Þjóðviljinn - 12.05.1943, Blaðsíða 3

Miövikudagiu’ 12. mai 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3

Útgefanöi:
Sameiningarflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Samvinna Noregs og
íslands eftir stríð
Eigum víd ad standa í vcrzunarófríði og e?ðíle$$fandí
samkeppni víð Norðmenn, — eða koma á náínni víð-
skíptasamvinnu millí landanna?
Engin þjóð hefur unnið ást og aðdáun íslendinga sem heild-
ar svo í þessu stríði sem Norðmenn. Hjartað hefur slegið hrað-
ar, þegar vér töluðum mn þá, — og þegar oss rennur til rifja
hve smátt það er sem vér íslendingar — að sjómönnunum und-
anteknum — leggjum fram til frelsis styrjaldarþjóðanna, þá
huggum vér oss við það, að Norðmenn, þeir leggi þó sinn skerf
— eins og fyrir okkur Iíka.
I»að er sem þorri íslendinga hafi fyrst fundið það nú, hve
nánir Norðinenn og íslendingar eru hver öðrum, — nú þegar
Norðmenn heyja baráttu upp á líf og dauða fyrir tilveru þjóð-
ar sinnar og frelsi hennar — en það hvorutveggja er þeim allt.
Það er rétt af oss, einmitt nú á þessu augnabliki að setja fram
spurninguna um það: Hvað er það sem eins og stíaði Norðmönn-
um og íslendingum sundur fyrir stríð, — og hvernig á samstarf-
ið að verða milli þessarra bræðraþjóða að stríðinu loknu?
v ttllsti lalar-
laual!
Sú var tíöin, og er ekki
langt að minnast, aö. það var
mikiö hagsmunamál verka-
manna aö hinir atvinnulausu
væru skráðir og ,,miðlað“
væri meöal þeirra þeini
opinberri vinnu, sem fram-
kvæmd var til aö bæta úr
atvinnuleysi.
Á þei'm tímum voru sett
lög um vinnumlölun, og
vinnumiðlunarskrifstofur
stofnaðar í flestum kaupstöð-
um, og skyldi ríkið og hlut-
aöeigandi sveitarfélag kosta
þessar skrifstofur í samein-
ingu.
Um það leyti sem þessi
þörfu lög komu til fram-
kvæmda, fundu sjálfstæöis-
menn í bæjarstjórn Reykja-
víkur hvöt ' hjá sér til aö
stofna ráöningarstofu, eins
og hún var kölluð, starfssvið
hennar átti aö vera aö keppa
viö hina lögboðnu vihnumiðl-
unarskrifstofu, og aö vera á-
róðursmiðstöö Sjálfstæðis-
flokksins meöal verkamanna.
Fyrir þessa „þörfu“ skrif-
stofu hafa bæjarbúar borgaö
hundruö þúsunda á síðustu
árum.
Síöan atvinnuhættir bréjrtt-
ust í landinu, hefm’ starfs-
sviö vinnumiðlunarskrifstof-
upnar breytzt og minnkaö. I
staö þess aö verkamenn
komu áður til þeirra, bugað-
ir af vonleysi atvinnuskorts-
ins, biöjandi um vinnu, leita
þessar skrifstofur til þeirra
og sækjast eftir vinnuaflinu.
Skrifstofui’nar geta því ekki,
í sama mæli sem áöur, veriö
áróöurstæki stjórnmálaflokk-
anna, viö þetta hefur áhugi
íhaldsins fyrir ráöningarskrif-
stofunum þorrið og þar meö
er fengin skýring á því að
allir fulltrúar Sjálfstæðis- j
flokksins í bæjarstjórn
greiddu atkvæði meö tillögu
oósíalista um aö sámeina
ráöningaskrifstofuna og
vinnumiðlunarskrifstofuna.
í bænum starfa nú þrjár
vihnumiðlunarskrifstofur, því
aö nú hefur ráöningaskrif-
stofa landbúnaðarins bætzt í
’ópinn. A þessu ári gerir bær
inn ráö fyrir aö borga 170
þús. kr. til þessarra „skrif-
stofa“. Þaö verk sem þær
vinna ailar, gæti hin lög-
Allar þjóðir binda nú vonir
um nýrri og betri heim við lok
þessarar styrjaldar, þar sem
fjandskap og ófriði milli þjóð-
anna sé útrýmt, — veröld þar
sem mennirnir vinni markvisst
að því að koma í veg fvrir
kreppu og atvinnuleysi.
Við skulum ekkert fara í fel-
ur með það að það, sem í raun-
inni spillti fyrir nánari vináttu
en var milli Norðmanna og ís-
lendinga fyrir stríð, var sú stað-
reynd að þessar frændþjóðir
voru í sífelldum verzlunarófriði
hvor við aðra, kepptu um mark-
aði hvor við aðra, reyndu að
undirbjóða og eyðileggja þann-
ig hvor fyrir annarri, — og
gerðu sér báðar erfiðara heima
fyrir og rýrðu á víxl afkomu
vinnandi stéttanna þar með sam
keppni þessari.
Á þetta ástand að hefjast að
nýju eftir stríð? Eiga innflytj-
endur á fiski og síld í markaðs-
löndunum að nöta Norðmenn og
íslendinga á víxl til þess að
boöna vinnumiölunarskrif-
stofa ein innt af hendi. Bær-
inn einn gæti meö því spai’-
aö um 100 þús. kr. á þessu
ári.
Nú spyrja bæjarbúar. Verö-
ur tillaga sósíalista fram-
kvæmd eöa heldur bærinn
áfram aö eyða hundruöum
þúsunda í svokallaöar ráðn-
ingaskrifstofu í þeirri von
að atvinnuleysið gefi henni
síöar gildi sem áróðurstæki
fyrir flokkinn?
Allir hugsandi bæjarbúar
krefjast þess að tillaga sósía-
lista verði framkvæmd tafar-
laust. 1 þessum bæ á ekki að
vera nema ein vinnumiðlun-
arskrifstofa og áróðursmið-
stöðvar Sjálfstæðisflokksins
eiga ekki að lifa á fé bæjar-
sjóðs, að minnsta kosti væri
skaðlaust þó að ein slík skrif-
stofa félli úr sögunni.
skemma hvor fyrir öðrum?
Eiga íslenzkir auðmenn að
benda til norsku fiskimannanna
og segja við íslenzku sjómenn-
ina: þið verðið að lækka kaupið
til þess að geta keppt við þá?
Eiga norskir auðmenn að pína
fiskimennina, sem nú hafa háð
hetjubaráttuna við nazismann,
með óttanum við atvinnuleysið
til þess að leggja sig alla fram
til þess að ná mörkuðum af ís-
lendingum?
Norðmenn og íslendingar eru
með stærstu fiskframleiðendum
Evrópu. Það er þeim báðum eðli
legt að framleiða fisk, lönd
þeirra eru hentug þeirri fram-
leiðslu. Það er nægur markað-
ur fyrir vaxandi framleiðslu
beggja 1 heimi, þar sem afkoma
alþýðu og velmegunar fer vax-
andi.
Eigi þessar þjóðir að keppa í
öllum markaðslöndunum þá
þýðir það margfaldan kostnað
fyrir hvora um sig, óhjákvæmi-
legt tjón og markaðsvandræði,
sem allt kemur niður á alþýðu-
stéttum landanna.
Vinni þær saman, þá þýðir
það gagnkvæma hagnýtingu á
reynslu og möguleikum hvor
annarrar, einfaldari og kostnað-
arminna söluskipulag í mark-
aðslöndunum, verkaskiptingu
og meiri tilbreytingu í fram-
leiðslunni, meira öryggi og
betri afkomu fyrir fiskframleið-
endur: sjómenn, smáútvegs-
menn og verkafólk beggja
landa.
Verzlunarófriður milli Norð-
manna ogr fslendinga eftir þetta
stríð þýðir álijákvæmilega tjón
fyrir vinnandi stéttir beggja
landanna. Áframhald á þeirri
eyðileggjandi samkeppni sem
var á milli þessara þjóða, er
vinnandi stéttum beggja land-
anna til tjóns.
Hinsvegar er ekki nema um
tvennt að ræða: Annað hvort
eiga Norðmenn og íslendingar í
viðskiptastríði og eyðileggjandi
samkeppni hvorir við aðra —
eða- í náinni viðskiptalegri sam-
vinnu sem þýðir um leið all-
mikla alþjóðlega samvinnu
þeirra um framleiðslu og með-
ferð fiskjar, — og allt eftir því
hvaða skipulag yrði á hinum
‘ýmsu löndum eftirstríð — meira
eða minna alþjóðlegt samstarf
við þær þjóðir sem af þeim
keyptu. Það þriðja — einskonar
hlutleysi eða afskiptaleysi —x
er ekki til.
Fyrir vinnandi stéttir Noregs
og Íslands, fyrir fiskimennina,
sem eiga líf sitt og afkomu und-
ir því að geta framleitt fiskinn
og fengið sanngjarnt og öruggt
verð fyrir hann, getur aðeins
verið um eitt svar að ræða:
Samstarf að því að skapa öryggi
í þessari framleiðslu á öllum
sviðum: öryggi um atvinnu við
hana, öryggi um sölu og verð,
öryggi um vaxandi framtíðar-
möguleika.
Fyrir auðmennina, sem líta á
vinnu fólksins sem féþúfu fyrir
sig, og álíta fyrirkomulag villi-
mennskunnar í atvinnu- og við-
skiptalífi: baráttu allra gegn öll-
um, — hið eina sáluhjálplega,
— fyrir þá er áframhald vægð-
arlausrar samkeppni hinsvegar
hið eðlilega ástand. í þeirra aug-
Mennfaskólí á
Laugarvatni
Framh. af 1. siöu.
í menntaskólanum, eins og’
þáð er núna eigi aö ráða því
hve margir stúdentar eru út-
skrifaðir 1 Reykjavík.
Auövitaö veröur að bæt?
úr þessu á þann hátt, aö
byggja nýjan menntaskóla í
Reykjavík, í stað þess aö
setja þröng takmörkunará-
kvæði um inntöku í mennta--
skólann.
Eg álít aö þaö þurfi ekki aö
deila sérstaklega um þetta
mál. Eg álít að um leið og
farið er aö athuga hvemig
hægt sé aö uppfylla kröfu
sveitaalþýöunnar, þá eigi aö
sjá til þess að verkamanna-
börnin í kaupstöðunum séu
ekki útilokuö frá því að geta
sótt menntaskólann. Eg álít
aö þaö væri réttlátt, aö um
leið og menntamálanefnd at-
hugaöi þessa tillögu, þá at-
hugaöi hún jafnframt hvern-
ig bezt yröi séð fyrir þörfum
um er „samstarf1 milli þjóða í
viðskiptamálunum aðeins hugs-
anlegt sem alþjóðleg hringa-
myndun auðmanna til þess að
kúga í senn verkamenn og
smáatvinnurekendur fram-
leiðslulandsins og neytendur
markaðslandsins. Undir forustu
t. d. Kveldúlfs frá íslands hálfu,
yrði „samstarf“ Norðmanna og
íslendinga, — ef það á annað
borð kæmist þá á, sem ólíklegt
er, — einskonar norsk-íslenzkur
fiskhringur á móti fiskimönn-
um beggja landa, líkt og fisk-
hringur Kveldúlfs var hér
heima á árunum.
Eigi samvinna milli Norð-
manna og’ íslendinga að skap-
ast, þá þurfa samtök fiski-
manna, — sjómanna smáútvegs-
manna og annarra, ásamt verk-
lýðshreyfingunni sem heild, að
hafa þar forustu. Og slík sam-
vinna myndi vafalaust gera ó-
hjákvæmilegar ýmsar skipulags
breytingar innanlands hjá oss,
sem ekki skulu ræddar að sinni.
En þetta mál sem heild:
samstarf Norðmanna og í'slend-
inga að stríðinu loknu á við-
skiptasviðinu ekki síður en öðr-
um sviðum, sem minni erfiðleik-
ar eru um samvinnu á, þarf að
takast til umræðu nú strax.
Verklýðshreyfingin þarf að
láta til sín taka um þetta mál.
kaupstaðaalþýðunnai’ í þess-
um efnum.
Eg vonast líka til þess, eft-
ir þessa hjartnæmu ræðu
háttv. þingmanns V-Skafta-
fellssýslu, aö Framsóknar-
menn hætti þeirri útilokunar-
stefnu sem þeir hingaö til
hafa beitt sér fyrir 1 kaup-
stöðunum í þessum málum.
þ. e. aö útiloka fátækt fó'k
frá því að geta sótt mermta-
sKolsnn.
Eg ætla svo ekki aö orð-
lengja um þessa till. frekar
aö þessu sinni, en vil aöeins
lýsa ánægju minni yfir þeirrí
stefnubreytingu, sem mér
finnst að hljóti aö liggja á
bak viö þessa þingsálvktun-
artillögu“.
0-0<><><><>-Cv^<><><~'<><> <><><><?
KAUPIÐ
ÞJÓÐVILJANN