Þjóðviljinn - 06.02.1943, Blaðsíða 3

Laugardagur 6. iebruar 1843.
ÞJOÐVILJ INN
3
þlÓOVIlJINN
J
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýflu
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurbjartarson
Ritst'ióm-
Garúarstrasti 17 — Vfkingsprent
I Simi 2270
^igreiðsla og auglýsitvgaskrif
1 stofa, Austurstræti 12 (1. hæó
j Sími 21RÍ
j VSkingsprent h. f. Garðarstræti 17
Sfiíd $egn
fátæktínní
Það er mikið talað um stríðs-
gróða í þessu landi og það er
meiri gróði samansafnaður í
höndum einstakra manna en
nokkru sinni áður í sögu þess. Það
er eins og margir hafi gleymt
því hve mikil fátækt er enn til
í þessu landi.
Það eru hundruð verkamanna
fjöldskyldna, sem enn verða að
búa við heilsuspillandi húsnæði
og hafa vart nægilegan mat og
föt til þess að fullnægja stórum
barnahóp.
Það eru hundruð gamalmenna
sjúklinga og örkumla manna,
sem búa við skort af því þjóð-
félagið — m. a. s, á tímum „alls-
nægtanna" neitar þeim um f-ull-
nægjandi viðurkennfngu.
Það eru hurtdruð kotbænda,
fiskimanna og þurrabúðamanna
um land allt, sem þjást af öllu
böli fátæktarinnar af ýmsum
þjóðfélagslegum orsökum: ónóg-
um vélum, til þess að geta látið
náttúruna veita sér næga lífs-
framfærslu, — arðráni hringa og
hverskyns milliliða, — skipulags
leysi og ringulreið þjóðfélagsins
og framleiðslunnar, sem gerir
mikla vinnu þeirrra oft lítils
virði.
Þannig mætti lengi telja..
Og þegar ástandið er þannig,
meðan auðurinn flýtur inn í
landið, — hvernig verður það
þá, þegar kreppan og atvinnu-
leysið kemur aftur?
Baráttan stendur nú þegar um
hvað vei'ða skuli.
Á stríðsgróðinn að verða til
þess að gera lífskjörin í landinu
misjafnari en nokkru sinni fyi'r,
annarsvegar sárari fátækt og
meiri þi’ældóm, hinsvegar meiri
auð og óhóf en áður hefur þekkzt
hér?
Eða á að nota hann til þess að
jafna lífskjörin, bæta úr áratuga
skorti hjá alþýðu manna —
skorti á sómasamlegum íbúðum,
skólum, barnaheimilum, elliheim
ilum o. s. frv. — og síðan halda
áfram á þeirri leið að skapa f jöld
anum efnahagslegt sjálfstæði og
örugga afkomu með því að hann
fái valdið yfir atvinnutækjun-
um sjálfur og njóti afraksturs-
ins af vinnu sinni?
Eða á stríðsgróðinn að verða
vopn í hendi örfárra auðjarla,
til þess að geta sett hnefann í
borðið við alþýðu, kúgað hana
og féflett og drottnað yfir þjóð-
inni í ki'afti auðs síns og ein-
okunarsambanda við erlenda
auðdrottna?
Það er um það barizt hvort fara
Ahrií ósigranna á þýzka herinn
í upphafi þessarar styrjaldar
var þýzka hernum óspart gefið
nafnið „herinn ósigrandi“, bæði
innan Þýzkalands og utan. Þessa
nafnbót hefur hann að vísu hlot
ið áður, en verið sigraður samt.
Nú þegar þýzki herinn bíður
hvern ósigurinn öðrum meiri í
Rússlandi, er vert að velta fyr-
ii' sér þeirri spurningu, hver á-
hrif þeir hafi á hinn „ósigrandi“
her og hverjar ráðstafanir for-
ingjar hans hafa hugsað sér gegn
því, að áhrifin verði lamandi fyr
ir baráttuhug hans.
Þýzkir hernaðarrithöfundar
héldu því hiklaust fram eftir
fyrra veraldarstríðið, að þjóðin
heima fyrir hefði lagt kutanum
í bak hersins á vígstöðvunum.
Hennar væri sökin, en ekki hers
ins, að stríðið tapaðist. Verka-
lýðurinn hefði gert verkföll í
hergagnaverksmiðjunum og eitri
rússnesku byltingarinnar verið
spýtt í undir hersins. Nazistarn-
ir hafa síðan bætt því við, að
forusta hersins hafi einnig svik-
ið hann, en slíkt geti ekki komið
fyrir í þessu stríði, þar sem for-
inginn fari með völdiri, en að
baki sér hafi hann alla þjóðina,
sem fús sé að fórna öllu fyrir
hann, Hitler sjálfur gerði einu
skuli leið alþýðunnar eða leið
afturhaldsins.
Ólafur Thórs lýsti því ýfir í
eldhúsdagsræðu sinni að lækka
yrði gmnnkaupið. Morgunblað-
ið og Vísir hafa kx-afizt þess
sama. — Allt eru þetta áskoran-
ir og ögi’anir til ríkisstjórnarinn
ar um að fara út á þá hálu braut
afturhaldsins og baráttunnar við
fólkið.
En alþýðan sem nú hefur
bezta tækifæri, sem hún hefur
nokkru sinni haft til þess að
knýja fi’am jöfnuð lífskjai'anna
og aukin áhrif og völd í þjóðfé-
laginu, verður einnig að týgja
sig til baráttu, fylkja liði sínu.
Alþýðusambandið hefur geng
izt fyrir því að myndað yrði
bandalag allra þeirra samtaka
sem fyrir málstað alþýðunnar
. vilja bei'jast. Myndun slíkrar
* alþýðufylkingai' þolir enga bið.
Þúsundir fátækra manna og
kvenna, þúsundir verkamanna,
I fiskimanna, bænda, mennta-
I manna, bíða þess að hafizt sé
| handa fyi'ir alvöru í baráttunni
gegn fátæktinni, ranglætinu,
kúguninni.
Þessar þúsundir bíða þess að
til þeirra sé kallað að beita á-
huga sínum og starfsþi'eki í vei'k
lýðsfélögunum, í Sósíalista-
flokknum, í fylkingu alþýðu
þeirrai', sem sækir fram til sósí-
alismans.
Baráttan fyrir grunnkaups-
hækkunum og 8 stunda vinnu-
degi s. 1. sumar var einn þáttur
í stríði alþýðunnar við fátækt-
ina.
Baráttan fyrir stórfelldum
verklegum framkvæmdum og
endurbótum á almenningshag,
svo sem nú er um barizt á fjár-
lögum ríkisins og fjárhagsáætl-
un bæjarins er annar þáttur.
Hin almenna sókn alþýðunnar
| er að hef jast.
.sinni samanburð á sér og Vii-
hjálmi keisara sem yfirmönnum
hersins í stríði. Hann komst að
þeirri niðurstöðu, að Vilhjálm-
ur hefði ekki haft á bak við sig
annað en junkarana og herfor-
ingjaklíkur, en sjálfur væi'i hann
búinn að byggja upp það skipu-
lag, að hann hefði hvert manns-
barn þjóðarinnar að baki sér.
Sýnilegt er, að nazistarnir hafa
gert ráð fyrir því, þegar þeir
voru að undirbúa þetta sti'íð, að
þjóðin heima fyrir kynni að
bregðast hernum á ný, gefast
fyrr upp en hann, og þeir byrj-
uðu snemma á ráðstöfunum gegn
því. Þær voru fyrst og. fremst
í því fólgnar að uppræta öll sam
tök verkalýðsins og vera við því
búnir að berja niður allar verk-
fallstilraunir með miskunarlausu
ofbeldi og halda uppi stöðugum
stríðsáróðri.
Allar þessar ráðstafanir höfðu
borið mikinn árangur þegar í
stríðsbyrjun. Gestapo, ríkislög-
reglan illræmda, fangaherbúðir
og áróðurstæki Göbbels höfðu
unnið verk sitt af kappi. En for-
ráðamönnum stríðsins var það
ljóst, að þessi stríðsundirbúning-
ur var ekki nægilegur til þess að
tryggja, að ekki færi eins og sein
ast. Þeim skildist það, að eftir
að komið væri út í aðra eins
styrjöld og þessi hlaut að verða,
mundi ekki vera hægt að fóðra
venjulega hversdagsmenn — en
af slíkum efniviði samanstendur
hinn mikli her og vei’kalýður
landsins — á þokukenndri Hug-
sjón og áróðri Göbbels, þótt bú-
ið væri að þjálfa þá um langt
skeið undir slíkt að uppræta
hættulega menn víðsvegar um
ííkið. Til þess að tryggja sti'íðs-
vilja þjóðar og hers var einkum
tvennt, sem varð að gera. í fyrsta
lagi þurfti að sjá þjóðinnni í
heimalandinu fyrir nægilegum
matvælum og öðrum nauðsynj-
um og draga það sem lengst, að
hún yrði að standa hungruð við
verksmiðjuvélarnar. í öðru lagi
þurfti að búa svo um hnútana,
að herinn yrði fús að berjast af
fleiri hvötum en hugsjón og
hlýðni. í milljónaher er ekki
hver maður hugsjónamaður, sem
vill feginn deyja fyrir málstað-
inn, og hættan á liðhlaupi þeirra
sem reknir eru á vígvöllinn gegn
vilja sínum er alltaf fyrir hendi.
Það varð að sjá svo um, að það
væri raunverulega hættuminna
að berjast heldur en að gerast
liðhlaupi eða stofna til bylting-
ar að baki herlínunnar.
Fyrra viðfangsefnið, um nauð-
synjar fólksins, leystu nazistarn-
ir fyrst og fremst með því að
safna í kornhlöður fyrir stríðið
og eftir að það hófst með því að
ræna nágrannalöndin, sem þeir
hertóku. Iiið síðara sem snéri
að hernum, tókst ágætlega að
leysa — allt þangað til Rússlands
styrjöldin hófst. Aðferðin var að
einbeita öflugum vélahersveit-
um og flugliði í faraxbroddi. Að-
alherinn marséraði nokkurnveg-
inn rólega á eftir og hertók lönd
in — eitt og eitt í senn. Her og
þjóð fylltist sigurvímu, matvæli,
hráefni og verkamenn streymdu
til Þýzkalands og styrktu hern-
aðarlega aðstöðu þess enn betur.
Það var hægt að færast meira í
fang, halda áfram að leggja und
ir sig heiminn í smáskömmtum
og gera „das Vaterland“ hæst
ráðandi yfir öllu mannkyninu.
Svo var tjaldið dregið upp
fyrir meginþætti þessa stríðs-
leiks. Rússlandsstyrjöldin var
hafin. Ekki vantaði, að útlitið
væri glæsilegt í fyrstu. Stórsigr-
ar, meiri ránsfengur, rammari
sigurvíma. En Rússar voru ekki
allir þar sem þeir voru séðir,
þeir héldu áfram að berjast þótt
Hitler lýsti því yfir, að þeir væru
sigráðir. Vetur gekk í garð, und
anhald var auglýst, mannfall var
afskaplegt. Eftir nýja sumar-
sókn og árangursmikla hófst
nýtt undanhald — flótti, og nú
upp á síðkastið stöðugir ósigrar.
Sá tími er liðinn, að hættuminna
sé að berjast en gefast upp. Vafa
laust er ekki hægt að fullnægja
nú þörfum þjóðarinnar eins og
á hinum fyrstu sigursælu dög-
um.' Eldri árgangar hafa verið
‘kallaðir undir vopn, og það er
almenn skoðun, að þeir menn
séu ekki eins haldnir af „Hi:lers
hugsjóninni" og hinir yngri voru
enda herma sumar fréttir, að
heilar hersveitir þýzkar gefist
upp í Rússlandi. Gagnið af hin-
um 'herteknu héruðum Rúss-
lands hefur heldur ekki reynzt
með vonum, allt ýmist sviðið eða
kalið. Heimaþjóðin hefur orðið
að senda skjólföt sín hernum á
hinum voðalegu vígvöllum Rúss
lands og líklega herða um leið
sultarólina. Pólitískur áróður
lætur, vægast sagt, ekki vel í
eyrum nauðstaddra hermanna í
f jarlægu landi, og þegar þeir sjá
að þeir geta ekki unnið sigra
lengur þverr smátt og smátt trú
þeirra á skipulag nazismans,
þess yfirburðaskipulags hernað-
ar, og ótti þeirra við stjórnendur
þess verður minni. Hættan sem
nazistaforingjunum var svo um-
hugað um að fyrirbyggja, kem-
ur á ný fram á leiksviði vígvall-
arins, stríðsviljinn kann að lam-
ast.
Leifturstríðið, þessi draumur
hers og þjóðar, hefur vikið fyrir
þjakandi veruleika langvinnrar
styrjaldar, þar sem vonlaust er
um sigur.
Héðan af virðast nazistaleiðtog
arnir hafa lítið annað eftir af
ráðstöfunum sínum gegn því, að
her og þjóð bregðist þeim en
hinn járnharða aga, sem beitt
er með miskunnarlausri grimmd
ásamt þeim áróðri, að þýzka
þjóðin verði að berjast til hinzta
manns, hennar bíði ekkert ann-
að en tortíming að stríðinu
loknu.
Það mun enn þurfa hörð átök
til þess að þýzki herinn bili, en
ef hugleitt er það, sem gerzt hef
ur í Rússlandsstyrjöldinni, má
sjá, að tvær máttarstoðir, sem
Hitler og herforingjaráð hans
þóttust setja gegn ótímabærri
uppgjöf hers og þjóðar, hafa
fengið mikið áfall.
Nægtir þjóðarinnar heima fyr-
ir tiltölulega lítil áhætta hersins
á vígvöllunum og auðveldir sigr
ar voru endurbæturnar, sem naz
istarnir hugðust að gera á hern-
aðarferðum Prússanna frá síð-
asta stríði, í raun og veru einu
grundvallarbreytingarnar, því að
ekki vantaði harðann aga í her
Vilhjálms II. og hatursfullur á-
róður var þar ekki sparaður.
Þeir höfðu óbifanlega trú á snilli
þessara ráðstafana og sáu þær
verða að veruleika lengi framan
af stríðinu, en takist þeim ekki
nú að snúa sigrinum sér í hag
geta þeir átt von á þá og þegar
að stríðsþreytan og vonleysið
grípi her þeirra og þjóð án þess
að þeir fái við gert.
H. ...
Félag fsl. iðmekenda
Framhald af 2. síðu.
Hjá F. í. I. vinna nú um 1300
manns. Árið 1941 greiddu þeir
aðeins til verksmiðjufólks síns
um 4 milljónir kr. Beinir skatt-
ar og útsvör þessara iðnrekenda
námu s.l. ár um 1,2 millj. kr.
Þá vék hann aftur að því, að
Alþingi þyrfti að hugsa meir
um hag iðnaðarins og ennfrem-
ur þyrfti að vekja þjóðina til
þess að kaupa íslenzkar vörur.
Ef það er stóll, skápur eða
borð, sem maður þarf, þá á það
að vera þjóðarstolt fyrir ís-
lendinga, að hafa í sínum hús-
um húsmuni, sem búnir eru til
hér á landi af ísl. höndum og
ísl. .hugviti. Við erum komnir
svo langt í þessari iðn, að hing-
að til lands koma ekki fegurri
eða betri hlutir en þeir, sem við
getum búið til. Við getum þessa
sérstaklega sökum hins mikla
innflutnings á húsgögnum sem
hefur átt sér stað nú undanfar-
ið, og er svo mikill, að það lík-
ist þjóðflutningum.
Með aukinni raforku er útlit
fyrir að við þurfum ekki að
flytja inn tilbúnar vörur í eins
stórum stíl og átt hefur sér stað,
að því keppum við og að vinna
að því að ísl. borgarar fái þann
þjóðarmetnað að þeir kaupi og
noti ísl. frámleiðsluvörur.
í stjórn Félags íslenzkra iðn-
rekenda eru nú þessir menn:
Sigurjón Pétursson, Álafossi,
félagsformaður; Sigurður B-
Runólfsson, framkv.stj. í Sjó-
klæðag. ísl. h.f., ritari; Jón
Kjartansson, framkv.stj. í Svan
h.f., varaformaður, og Sigurður
Waage, framkv-stj. í Sanítas h.f.
eftilitsmaður skrifstofu félags
ins.
Sigurjón Péursson hefur ver-
ið formaður félagsins allt frá
stofnim þess til þessa.
; &>. .'.aaaiaraaa
1 Gullmunir
handunnir — vandaðir
Steinhringar, plötuhringar
o. m. fl.
Trúlofunarhringar
alltaf fyrirhggjandi.
Aðalbjöm Pétursson,
gullsm.. Hverfisgötu 90.
Simi. < fvrst >im sinni 4ÍS4WS
DanaQnaanawa