Þjóðviljinn - 17.08.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 17. ágúst 1943.
Pow - m j i j n
3
§UÓeVIMINM
Utgefandi:
ít Sainemingarflokkur olþý&u —
Sóúalntaflokkurinn
Ritatjórar:
Einar Olgeirsson
, Sigfús Sigurhjartarson (ák>.)
Ritstjórn:
Sarðastrœti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstrseti 12 (1. hecð)
Sími 2184.
Vikingsprent h.f. Garðastrseti 17.
I______________________________
Fyrstu samningar bxnda
og verkamanna
Meðal hinna merkustu við-
burða, sem gerzt hafa á sviði
stjórnmála og viðskiptamála á
síðari tímum er, að samningar
tókust innan sex manna nefnd-
arinnar, er finna skyldi grund-
völl fyrir vísitölu framleiðslu-
kostnaðar landbúnaðarafurða og
hlutfall milli verðlags á land-
búnaðarafurðum og kaupgjalds
stéttarfélaga.
Eins og kunnugt er, lagði rík-
isstjórnin fyrir síðasta Alþingi
frumvarp til laga um dýrtíðar-
ráðstafanir. Frumvarp þetta fól
raunverulega í sér lögbindingu
bæði á kaupgialdi og verðlagi
landbúnaðarafurða. Þingið vildi
ekki fallast á þessa lausn, ef
lausn skyldi kalla, spo'r gerðar-
dómsins hræddu, og fulltrúar
hinna vinnandi stétta í landinu
voru nú fleiri á þingi en nokkru
sinni fyrr.
Sósíalistar bentu á, að eina
lausnin, se.m lausn gæti kallazt,
á verðlagsmálum landbúnaðar-
ins væri, að samningar færu
fram milli fulltrúa bænda ann-
arsvegar og fulltrúa neytenda
við sjávarsíðuna hins vegar. Sá
þrándur var í götu þessarar
lausnar, að erfitt var að finna
samningsaðila, einkum fyrir
iandbúnaðinn. Alþingi hvarf því
að því ráði, sem tiltækilegast
var, að setja við samningsborð
annarsvegar fulltrúa frá Alþýðu-
sambandi íslands og fulltrúa frá
Bandalagi starfsmanna ríkis og
bæjarfélaga, og hins vegar jafn-
marga fulltrúa frá Búnaðarfé-
lagi íslands, en til enda við borð-
ið skyldu sitja tveir fulltrúar sér
þekkingarinnar og hlutleysisins.
— Nefndin starfaði að öllu leyti
sem venjuleg samningnaefnd, afl
atkvæða ræður þar engu, engin
niðurstaða gat orðið nema með
fullu samkomulagi allra nefnd-
armanna.
Þessir samningar hafa nú tek-
izt, og hagsmunir hinna vinn-
andi stétta, við sjó og í sveit, eru
nú samtegndir eins og vera ber.
Batni afkoma verkamanna við
sjóinn hækkar kaup bóndans,
versni afkoma verkamannsins,
lækkar kaup bóndans.
Þar sem nefndin hefur enn
ekki skilað endanlegu áliti, er
ekki hægt að ræða einstök atriði
þessa samnings. — Auðvitað er
margt í slíkum samning, sem
skiptar skoðanir geta verið um,
en Þjóðviljinn telur líklegt, að
báðir aðilar megi í öllum aðal-
atriðum vel við una. Kaupgjald
bóndans er miðað við meðal
inNi Mn að m in ari
Yfír 15 þús, frjáplöntur gróðurseftar — 2812 dagsverk
gefin — 30 þús. kr, lagðar fram tíl landnámsins
Frá
Síðastliöinn laugardag, hinn
14. þ. m., var landnám templara
að Jaðri 5 ára.
1 tilefni af því efndu þeir til
hófs í skála sínum að Jaðri og
buðu þangað blaðamönnum,
borgarstjóra, boejarráði og ýms-
um fulltrúum Góðtemplararegl-
unnar. Sátu afmælisfagnaðinn
um 40 manns.
Sigurður Guðmundsson Ijós-
myndari, sem er formaður Jað-
arsnefndarinnar, flutti aðalræð-
una og skýrði frá landnáminu
þessi 5 ár. Auk hans fluttu marg-
ir aðrir þar ræður.
1 Jaðarsnefndinni eru, auk Sig
urðar, þeir Kristinn Vilhjálms-
son, Kristján Guðmundsson,
Kristján Sigurjónsson og Sverr-
ir Fogner Johansen. í fjármála-
nefnd fyrir Jaðar eru Brynjólfur
Þorsteinsson, Hjörtur Hansson
og Jón Magnússon.
Kvikmynd af landnáminu.
Afmælisfagnaðurinn hófst með
því, að gestunum var sýnd kvik-
mynd af landnámsstarfinu að
Jaðri, samkomum templara þar
o. fl. Kvikmyndin, sem var tekin
af Sigurði Guðmundssyni ljós-
myndara, var í eðlilegum litum
og gaf hún allgóða hugmynd um
kaupgjald verkamanna í Reykja
vík og nokkurum fleiri stöðum
samkvæmt skattskýrslum. Tekið
er tillit til eftirvinnu og helgi-
dagavinnu beggia, en meðalkaup
bóndans mun þó hafa verið sett
nokkru hærra en meðalkaup
verkamanna. Ekki munu verka-
menn líta bændur neinum öfund
araugum út af þessu, heldur
rétta þeim bróðurlega hönd til
samstarfs í sameiginlegri bar-
áttu, fyrir bættum hag og auk-
inni menningu beggja stéttanna,
og ekki verður því gleymt, að sú
sameiginlega barátta þarf einnig
að heyjgst á vettvangi stjórn-
málanna.
Allir sósíalistar munu fagna
þessum fyrstu samningum
bænda og verkamanna, og vona,
að þeir verði upphaf mikils og
giftusamlegs samstarfs, og mjög
ætti það að efla samstarfið, að
það eru ekki aðeins verkamenn
í hinni venjulegu, of þröngu
merkingu, sem eru aðilar að
þessum samningi, heldur og hinn
mikli hópur verkamanna, sem
vinnur í skrifstofum og öðrum
stofnunum bæja og ríkis.
Ekki þarf það að koma nein-
um á óvart, þó að það komi í
ljós, þegar farið er að athuga
afkomu landbúnaðarins af gaum
gæfni, að búnaðarhæftir vorir
séu með þeim hætti, að gjör-
breytinga sé þörf, ef takast á
í senn að tryggja bændum sóma-
samlega afkomu og að selja
landbúnaðarafurðir með skap-
legu verði. En það er önnur
saga, sem rædd verður síðar.
störf ,,landnemanna“ og áhuga
þeirra.
Myndin var sýnd í Góðtempl-
arahúsinu, og að sýningunni lok-
inni var farið í bílana og haldið
af stað, áleiðis „að Jaðri“.
„Landnám“.
f
Landnám, landnámsmenn,
Landnáma, eru allt orð. sem
minna okkur íslendinga á löngu
liðna frægðardaga. — Þessi orð
minna á fortíðina — Island var
numið fyrir meira en þúsund ár-
um, segja menn. Mikið rétt, en
okkar ágætu forfeður, landnáms
mennirnir og afkomendur þeirra
hafa rænt landið gróðri sínum,
höggvið skógana og beitt þá og
skilað því landi, sem var „viði
vaxið milli f jalls og f jöru“, skóg-
lausu og uppblásnu í hendur
okkar.
Ástæðan fyrir því er að nokkru
leyti ill nauðsyn íbúa í kolalausu
landi, og að nokkru leyti van-
þekking, slóðaskapur og ómenn-
ing. En um það tjáir ekki að sak
ast. Það sem fyrir liggur, er að
bæta fyrir það sem liðið er — og
við, sem nú lifum, höfum ekki
afsakanir forfeðranna, nema við
viljum teliast ómenntaðir slóðar.
Hið nýja landnám er að rækta
landið, klæða það skógi á ný. —
Margir ötulir menn og konur
hafa hafið það starf af miklum
dugnaði. Mörg fögur tré hafa
verið gróðursett hér á síðustu
árum.
Flestir Reykvíkingar kannast
■ við hugmyndina um Heiðmörk,
I framtíðarskemmtistað bæjarbúa,
í hrauninu ofan og sunnan við
Elliðavatn. í jaðri þess landsvæð-
is hafa templarar fengið umráð
yfir landsvæði og hafið þar land-
nám sitt, sem þeir kalla að Jaðri.
Hvað hefur verið gert
að Jaðri?
Hið fyrsta, sem hafizt var
handa á fyrir 5 árum, var að
ryðja og leggja veg að landinu,
sem er 800 m. að lengd. Landið
hefur verið girt og er girðingin
1336 metrar að lengd.
Skáli hefur verið reistur, sem
Jaðri.
er 4,20x6,20 m., og áfast við
hann_er eldhús og herbergi, 3x
6,20 m., og forstofa 3x3 m. —
Ennfremur steypt geymsla 4x5
m., en 2 ár í röð, áður en það var
gert, var brotizt inn í geymslu-
skúrinn og stolið því, sem verð-
mætt var.
Þá hafa verið grafnir skurðir
og gerð holræsi og sléttað land,
sem er 214 ha. að flatarmáli, þar
af var þakið með þökum 600 fer-
metrar.
15215 trjáplöntur hafa verið
gróðursettar víðsvegar um land-
svæðið. Mest af þeim er birki,
þá greni og reyniviður, ennfrem-
ur rósarunnar.
Alls hafa verið gefin þarna
2812 dagsverk og lagt fram í pen- j
ingum um 30 þús. kr., en ekki
hefur þó önnur vinna verið
keypt en vinna með dráttarvél
og flutningar á bílum.
Trjálundir framtíðarinnar.
Á emrnn stað aö Jaðri hef-
ur veriö skipulagt sporöskju-
lagaö rjóður, sem er 20x40
m. Umhverfis þaö hefur ver-
ið gróðursett breitt belti af
birki, en innsta röðin í hringn
um er reyniviöur.
Ýmsum kann aö viröast,
sem koma þarna nú, aö þar
sé lágvaxinn gróöur og lítt
til frásagnar fallinn. Vera má
og að mörg trjáplantan eigi
eftir aö frjósa 1 hel, en ,,land
námsmennirnir” munu bæta
öðrum í staöinn, og þegar ár-
in líöa verða þaina fallegir
trjálundir.
Eitt af því athyglisveröa,
sem Siguröur Guömundsson
sagði í ræöu sinni var þaiö,
að þeir ætluöu aö koma
þarna upp sinni eigin upp-
eldisstöð fyrir trjáplöntiu' því
þær væru lítt fáanlegar ann-
arsstaðar frá.
Áhugi fyrir trjárækt hefur
aukizt mjög síöustu árin, en
óneitanlega er þaö hlutverk
skógræktar ríkisins aö fylgj-
ast með þeim áhuga og full-
nægja eftirspurninni eftir
trjáplöntum.
Sumarheimili templara.
Þaö er ein af framtíðar-
ætlunum landnemanna aö
reisa þarna veglega bygglngu
þar sem templarar geti dvaliö
sér til hressingar á sumrum.
Tréð, sem var höggvið.
Einu ári áöur en templarar
hófu landnám sitt aö Jaöri,
var i einum hraunbollanum
birkihrísla, er var svo stórvax-
in, að hún breiddi lim sitt
yfir allan bollan.
Veturinn áður en landið
var girt var hún höggvin.
Enginn veit, hver þar hefui'
veriö aö verki. Nú eru aöeins
eftir berir og blásnir stofnai'
niöri við jörö.
En berú’ stofnarnir eru þög-
ult hróp um að hefjast þeg-
ar handa mn algera friöun
þeirra, skógarleifa, sem eftir
eru á þessum slóöum.
Vantaði „the spirit?“
Þaö er eftirtektarvert aö af
9 blööum í Reykjavík (þegar
vikublööin eru meötalin),
höföu ekki nema 3 þaö mik-
inn áhuga á landnámi, aö
þau sendu blaöamenn sína
þangaö. Auk þess eru blaöa-
menn almennt ekki neitt
fjarska tregir að sitia afmæl-
ishóf.
Þaö er freistandi á þessaxá
enskumælandi öld, aö láta sér
detta í hug, aö blaöamennina
hafi vantað „the spii’it“.
Framhald á 4. síðu
Landnemarnir að verki.