Þjóðviljinn - 10.04.1941, Qupperneq 2

Fimmtudagur 10. apríl 1941,
PJOÐVILJINJU
Samsæri yfirstéítanna —
samviHoa nndirstéttanna
gSJÓOVlUINII
Útgefandi:
Sameiningarflokfcur alpýðu
— Sösíalistaflokfcurinn.
Ritstjórar:
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Einar Olgdrsson
Ritstjóm:
Hverfwgöta 4 (Vífciags -
prent) sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsinga-
skrifstofa:
Austurstræti 12 (1. hæð)
simi 2184.
Áskriftargjald á mánuði:
f Reykjavík &g nágrenni kr.
3,00. Annarsstaðar á land-
ino fcr. 2,50. 1 lausasðlu 15
aura eintafcið.
VíkSngsprent h.f. Hverfisg.
„Yandalismí"
Einhvern tíma fyrir æfa löngu
var uppi þjóð sem hét Vandalir.
Vér íslendingar erum víst frænd
ur þessara heiðursmanna, þeir
munu hafa verið ekta Giermanir-
En hvað sem um það er, geym
ir sagan endurmimningar um það
er menn þessir yfirgáfu átthaga
og fóru með ránum og ofbeldi
suður um lönd, allt suður til
Afríku.
Framferði þeirra var með þeim
hætti að enn er í minnum haft
og þykir þá leiðin iengst til jafnað
ar um svívirðilega framkomiu,
ofbeldi og rán, þegar líkt er við
framkomu Vandala, slíkt fraim-
ferði heitir vandalismi .
Hræðslupeningamaðurinin frá
Hriflu fann sig tilknúðann að
nota þetta orð í pingræðu síðast
liÖinn þriðjudag, og margir muinu
vera þess fullvissir a^Ö honum
hafi þótt mikils við þurfa, er
hann greio til svo sterkra orða.
Og um hvað var nú hræðslu-
peningahróið að ræða?
Hernám Bneta á Menntaskólan
um, stúdentagarðinum, þjóðleik-
húsinu o. s. frv. munu menn
hugsa.
Sannarlega sverja Bretar sig í
ættina til Vandalanna, er fara
ránshendi um eignir okkar og
réttindi. En það var nú ekki
þetta, sem gamli maðurinn var að
tala um, nei ónei. Hann var að
tala um tillögu þá, sem fram hef-
ur komið um að nota Laugavatns
skólann, kveninaskólann á Hall-
ormsstað og kvennaskólann að
Laugum fyrir börn,' sem flutt
yrðu frá bæjunum í surnar vegna
lioftárásahættu.
Ojg í fiverju var svo vandalism
inn fólginm?
Áuðvitaðl í því ef einhver gerð-
ist svo djarfur að mótmæla þess
um sjálfsögðu tillögum, munu
margir segja.
En það er nú síður en svo.
Jónas Jónsson frá Hriflu kall
ar það vandalisma að fara fram
á að nota hús þessi til sumar-
dvalar fyrir kaupstaðabörn, þegar
verið er að flýja með þau vegna
yfirvofandi iífshættu.
Reykvíkingar og aðrir heiibrigt
hugsandi og vitibomir menn, eru
menn að minni, ef þieir ekki muna
Jónasi Jónssyni þessi ummæli.
í hans augum er það þvílíkt
rán og ofbeldi að ekki verður
Á síðastliðnu sumri lét þjóð-
stjómin kenmaralið landsins á-
kveða reglur fyrir nemendur í
skólunum um það, hvernig þeim
beri að hlegða sér gagnvart setu-
liðsmönnum þeim, sem Bnetaveldi
hefur sent hingað til lands. I negl
um þessum er skólafólki bannað
allt samneyti við setuliðsmenn og
refsing lögð við ef út af er brugð
ið — svo sem brottvikning úr
skólunum.
Pá voru og öll íþrótta- og önn
ur unglingafélög landsins látin
samþykkja svipuð fyr.rmæli til
meðlima sinna og blöð hi'nna á-
byrgu létu ekki sitt eftir liggja
að brýna fyrir landsmönnum,
hversu háskalieg öll viðskipti við
þessa mienn myndu vera íslenzku
þjóðerni. Nú átti að brynja þjóð-
ina gegn erlendum áhrifum,
vernda málið og á þan'n hátt
bjarga íslenzku þjóðerni frá bráð
um voða, sem því er buinn af
hernáminu, viðhalda þjóðarstolti,
freisishug og sjálfstæðisvilja hinn
ar íslenzku þjóðar.
Hér í bænum hefur um nokk-
urt skeið verið starfandi félags-
skapur, sem heitir Anglia. Félag
þetta fylla enskumælandi menn
og konur úr borgarastétt þessa
bæjar, svo og Bretar búsettir hér
en þeir hafa flestir verið taldir
til betri borgara. Allt fram á síÖ-
asta ár bar ekki mikið á félagi
þessu, t. d. mun minna en á fé-
laginu Germania, sem er tilsvar-
andi félag þeirra, sem mieira eru
fyrir Þjóðverja en Breta. En eftir
innrásina fer Amglia að færast í
aukana, fundir verða alltíðir og
eru óspart auglýstir — í stuttu
máli, félagið fer að gerast um-
s\ifameira en það áður var, fer
að láta bera á ,sér. Er þess
lengra til jafnað að böm okkar
klaupstaðabúanna fái að búa í
sveitaskólum, meðan hætta er á
þvíað viðog börn okkar verðum
fyrir morðárásum þýzkra Vand-
ala, í tilefni af því að brezkir
Vandalir hafa tekið okkur undir
„vernd“ sína.
Og þetta ér sami maðurinn og
hætt hefur sjómenn okkar, menn-
ina, er lagt hafa líf sitt í sölumiar
sem lagt hafa líf sitt í sölurnar
tjl þess afla okkur öllum iífs-
viðurværis, með því að kalla lít-
ilfjörlega launauppbót, sem þeir
hafa fengið „hræðslupeninga".
Þetta er sami maðurinn sem talið
hefur okkur bæjarbúa skríl, er
ekki ættu að njóta sama réttar
og aðrir þegnar þjóðarinniar. Þetta
er sami maðurinn sem hefur kraf
izt þess að allir róttækir menn
væru settir „utangarðs" í þjóðfé-
iaginu. Það er kostur okkar Is-
lendinga, að við erum seinþreyttir
til vandræða, og þolum dusilmenn
um mikið- En of langt gengur
nú umburðarlyndið, ef Jónas Jóns
son fær ekki að finna það að
hann er vargur í véum! hvar sem
fer, ef honum verður ekki gert
Ijóst að íslenzk jörð er honum of
góð til að ganga á.
skemmst að minnast að félagið
auglýsti fund iog það með að ein
hver háttsettur Bneti rnundi tala
á fundinum. Eftir fundinn skyldi
vera gleðskapur og kynningar -
kvöld, til þess að fundarnDenn
hefðu tækifæri til að kynnast
nokkru nánar en unnt er með því
einu að sitja formlegan fund.
Ekki hefur þess orðið vart, aö
kvenfólki úr borgarastétt sé vam
að að koma á fundi þessa eða
kynnast Bretum þeim er þar
kioma, en það munu vera yfír-
stéttar Bretar mieð gylltar stjörn-
ur á öxlunum til merkis um tign
þeirra og vald yfir lifi og limum
þeirra óbreyttu — alþýðumann-
lanna í hernum, sem rifnir hafa
verið upp frá öllu því, sem þeim
er kært, heimili, vinurn, vanda-
mönnum og e. t. v. friðsamlegu
starfi, til þess að hiertaka varn-
arlaust land, með viopnlausri og
friðsamri þjóð, í þágu þeirrar yf-
irstéttar, sem um allan aldur hef-
ur lifað af striti iog örbyrgð enskr-
ar alþýðu og nýlenduþjóða, á
sama hátt og íslenzk yfirstétt lif-
ir af fátækt og erfiði ísiienzkrar
alþýðu ti) sjávar og sveita.
Þá er það og alkunnugt, að
dansleikir og drykkjuve'izlur hafa
verið haldnar sameiginlega af liðs
foringjum innrásarhersiins — þ- e.
yfirstéttar Bretum — og íslenzku
yfirstéttarfólki af báðum kynjum,
þrátt fyrir hvatningar hinina svo
kölluðu stjórnarvalda til almenn-
ings um að forðast öll afskipti
af hermönnunum.
Hér hefur aðeins fátt eitt ver-
ið talið af því, sem sýnir sam-
neyti yfirstéttanna — íslenzku og
brezku, en þó nægilegt til þess
að ekki þarf að furða sig á því,
þó sumum finnist lítið samræmi
milli orða og athafna. Endai er
fólki nú smátt og smátt að verða
ljóst, hver meining borgarastétt-
arinnar var og er með skrafinu
um verndun íslenzks þjóð'ernis og
einangrun hersins frá þjóðinni.
Fyrirmæíi sín um að forðast öll
afskipti af hernum virðir borg-
arastéttin að vettugi, enda stil-
aði'hún þau aldrei til sjálfrar
sín, heldur áttu þau aðeins að
hindra það, að undirstéttir Is-
lands hefðu nokkur mök við ó-
breytta hermenn, sem eru undir-
stéttarmenn eins og íslenzk al-
þýða. Meðan yfirstéttir beggja
landa skipuleggja starfið sín á
milli af ráðnum hug, eru öll öfl,
sem þær ráða yfir, sett í gang t,il
hindrunar því, að mokkur kynnr
, ing eigi sér stað mieðal undir-
stétta landanna, en slík kynn-
fng gæti orðið til þess að þær
tækju höndum saman um sín hags
munamál eins og yfirstéttirnar
gera. Um þetta eru yfirstéttir
beggja landanna sammála, enda
fara hagsmunir þeirra saman í
þessu atriði. Samstarf þeirra um
þetta kom bezt í Ijos í ve^kfall-
jnu í vetur og í dneifibréfsmál-
inu. Þegar yfirstéttir beggja land
anna höfðu með sér skipulagt
samstarf um að brjóta á bak aft-
! ur viðleitni íslenzkra verkamannft
um að knýja fram lifvænlegt kaup
en verkamenn, sem reyna að
gera stéttarbræðrum sínum í her-
kuflunum grein fyrir því, sem um
er deilt, eru tafarlaust teknir
höndum af yfirstéttar Bretum og _
dæmdir í þyngstu refsingar af
yfirstéttar Islendingum.
Islenzk alþýða ætti að vera
farin að skilja það af dýrkeyptri
reynslu sinni á umliðnum tímum,
að hún á engan hauk[ í htortni þar
sem íslenzk borgarastétt er. Hitt
veit hún kannske ekki eins vel,
að ensk alþýða hefur aldrei brugg
að íslenzku sjálfstæði eða ís-
lenzkum hagsmunum banaráð, né
heldur sjálfstæði eða hagsmunum
nokkurs lands eða þjóðerni, tungu
og frelsi nokkurrar þjóðar. Sök-
ina á hernámi Islands á enska
borgarastéttin ein, en enskri al-
þýðu er ekki um að kenna frem- I
ur en sleggjunni hvar höggið
lendir.
Og vel mætti svo fara að ís-
lenzk alþýða komist að raun um
það, að ensk alþýða — og raunar
alþýða allra landa — er henni
skyldari og vinveittari en íslenzk
borgarastétt. Væri vel að þess
yrði sem skemmst að bíða.
ömirjítr i öllum löndum, sam-
•einist!
Gaddavírsgíirdín g
víð Hvcrfísgöfu
Vegfarendur, sem undanfarið
hafa átt 1-eið um Hverfisgötuna,
eina af fjölförnustu götum bæjar
ins, hafa veitt því eftirtekt, að
brezki innrásarherinn er að láta
nirða framan við „þjóðleikhúsið"
og er giðingin úr gaddavír og
liggur hún alveg út að gangstétt-
inni, sem ætluð er gangandi fólki-
Nú >er það svo að þetta rriun
v-era skýlaust lagabrot og vist er
um það að engum islendingi yrði
liðið slíkt. En það virðist sv-o
að hvorki þessum eða öðrum
lögbrotum Bretanna sé rnótmælt
hér af yfirvöldunum, og að all-
ar aðgerðir Bretanna hér séu þegj
andi samþykktar af því opinbera
Það gefur að skilja að það er
stórhættulegt að hafa þétta mann
hæðarháa gaddavírsgirðingu við
gangstéttir aðalgatnain-na í bæn-
um, og mér finnst sérstaklega á-
stæðulaust að líða það, þar sem
girðingin getur alveg eins komið
að gagni þó hún væri af slétt-
um vír.
Sökin á því hvernig nú er kom
ið fyrir okkur Reykjavíkurbúum
fyrst og fremst fyrir þær aðgerð-
ir, sem Bretarnir hafa látið fram
kvæma hér (flugvöllurinn, her-
mann-askálar og aðdrættir her-
ins gegnum Reykjavíkurhöfn) —*
hvílir ekki að litlu leyti á herð-
um yfirvalda bæjar og ríkis, er
frá upphafi hafa ekki einu sin-ni
látið vera að mótmæla þessum
aðgerðum, heldur bókstafliega að
stoðað innrásarherinm við það,
sbr. eignarnám lands undir flug-
völlinn. G. S.
Dagsbrúnarfund-
urínn
Pramhald af 1. síðu.
greip nú Héðinn aftur til ofbeld-
isins til að forða sér. Orskurðaði
hinn tillöguna frá atkvæða-
greiðslu.
Hédinn kemur upp um
fyríræflanír eínræðís~
sinna i. maí
Dagsbrúnarmenn voru eins og
endranær ákveðnir í því að fá
fram sameiginlega kröfugönigu b.
maí. Þótti Héðni illa horfa, ef
slíkt yrði samþykkt.
Greip hann þá tíl þess úrræðis
að segja verkamönnum að úti-
fundir og kröfugöngur væru
bannaðar 1. maí. Eru þetta beiin
ósannindi. íslenzk yfirvöld hafa
enga ákvörð.un tekið um slikt.
En þessar lygar Héðins jjósta því
hinsvegar upp, að f jandmenm verk
lýðssamtakanna og þ jónar erlends
auðvalds eru að vinna að því við
brezku herstjórnina að fá kröfu
göngu og útifundi verkalýðsins
bannaða 1 .maí.
Verkamenn höfðu trúað á
þessa staðlausu stafi Héðins -óg
létu sér því nægja að bera fram
svohljóðandi tillögu:
„Fundurinn felur stjórninni að
sjá um að 1. maí verði almennur
frídagur og að engin verkamannia
vinna verði unnin þann dag“.
En vilji Dagsbrúnarmahna um
sameiginiega kröfugöngu alls
verkalýðs 1 -maí var efalaus og
eindrieginn eihs og hann h-efur allt
af verið.
Dagsbrún á ad anglýsa
f Þjóðvílíanum
En einni tillögunni gat Héðinn
ekki komið fyrir kattamef. Það
var tillagan út af auglýsingum
Dagsbrúnar. Hún var svohljóð-
andi.
Fundurinn lýsir yfir óá-
nægju sinni út af því að félags
stjórnin hefur nú í se'ínni tíð
breytt þeirri venju, að birta
auglýsingar félagsins í öllum
aagblöðum bæjarins. Þar serrf
þessi hlutdrægni stríðir á móti
einingar- og jafnréttishug-
myndum félagsmanna og get-
ur valdið örðugle'ikum á starfi
félagsins, leggur fundurinn fyr
ir félagsstjórn að taka upp hin
ar fyrri venjur í þessu efni og
láta dagblööin njóta jafnrétt-
is.
Þessi tillaga var snmþykkt i
einu hljóði- Ber nú Dagsbrúnar-
stjórninni hér eftiir að auglýsa
jafnt í Þjóðviljanum. sem öðmm
dagbiöðum.
Allur Dagsbrúnarfundiurinn var
talandi tákn um gersamlegt fylg
ishrun Héðins og Go. í Da-gsbrún.
Dagkga nýsoðin
S VIÐ
Kaffistofan.
Hafnarstræti 16.