ósigur munu þeir sjá
vígi hins íslenzka málstaðar
hrynja í rústir.
Þing S. B. S. hefur nýlega lðk
ið störfum. Þar með er nýtt
starfsár hafið. S. B. S. heitir á
alla æskumenn og æskukonur að
ljá hugsjón þess lið. Það heitir
á alla bindindismenn að hefja
markvisst starf og sigursókn. S.
B. S. vill gera allt, sem því er
Athyglisverð sýning á
smíðisgripum
Þegar maður kemur á sýningu
Guðmundar Kristinssonar íSafna
húsinu mæta augum manns smíð
isgripir af ýmsum gerðum og úr
ýmsu efni. Þar er útskurður í
ýmsar trjátegundir og hvalbein,
smíðisgripir úr hvalskíði, úrmess
ing, úr steinum o. fl. Allt hag-
laga gert o,g í þjöðlegufn stíl, og
flestir bæði hagnýtir og til hi-
býlaprýði.
Guðmundur þessi er maður við
aldur, 73 ára. Fluttist til Reykja-
vikur fyrir 33 árum norðan úr
Skagafirði.
Tilsagnar í list sinni hefur
hann aðeins fengið í 4 mánúði
hjá Stefáni Eiríkssyni útskurðar-
meistara. Það var eiginlega fyrir
óhapp að Guðmundur fór aðfást
við útskurð. Það var um 1919
að hann brotnaði illa á faati. Tók
bann þá að stunda þessa list.
Áður fékkst hann aðallega við
vefnað og var orðlagður á þvi
sviði. Hefur hann ofið alls 15000
álnir um dagana ;qg í hverri alin
eru 1680 skil, eða samtals alls
25200000. Sýnishorn af vefnaði
Guðmundar er á sýningunni og
hefur liann sjálfur fundið upp
þær gerðir fyrir 40 árum. Á heim
ilisiðnaðarsýningunni, sem hald-
in var í Reykjavík 1921 fékk
hann heiðursviðurkenningu fyrir
vefnað sinn.
Á sömu sýningu fékk Guð-
mundur einnig heiðursverðlaun
fyrir smíði á staf, isem nú mun
vera á safni í Dianmörku.
Þetta hefur verið markmið mitt
í 20 ár að halda sýningu, þó
engin hlutur sýningarinnar sé
,,Sóley“ heitir pessi fagri smíðis-
gripur Guðmundcir Krislinssonar.
Það er dýrasti munurinn á sýn-
ingunni, kostar 500 kr.
eidri en 13 ára. Og nú er það
orðið að veruleika, og á ég þar
sérstaklega að þakk bæði hjálp
og áeggjan Matthíasar Þórð" r-
sonar þjóðminjavarðar, segir Guð
mundur.
Þegar tekið er tillit til þeirrar
kennslu sem hann hefur notið,
og þess aðbúnaðar sem hann hef-
ur haft, má merkilegt heita hvað
haglega margir þessara muna
eru gerðir. Guðmundur er einn
þeirra alþýðumanna, sem lítið
lætur á sér bera og vinnur verk
þín í kyrrþey, en verk hans sýna
að hiann á fyllilega skilið að hon-
um og sýningu hans sé 'gaumur
gefinn.
Sýningin hefur verið vel sótt
og hafa marglr munanna selst,
en þeir eru flestir til sölu og erú
tilvaldir til jólagjafa: fallegir,
hagnýtir og þjóðlegir.
auðið til þess að skapa einhuga
sveit íslenzkra bindindismanna. I
samvinnu og samhygð skal sigur
framtíðarinnar verða unninn. Skól
arnir eiga að útskrifa sanha
menntamenn, menn, sem hafa
fundið lífsgildi í náminu. Þeir
eiga að kenna þeint þær dyggð-
ir, sem enga menningarþjóð má
skorta. Þeir eiga að gera þá
hæfa liðsmenn í þeirri lifsbar-
' áttu, sem allir hljóta að heyja.
En S. B. S. vill að hugsjón
þessi nái lengra en til skólanna,
þótt þeir verði hinn fyrsti áfangi.
Það vill, að hún fylgi skólaæsk-
unni út í byggðir og bæi, út í
íslenzkan starfsheim. Þegar þjóð-
in man hugsjón bindindismáls-
ins ávalt og æfinlega er hinn
fullkomni sigur unninn. Þá hefur
draumurinn um algáða, gagn-
menntaða og fullvalda þjóð
rætzt. Þá geta íslendingar talizt
sönn menningarþjóð. '
Nú fer vetur í hönd. Margir
munu horfa kvíðnir til fram-
tíðarinnar. En ef hugsjón bind-
indismálsins á djúpan hljóm-
grunn í þjöðarsál Islendinga, er
engin ástæða til örvæntingar.
Þá munu Islendingar koma sterk-
ari og stórhugari út úr hreinsunar
eldi hinna erfiðu tíma. Þá þurf-
um við ekki að óttast langan vet
ur, því þjóðin á þá þann vorhug,
sem boðar hækkandi hamingju-
sól íslands.
Helgi Scemundsson.
forseti S. B. S.
Eíðasattiþykkfín
Franihald af 2. síðu.
b^ráttu eigi aðeins við Dani, held
ur og tið afturhaldssama embætt
ismanna- og kaupmannastétt í
lardinu sjálfu. Ensk auðvaldsá-
hrif á íslandi nú eru sízt minni
en dönsku áhrifin voru þá, þó
þungamiðjan hafi nú færst í fjár-
málalífið, sem áður var í stjórnar
farskerfinu.
Þau öfl, sem nú hefja þá frels-
isbaráttu enn á ný, sem hvað eft-
ir annað hefur verið háð hér á
landi, verða að læra af reynzlu
undanfarinna kynslóða. Andstaða
frá þeim auðugu og voldugu má
því ekki koma einingaröflunum
á óvart og stöðva þau, heldur
þvert á- móti verða til að herða
baráttuna að markinu. Þeir eigin-
gjörnu höfðingjar, sem aðeins
mæna á auð og völd og nota
tækifærið til að maka krókinn
mest á ægilegustu hættutímum
þjóðanna, hafa aldrei verið þjóð1-
unum til annars enjbölvunar.
Daglega nýsoðin
S VIÐ
Kaffistofan.
Hafnarstræti 16.
^^vudrííM

Þú ert ekki alltgf eins vondur
við kommúnistana eins og pú lœt
ur, Jónas sœll. Þegar Hitler var
verstur út í kommúnistana hér á
árunum pá gaf lmnn peim Chur-
chill, Roosevelt, Duff Cooper,
Hore Belisha og fleira stórmenna.
Og| pú sért sínkari á gjafirn-
ar en pessi pin fgrirmijncl, sem
pú pó aðeins blótir á Imn og í
verkunum, en afneitgr í skrifwn.
Þý gefur kommúnistunum Vil-
mund, Árna frá Múla, Sigurð Nor
dal, Gunnar Gunnarsson, 2 Vís-
isritstjórci og fleira stórmenna.
Þegar svo íhaldið er búið að
gefa kommúnistunum pig og Sig
urð Jónasson, dálítinn slump af
Framsóknarpingm. og KRON, —
hvað fer pá eiginlegn að verða
eftir, sem kommúnisttím ekki er
gefið? Verður pað pá aðeins ves-
lings Skjaldborgin, af pví engirm
vill hirðci hana, hvorki til að
gefa né pyggja?
*
En hvað greinar pínar snertr
ir Jónas, pá œttir pú að halda
áfram eins og pú skrifaðir síðast
i ,Tímann“. Betri undirróður
geta kommúnistar varla hugsað
sér fgrir sig liór á landi. Og ef
afturhaldið i Framsókn einhvern
tíman skgldi uppgötva paðhvaða
tjugn pú vinnur kommúnistum
með svona skrifum og reknr pig{
frá Tímanum með pan, pá kom
pú barai með pau til mín. Þúi
skal Orvaroddur skrifa Staiin og
senda honum nokkur sýnishorn
af ritlist pinni. Hver veit nema
Stalin pá aldrei pessu vant
„splœsti“ í að gefa pessar grein
ar pínar út á íslenzku, pegar svo
vœri komið að enginn rntnar vildi
kosta pœr. Hann kvað hctfa mik-
inn ,isans“ fgrir ,Jiumor“, kurl-
inn sá og hefði vafalaust gaman
af að vita að Jónas frá Hriflu
ijrði pað eina, sem nokkurntíma
hefði verið gefið út á forlagi Stul
ins á Islandi.
*
Hvernig vœri að útvarpsráðið
gœfi Jóni Egpórsstjni „Mann tsið,1-
i jólagjöf? Einhverjar ráðstafnnir
verðttr ao gera til pess að reyna
að veita tígn af sómatilfinningu
Hwi í mann pennan, svo haim mis
noti ekki eins herfilega og ó-
smekklega aðstöðu sitia við út-
varpið og hann ger’ði sl. mánu-
dagskvöld.
*
Sigurður Halldórsson hefurauð
sjáanlega orðið að pola pungar
skriftir frammi ftjrir hásœti tjfir-
boðara sinna, út af pví að hnnn
leysti greiðlega og kurteislegai tir
sptirningum peim, sem anmrr rit
stjóri Þjóðviljans ktgoi ftjrir hann
um samning&uppkast pað, sem
Dagsbrumrstjórnin hefur sent at
vinmtrekendum.
En pað er ekki um að villast,
Sigurður gaf Þjóðviljanum pess-
ar upplýsingar og honnm láðist
að fara fram á að pœr vœru ekki
birtar. Allt petta hefur Sigurður
orðið að segja í skriftastólnum,
og virðist petta hctfa gengið svo
‘ Frainhald á 4. síðu