Þjóðviljinn - 07.07.1943, Blaðsíða 4

iJÓÐVILIItm
Valdimar Jónsson
NÝJA Btó
Æskan er glaðlynd
(„Wat’s Cookin“)
Andrews Sisters.
Gloria Jean.
Leo Carillo.
Jane Franzee.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
W TJARNAiOB&Ó
Kona mikilmennis
(The Great Man’s Lady)
Áhrifamikill amerískur sjón-
leikur.
BARBARA STANWYCK
JOEL McCREA
BRIAN DONLEVY.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Fæddur 27. október 1865.
Dáinn 30. júní 1943.
Þeim íslendingum fer nú óð-
um fækkandi, sem muna þjóð-
hátíðarárið og voru komnir til
vits og ára, þegar Jón Sigurðs-
son féll í valinn. En það er ekki
ómerkur þáttur í sögu þessa
lands, sem þeir menn hafa séð
fram fara og starfað áð. Segja
má, að um ævi þeirra hafi gerzt
stórfelldari breytingar á lifnað-
arháttum íslendinga, en á öll-
um öðrum tíma samanlögðum,
allt frá söguöld. í æsku þessara
manna var líf og starf um margt
ekki ýkja frábrugðið því, sem
var meðal frumbyggja land-
náms, en jafnskjótt og þeir vaxa
úr grasi rekur hver stórbreyting-
in aðra, bæði á sjó og landi og í
stjórnmálum. Það er stór kafli
í menningarsögu íslands, sem sá <
maður hefur kýnnzt, sem ólst
upp á sveitabæ norður á Strönd-
um fyrir rúmum sjö áratugum,
og lézt í Reykjavík á miðju ári
1943.
Valdimar Jónsson var fæddur
að Hlíðarseli við Steingrímsfjörð
27. október 1865. Foreldrar hans,
Jón Bjarnason og Margrét Jóns-
dóttir, voru síðustu ábúendur
þar. Síðan hefur jörðin verið í
eyði. Árið 1891 kvæntist hann
Guðbjörgu Jónsdóttur af Skrið-
nes-Ennis-ætt. Þau dvöldu lengst
af í Hrútafirði og 'Steingríms-
firði og eignuðust fjögur börn:
Jón, Sigurð, Steinunni og Mar-
grétu. Guðbjörg andaðist árið
1914. Síðustu tuttugu og fjögur
árin dvaldi Valdimar á heimili
Jóns sonar síns, kennara, og
konu hans Herdísar Pétursdótt-
ur, fyrst á Eskifirði og síðan 1
Reykjavík. Hann andaðist 30. f.
mánaðar.
Valdimar var hniginn á efri
ár, þegar ég kynntist honum, en
ætíð var skemmtilegt við hann
að ræða. Hann var ósvikinn ís-
lenzkur alþýðumaður, greindur
vel og fróður, og kunni frá
mörgu að segja. Sonarbörnum
sínum reyndist hann slíkur
fóstri, að slíks munu færri dæm-
in. —
Lík Valdimars var flutt norð-
ur í átthagana, og þar fer jarð-
arförin fram í dag. Þangað sendi
ég hlýjar kveðjur fyrir mína
hönd og annarra vina.
E. E.
Hugieiðingar um frið
Framhald af 2. síðu.
Áhrifa Sovétríkjanna mun að
sjálfsögðu gæta mikið í Evrópu
eftir stríðið. Það verður tekið til-
lit til Sovétríkjanna um allan 1
heim. Þau munu að vísu verða
önnum kafin við uppbygging-
una heima fyrir en pólitísk og
félagsleg áhrif þeirra verða
samt sem áður mikil í Evrópu-
löndunum.
Þetta 'hefur verið skoðun míij
í mörg ár og ég hef oft látið
hana opinberlega í ljósi, einkan-
lega eftir 1935. Það er að mínu
áliti nauðsynleg þróun. Einmitt
þess vegna barðist ég fyrir því,
að Sovétríkin yrðu tekin í Þjóða
bandalagið 1934. Þess vegna
beitti ég mér fyrir samvinnu
milli Vestur-Evrópu og Sovét-
ríkjanna. Þegar ég sá að deila
við Þýzkaland yrði ekki umflú-
in, beitti ég mér fyrir hinum
svonefnda Austur-Evrópusátt-
mála milli Frakklands, Þýzka-
lands, Póllands, Tékkoslóvakíu
og Sovétríkjanna, og þegar hann
mistókst beitti ég mér fyrir
bandalagi milli Frakklands,
Tékkoslóvakíu og Sovétríkj-
anna.
Þegar syrti að á stjórnmála-
himninum í september 1938 von
aðist ég eftir skilningi á því
hvað væri að gerast, og að Frakk
land, Bretland og Sovétríkin
bindust samtökum gegn árás
Þýzkalalands á okkur. Nei,
hreint ekki! í stað þess kom
Munchenráðstefnan — stríð
varð óhjákvæmilegt.
Eftir að stríðið brauzt út íylgd-
ist ég með rás viðburðanna, sem
leiddi til þeirrar samvinnu sem
nú á sér stað, og sem verður
haldið áfram. Þið getið því gert
ykkur í hugarlund ánægju mína,
þegar Brezk-rússneski sáttmál-
inn var undirritaður 26. maí
1942. Sá sáttmáli hefur heims-
sögulega þýðingu og ég vona, að
hann vérði grundvöllur að sam-
eiginlegum sigri okkar og varan-
legri friði, að styrjöldinni lok-
inni.
Ef vér hveríum frá hinni
röngu afstöðu vorri gagnvart
Sovétríkjunum, eins og hún var
fyrir stríð, verðum vér vel að
gæta þess, að endurtaka ekki
sömu villurnar gagnvart Frakk-
Næturlæknir er í Læknavarðstöð
Reykjavíkur í Austurbæjarskólan-
um, simi 5030.
Naeturvörður er í Lyfjabúðinni Ið-
landi. Frakkland var svikið inn-
an frá af spilltri stjórn, eins og
Rússland í fyrri heimsstyrjöld-
inni. Frakkland var neytt til þess
að ganga að afarkostum, og enn
hefur það ekki drukkið til botns
þann bikar auðmýkingar og und-
irokunar, sem fjandmennirnir
byrla því. Þrátt fyrir það getur
Frakkland átt glæsilega fram-
tíð, eins og fortíð. Tímabil mik-
illa þjáninga er enn framundan
hjá frönsku þjóðini, og vér þekkj
um enn ekki til fullnustu hæfni
þeirrar forustu, sem mun koma
fram hjá hinum ungu sonum
Frakklands, sem nú berjast í her
sveitum Stríðandi Frakka, eða
dvelja í fangabúðum Þjóðverja,
og eru neyddir til að vinna fyrir
verstu fjandmenn sína.
Nýtt Frakkland á eftir að rísa,
sem mun verða á allan hátt ger-
ólíkt því, sem nú lýtur franskri
stjórn. Það verður byggt upp af
nýrri fullkomlega, lýðræðissinn-
aðri kynslóð.
Tékkoslovakía mun leggja
fram mikinn skerf til endurskip-
unarinnar að styrjöldinni lok-
inni. Tékkóslóvakía er að fullu
samþykk þeim fjórum höfuð-
markmiðum, sem vér berjumst
fyrir í dag: Göfgi og virðingu
mannsins og endurheimt mann-
legra réttinda og siðgæðis; efna-
legu lýðræði; nýju öryggi í Ev-
rópu og öllum heiminum og end-
urskipan stjórnmála í Evrópu og
öllum heimi.
Tékkóslóvakía mun vissulega
halda áfram vináttunni við Bret-
land og Sovétríkin. Hún mun á-
samt þeim berjast fyrir nýju
Þýzkalandi og Ungverjalandi,
umsköpuðu með byltingu. Hún
mun berjast fyrir nýju megin-
landi, þar sem Frakkland nýtur
fullra réttinda og hin samein-
uðu ríki í Mið-, Vestur- og Norð-
ur-Evrópu hafa öðlazt sitt fyrra
frelsi og þeim verið bætt það
misrétti, sem þau hafa verið
beitt, og fyrir nýjum milliríkja-
samböndum — eins og t. d. sam-
bandi milli Póllands og Tékkó-
slóvakíu — og fyrir nýjum, betri
og róttækari aðferðum til þess
að jafna minni háttar deilumál.
Fyrir öllum þessum málum
mun Tékkóslóvakía berjast eft-
ir mætti í samræmi og samkomu-
lagi við forustuþjóðir Banda-
manna — Bretland, Sovétríkin
og Bandaríkin. Og vér skulum
vera svo bjartsýnir að treysta
því, að með samvinnu allra þess-
ara ríkja muni þetta takast.
■vv
S DREKAKYN |
H Efftii Pearl Hksck S
Hann bjóst við því, að sonur hans segði, að hún væri
njósnari, og að hann hefði ekki átt að hleypa henni 'inn,
og satt að segja óttaðist hann sjálfur líka, en fögnuður
hans yfir góðvild Vú Líens hafði verið svo mikill, að skyn- Si
semin hafði alveg misst tök á honum. £C!
Útvegaðu mér hana fyrir konu. Sf
Ling Tan var allra manna nýtnastur og gætnastur. og yg
á heimili hans voru það mestu sorgartíðindi, ef lítill disk- w
ur brotnaði, en þegar hann heyrði þetta, missti hann te- vv
skálina, sem hann hafði erft frá föður sínum, og hún w
brotnaði í mjöl. ^
Hann varð svo gramur, að hann bölvaði syni sínum í ^
sand og ösku. — Sjáðu! hrópaði hann. Hann beygði sig til
að tína upp brotin, en þau voru of mörg og lítil. Jafnvel XK
lægnasti glerviðgerðarmaður gæti ekki sett þau saman, 38$
og Ling Tan bölvaði syni sínum. — Flónið þitt! hrópaði
hann, bölvaður asnakjálkinn þinn! aq-
Ling Sao heyi'ði hávaðann og hún kom hlaupandi til
þess að sjá hvað að væri, og hún hrópaði líka þegar hún
sá skálina mölbrotna á gólfinu, og Ling Tan hrópaði til
hennar: **
Þetta afstyrmi, sem, þú fæddir í heiminn!
Hvað nú? hrópaði hún, og bjó sig undir að taka svari
sonar síns gegn föðurnum, eins og hún var vön. Það var
aðeins þegar um dóttur var að ræða, að Ling Tan gat yg
vonazt til að hún tæki hans svari. yg
Það var honum að kenna, sagði Ling Tan. ^
Hvað um einn disk? svaraði hún. ^
Það gerir ekkert til um bannsettan diskinn, sagði hann. gg
— Það er þessi sonur þinn, — hann heldur, að hann geti ^
gleypt bæði sól og tungl. Hann er búinn að gleyma því.
að hann er einungis dauðlegur maður, og meira að segja gg
yngri sonur. Nei, hann heldur, að hann hafi skapað bæði ^
himinn og jörð!
Þú sjálfur ert aðeins gamall asni, sagði hún. — Uiji
hvern fjandann ertu að tala? Það er betra að skilja anda- ^
kvak heldur en vitleysuna í þér! Sonur hvers er hann
eiginlega, ef ekki þinn? ^
Nú voru bæði orðin reið og elzti sonur þeirra og dóttir
komu inn til að sefa reiði þeirra, og dóttirin sagði: 58$
Fyrst enginn ykkar veit, nema þú, faðir minn, hvers
vegna þið eruð reið, skulum við þegja, svo að þú getir 58*
talað. 5$
Og þau biðu þangað til hann hafði kastað mæðinni, og 5$
dóttir hans kom með aðra skál með tei og elzti sonur &
hans kveikti í pípu hans, en sá yngsti sat bara kyrr og
mælti ekki orð af vörum. 58$
Og loks var Ling Tan búinn að jafna sig. Hann reykti 58$
pípuna, og reykurinn stóð út um vit hans, um leið og 58$
hann sagði: 5$$
Þessi yngsti sonur minn — hann, sem ekki vill kvæn-
ast neinni konu, nú segir hann: — Útvegaðu mér hana
fyrir konu. — Honum svelgdist á reyknum og hóstaði. ■»*
Hverja? spurði Ling Sao undrandi og glöð. Það var íyí
hennar bezta skemmtun að tala um giftingar, og sérstak- £&
lega um giftingu þessa sonar. 5?!
Hverja? endurtók Ling Tan. — Nú, en þessa útlenzku
konu í slánnif
Nú urðu þau þrumu lostin líka. Þegar Ling Tan sagði w
þetta, sagði enginn neitt, og Lao San skotraði augunum w
ólundarlega til þeirra, og því lengur sem hann virti þau
fyrir sér, því reiðari varð hann. Hann reigði höfuðið og ^
stökk á fætur. 5gC
Ekkert ykkar þékkir mig, sagði hann. Ykkur finnst ég 5&C
vera barn. Móðir mín, ég hef gleymt, að ég hafi nokkurn
tíma alizt við brjóst þitt. Faðir minn, ég mun ekki snerta ^
mat þinn. Og hvað ykkur hin snertir, hver eruð þið? Ég
á enga foreldra og enga bræður né systur. Ég mun ekki ^
stíga fæti mínum í þetta hús framar! 58$
Hann gekk til dyrahna, en móðir hans hljóp á eftir ^
honum og tók í kápu hans og hélt lafi hennar í sterkri *5$
hendi sinni. 58$
Hvert ertu að fara? hrópaði hún. — Hvað ætlarðu j$$
aðgera? 58$
Hann rykkti í kápuna, en móðir hans hélt svo fast í 58$
hana, að hún rifnaði, og hann hélt áfram í rifinni kápunni. 58$
Leyfðu mér að minnsta kosti að gera við kápuna. kall- 58$
l aði hún á eftir honum, en hann stanzaði ekki. 5^
r