Þjóðviljinn - 21.11.1942, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 21. nóv. 1942.
Sjinn á snábátuni m ri
natiiiDDigar ll daga m Jir
tara á sjilio
9. bing SisialiataflakKsins
veíður sett í dag, laugardag 21. nóv. kl. 4 e. h. í Kaup-
þingssalnum.
Fulltrúar sem ekki hafa skilað kjörbréfum hafi
þau með sér.
KL 8 í bvöld
hefjast umræður um 1. málið á dagskrá:skýrslu mið-
stjómar og stjómmálaviðhorfið.
Flokksfélagar, sem sýna fullgild skýrteini, hafa
aðgang, sem áheyrendur.
MIÐSTJÓRNIN.
TilkynnDÍng
frá ríklssfjórnínní
Brezka flotastjórnin hefur tilkynnt íslenzku ríkisstjórninni
að nauðsynlegt sé að öll íslenzk skip, 10 til 750 smál. að stærð
fái endurnýjuð eins fljótt og hægt er eftir 1. desember 1942,
ferðaskýrteini þau, sem um ræðir í tilkynningru ríkisstjórnar-
innar, dags. 7. marz 1941.
Skírteini þessi verða afgreidd sem hér segir: í Reykjavík
hjá brezka aðalkonsúlnum, á Akureyri hjá brezka vice-kon-
súlnum, á Seyðisfirði hjá brezku flotastjórninni og í Vestmanna-
eyjum hjá brezka vice-konsúlnum.
Atvinnu- og samgöngumálaráðuneytið, 19. nóv. 1942.
Lögtak
Eftir kröfu bæjargjaldkera Reykjavíkur og að undan-
gengnum úrskurði verður lögtak látið fram fara fyrir ógreidd-
um útsvörum ársins 1942, sem féllu í gjalddaga 1. júní, 1. júlí,
1. ágúst, ,1. september og 1. október þ. á., að Vs hluta hverju
sinni, svo og dráttarvöxtum af þeim, að átta dögum liðnum
frá birtingu auglýsingar þessarar.
Lögmaðurinn í Reykjavík, 19. nóv. 1942.
BJÖRN ÞÓRÐARSON.
KVENNADEILD SLYSAVARNAFÉLAGSINS.
Danzleikur
í Oddfellowhúsinu í kvöld. Dansað bæði uppi og niðri.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 8 í Oddfellow.
Aðeins fyrir íslendinga.
Gullmunir
handunnir — vandaðtr
Steinhringar, plötuhringar
o. m. fl.
Trúlofunarhringar
alltaf fyrirliggjandi.
Aðalbjörn Pétursson,
gullsm., Hverfisgötu 90.
Sími (fyTst um sinn) 4503
OOOOOOOOOOOOOOOÓ*
Gcrizt
áskrifendur
Þjóðviljans!
OOOOOOVOOOOOOOOOO
Fáir alþýðumenn munu verða
eins hart úti í hinni óstjórnlegu
dýrtíð sem nú virðist vera í al-
gleymingi, eins og smáútvegs-
menn og sjómenn, sem fiskveið-
ar stunda á smábátum. Verka-
menn hafa fengið grunnkaups-
hækkanir og sjómenn á togur-
um og milliferðaskipum hafa
fengið kjarabætur, en smáút-
vegsmenn og sjómenn sem ráðn-
ir eru samkvæmt hlutaskiptum
verða að sæta ákvæðum fisk-
sölusamningsins um óbreytt
verð á fiski þar til næsta sumar,
þrátt fyrir sívaxandi dýrtíð. Af-
leiðingar fisksölusamningsins
eru farnar að koma skýrt í ljós.
Sjómenn á smábátum eru rétt
matvinnungar þá daga, sem róið
er. Eg teki hér sem dæmi háseta
hlut á aflahæzta bátnum yfir
októbermánuð, í einni veiðistöð
vestanlands. Stærð bátanna í
þessari veiðistöð eru upp að 5
smálestum.
Farnir voru 9 róðrar. Háseta-
hlutur í þessum 9 róðrum var
kr. 350,00, eða um kr. 38.00 í
róðri.
Vetrarvertíð stendur yfir frá
nýári þar til um miðjan maí,
eða í 4j/2 mánuð.
Meðal róðrafjöldi, sé miðað
við undanfarnar vertíðir, mun
vera um 40—50 róðrar yfir ver-
ffðina. Það telst vera sæmilegt
á þessari bátastærð, ef fiskirí
jafnar sig upp með 2500 pund
fiskjar í róðri. Hásetahlutur úr
2500 pundum fiskjar, er um 50
kr. Þar frá dregst beitukostnað-
ur. sem mun vera um 10 kr. í
róðri.
Eftir því ætti meðalháseta-
hlutur að vera um kr. 2000.00—
2500,00 yfir vertíðina.
Getur nokkrum manni dottið
í hug, að hægt sé að framfleyta
stórri fjölskyldu af 2000 kr. tekj
um í 4% mánuð.
Eg veit að flestir munu telja
það óframkvæmanlegt. En þetta
er það sem mikill hluti íslenzku
sjómannastéyarinnar er dæmd-
uc til að gera. Allir sjómenn sem
fiskveiðar stunda á smábátum
verða að búa við þessi kjör. Nú
heyrir maður talað um að búið
sé að loka mörgum hraðfrysti-
þúsum úti um land. Viðþaðskap
ast ný vandræði fyrir smábáta-
sjómenn. Þeir eru dæmdir til
atvinnuleysis. Lokun hraðfrysti-
húsanna mun vera bein afleið-
ing fisksölusamningsins eins og
hið lága kaup smábátasjómann-
anna. Menn geta hugsað sér ef
hraðfrystihúsunum verður lok-
að hvernig ástandið muni verða
í hinum mörgu sjávarþorpum í
kringum landið, þar sem ein-
göngu er treyst á sjávarútveg-
inn og aðrir atvinnumöguleikar
ekki fyrir hendi.
Það mun óhætt að fullyrða,
að neyð standi fyrir dyrum hjá
þessum hluta sjómannastéttar-
innar, verði ekki úr baett.
Hvað á að gera til að bæta úr
þessu?
Þannig spyrja margir. Það
væri sjálfsagt margt hægt að
gera ef stjórnarvöldin hefðu á-
huga fyrir því að bæta kjör sjó-
mannanna.
Væri t. d. nokkuð ósanngjarnt
þótt sjómenn fengju greidda
verðlagsuppbót á fiskverðið?
Sjómenn ræða mikið um fisk-
sölusamninginn sem gert hefur
togaraeigendur að milljónaeig-
endum, en stórlækkað laun fá-
tækra fiskimanna, og það svo að
nú eru þeir vai'la matvinnungar
ef gengið er út frá meðalfiskiríi.
Margir minnast nú mannsins
sem fyrstur afhjúpaði þennan
svívirðilega samning og hlaut að
launum nokkurra daga vist í
tukthúsinu í Reykjavík. Sjó-
menn skilja nú að Gunnar Bene
diktsson hafði rétt fyrir sér þeg-
ar hann benti á að stórútgerðin
hefði með þessum samningi
skapað sér aðstöðu til þess að
raka saman milljónagróða á
kostnað smáútgerðarinnar.
Undanfarna daga hefur mikið
verið rætt og ritað um mjólkur-
skort í bænum og ýmsu getið til
um orsakir. Hafa sumir haldið
því fram, að Jakob Möller eigi
sökina, aðrir, að hennar væri að
leita hjá Agli Thorarensen, og
enn aðrir, að ónýtum eða ófull-
nægjandi tækjum mjólkurstöðv
arinnar væri um að kenna.
Ekki er ég dómbær um hvern
þátt þeir menn eða tæki eiga i
mjólkurskortinum, en hitt veit
ég með vissu, að hann stafar
ekki af bílaskorti eins og sumir
vilja vera láta. Hafa komið fram
furðulegar fullyrðingar í því
efni og sett met í þeirri vitleysu
í Alþýðublaðinu s.l. sunnudag,
í grein um mjólkurskortinn,
undirritaðan X+Y. Greinarhöf-
segir m. a.: „Mjólkurbú Flóa-
manna hefur engan bíl fengið
hjá ráðherranum, og er með alla
sína bíla gamla, flestir milli 10
—20 ára.“
Sennilega hefur Mjólkurbú
Flóamanna engan bíl fengið og
ekki sótt um það. því mér er
ekki kunnugt um að það hafi
nokkurn tíma átt bíl hvorki 10
—20 ára eða yngri. Hinsvegar
annast Kaupfélag Árnesinga
alla flutninga og sennilega all-
an rekstur búsins. Kaupfélagið
á fjölda bíla og hefur fengið 5
nýja nú á 1 % ári. Bílar félagsins
sem eru í förum milli mjólkur-
búsins og Reykjavíkur eru frá
4 mánaða til 5 ára gamlir, eng-
inn 10, hvað þá 20 ára.
Ennfremur segir greinarhöf-
undur:
Athugasemdir frá
Húsam eistar af éiagi
íslands út af um-
mælum um Hall-
grímskirkju
Greinargerð sóknarnefndar Hall-
grímskirkjusafnaðar, sem birt hefur
verið bæði í útvarpi og blöðum, um
byggingu Hallgrímskirkju í Reykja-
vík, er á þann veg í garð húsameist-
aranna, að ekki verður komizt hjá
nokkrum leiðréttingum.
Sóknamefndin telur það eðlilegan
undirbúning þessarar kirkjubygging
ar, að fram hafi farið samkeppni
um kirkju á Skólavörðuhæð árið
1929.
í þessari þrettán ára gömlu keppni
um kirkju, sem ekki kemst í neinn
samjöfnuð við hina fyrirhuguðu
Hallgi'ímskii'kju, tók enginn húsa-
meistari þátt, sökum þess að útboðs-
skilmálar þóttu ekki aðgengilegir.
Þó fór keppnin fram. Útkoman varð
sú, að verðlaun voru veitt tveimur
mönnum, ólærðum í þessari grein.
Allir mega sjá, hvílíkur undirbún-
ingur þetta er, undir byggingu Hall-
grimskirkju í Reykjavík.
Samkeppni um Akureyrarkirkju
bar þann árangur, að húsameistarar
hlutu fyrstu og önnur verðlaun. Þó
var ekki leitað til þeirra um kirkju-
bygginguna, heldur var framkvæmd
verksins falin húsameistara ríkisins.
— Þótt hann hefði þá engan upp-
drátt gert að kirkjunni og engan þátt
tekið í samkeppni, sem honum var
þó fullkomlega frjáls.
„Og hafi bíll bilað, hefur orð-
ið að taka leigubíla og greiða
þeim 240 kr. fyrir ferðina.“
í sambandi við þetta vil ég
upplýsa X-f-Y um, að taxti Vöru
bílastöðvarinnar Þróttur var í
sumar:
Fyrir æki aðra leiðina kr. 1,32
pr. hlaupandi km.
Fyrir aeki báðar leiðir 50%
hærri pr. hlaupandi km.
Frá Reykjavík að Mjólkurbúi
Flóamanna eru 60 km. eða 120
km. fram og til baka. Fyrir ferð-
ina bar því að greiða kr. 158.40,
en ekki kr. 240.00. Ef Kaupfélag
ið hefði viljað hafa æki á bíln-
um austur hækkaði gjaldið um
50% , eða upp í kr. 237.60. Af
því bar að borga helminginn fyr
ir ækið austur og var þá útkom-
an sú, að Mjólkurflutningurinn
kostaði kr. 118.80 pr. ferð.
Með öðrum orðum: Fyrir að
sækja allt að 3 tonn af mjólk
kostaði í mesta lagi kr. 158.40,
en mátti lækka það niður í kr.
118.80.
Eg hef hér tekið taxtann sem
gilti í sumar vegna þess, að
greinarhöfundur talaði um sum
arferðirnar sérstaklega, en nú
hefur taxtinn hækkað örlítið
eða upp í kr. 1.30 pr. km. og
hlutfallslega sama fyrir æki
báðar ieiðir. Samkvæmt því
mundi kosta núna að sækja
mjólkina kr. 165.60 pr. ferð.
Til samanburðar má geta
þess, að fyrir stríð eða þegar
lægst var borgað fyrir akstur,
var taxtinn 40—50 aurar pr.
Framh. á 4. síðu.
Sjómaður.
Framh. á 4. síðu
ilm miúlHurnulninoa