Þjóðviljinn - 16.04.1944, Qupperneq 3

Sunnudagur 16. apríl 1944.
ÞJÓDYILJINN
er mannsins megin
B2 og C bætiefni
Samband sunnieozkra kvenna
Vídtal vlð Hcrdisi Jabobsdótfur
Frú Herdís Jakobsdóttir for-
maður Sambands sunnlenzkra
kvenna, hefur verið stödd hér
í bænum undanfarnar vikur.
Hún hefur verið formaður
sambandsins frá stofnun þess,
er nú komin fast að sjötugu
en er teinrétt og létt í spori
og ljómandi af áhuga fyrir
öllu því, sem til framfara horf-
ir. Menn hljóta að smitast og
komast í gott skap af því að
ræða við hana.
Hún heimsótti okkur í Hús-
mæðraskóla Reykjavíkur einn
daginn og ég lét ekki tæki-
færið ónotað heldur laumaðist
til að spyrja hana ofurlítið um
félagstarfsemina austanfjalls.
„Undirbúningur að stofnun
félagsins var hafinn um vorið
1928 og það síðan stofnað um
haustið með 8 félögum. Hall-
dóra Bjarnadóttir, þáverandi
og núverandi formaður norð-
lenzka sambandsins, en það er
elzt kvenfélagssambandanna,
var aðalhvatamaður sambands-
stofnunarinnar og hún veittist
að mér að taka að mér for-
ystuna, en ég var hálf rög
við það í fyrstu, þar sem ég
var utansveitarkona. Eg er ætt
uð úr Þingeyjarsýslu og flutt-
ist ekki alfarin suður fyrr en
1917.
STEFNU SKRÁRMÁLIN
Eins og önnur kvenfélög og
kvenfélagasambönd höfum við
stöðugt reynt að hlynna , að
því, sem þjóðlegt er og reynt
að efla heimilisiðnaðinn. Við
höfum unnið að því að fá hús-
mæðraskóla og yfirleitt látið
okkur fræðslumálin miklu
skipta, við höfum reynt að örfa
menn til þess að auka garðrækt
ina og læra að borða græn-
meti, og eins og öll kvenfélög
höfum við einnig rekið ýmis-
konar hjálparstarfsemi.
ULLARIÐNAÐURINN
Á hverju vori heldur sam-
Ibandið ársfund sinn, og er þá
alltaf heimilisiðnaðarsýning í
sambandi við hann. Tóskapar-
vélamar hafa hina síðari ára-
tugi orðið heimilunum til ákaf
lega mikillar hjálpar“.
„Já, hvenær fóru þær að
tíðkast hér?“
„Það hefur líklega verið eitt-
hvað um 1880, sem Magnús á
Halldórsstöðum í Laxárdal
flutti inn fyrstu kembivélarn-
•ar. Hann og Albert á Stóru-
völlum áttu svo einnig upp-
tökin að handspunavélum, sem
síðan hafa breiðst út um land-
ið. Magnús var mikill hugvits-
maður og þeir Stóruvallamenn
hagir mjög og unnu þeir sam-
an að vélunum.
Prjónavélarnar komu svo
seinna, og sennilega hefur það
verið Haraldur Árnason hér í
Reykjavík sem fyrstur flutti
þær inn. Hann hlutaðist að
minnsta kosti til um að halda
fyrsta námskeiðið í vélprjóni
að ég held um 1894.
Eg hef alltaf haldið því fram
að við ættum að hafa kembi-
vélar heima í héraði, enda hef-
ur það sýnt sig, að kembivél-
arnar hér í Reykjavík hafa alls
ekki yerið fullnægjandi. Nú
hyggst Kaupfélag Ámesiiiga
að koma upp slíkum vélum á
Selfossi. í Hveragerði hefur
verið reist ullarverkunarstöð
sem mun nægja fyrir allt Suð-
urlandsundirlendið. Sigurjón í
Forsæti hefur einnig fundið
upp rokka, sem ganga fyrir
rafmagni og má spinna á þá
á þrjár snældur í einu, en eft-
ir að stríðið byrjaði hefur hann
ekki getað framleitt þá vegna
efnisskorts.
Þegar á allt er litið má segja
að við stöndum nú vel að vígi
með ullariðnaðinn, og finnst
mér nú vænlega horfa með það
sem ég stundum hef talið vera
takmark okkar á þessu sviði,
sem sé það að láta engan ull-
arlagð fara óunninn yfir Hell-
isheiði".
„Finnst þér þá að ullarvinn-
an eigi öll að vera heimilisiðn-
aður?“
„Það er ekki gott að vita
hvemig það verður í framtíð-
inni. Ef til vill rís nú upp eitt-
hvert iðjuver í kring um ullar-
verkunar- og kembistöðiná. Það
fer sennilega eins og á öðrum
sviðum, að brýnasta nauðsynja
varan verður framleidd í stór-
um stíl, en ég er viss um, að
heimilisiðnaðurinn heldur á-
fram að þróast sem tómstunda-
vinna og ef til vill sem nokk-
urskonar listiðnaður.
NÁMSKEIÐ í SAUMUM.
GARÐYRKJU OG
MATREIÐSLÚ.
Saumanámskeið hefur samband-
ið oft haldið, og á vegum þess hef-
ur einnig starfað kona, sem hefur
leiðbeint mönnum um garðyrkju.
Við höfum jafnframt útvegað fræ
fyrir þá sem vildu. Matreiðslu-
námske'ið höfum við haldið og
reynt að fá slíkum námskeiðum
komið á fót við skólana. Vélprjón
var kennt á meðan menn voru ó-
vanir prjónavélunum. Oft á tíð-
um höfum við náð góðum árangri
í starfinu og er það að þakka ýms-
um ágætum konum sem við höf-
um átt á að skipa“.
Hafið þið 'ekki haft vefnaðar-
námskeið?
„Ekki beinlínis námskeið, en
Guðbjörg Jónsdóttir, formaður
Kvenfélagsins í Gaulverjabæjar-
hreppi, sem oft hefur farið um og
leiðbeint um garðyrkju, hefur
stundum einnig sagt til í vefnaði,
ef eftir því hefur verið óskað..
Guðbjörg hefur verið mjög dug-
leg í starfinu, og félag hennar hef-
ur nú meðal annars stofnað til
skógræktarsjóðs, en nú hyggst
sambandið einmitt að reyna að
stuðla að aukinni trjárækt og því
sem til prýði má verða fyrir heim-
ilin og héraðið.
HJÁLPARSTARFSEMIN.
Menn hafa það nú betra en áð-
ur, svo að það hefur ekki verið
jafn mikil þörf á beinum samskot-
um til bágstaddra og stundum áð-
ur, en alltaf eru ýms vandamál
sem krefjast félagslegra átaka.
Kvenfélagið á Stokkseyri stofnaði
t. d. sjóð í vetur, og á hann að
verða til þess að launa hjúkrun-
armenntaða hjálparstúlku að ein-
um þriðja. Ætlast er svo til að
sveitarstjórnin og sjúkrasamlagið
greiði einnig kostnaðinn að einum
þriðja hvort. Konurnar vilja fá
stúlkuna fastráðna, og er sízt van-
þörf á því, þar sem heimilin eru
í stöðugum vandræðum ef veik-
indi bera að höndum..
UPPELDISMÁL.
Uppeldismálin liggja konunum
alltaf þungt á hjarta. Yið höfum
leitazt við að fá fyrirlestra flutta
um þau efni. Kvenfélögin liafa
reynt að hlynna að barnaskólun-
um, reynt að koma á fót handa-
vinnu- og matreiðslukennslu, og
sumsstaðar kostað börn til sund-
náms. Ilúsmæðraskóli Suðurlands
hefur alltaf verið eitt aðaláhuga-
mál okkar. Við teljum að fram-
farir í héraðinu verði bezt ofldár
með því að sjá ungu kynslóðinni
fyrir fræðslu um hagnýt störf
heima fyrir. Við viljum reisa skól-
ann að Laugarvatni, enda er að-
staðan þar að öllu leyti liin bezta
og ekki nema heimskulegt og ó-
heppilegt að hugsa sér að stía unga
fólkinu sundur og einangra hús-
mæðraskólana. Siðferðið batnar
ekki við það, og ekki tel ég hættu-
legt að ungu stúlkurnar verði fyr-
ir einhverjum andlegum áhrifum,
þær hugsa ekki of mikið, en ég
hefi góða von um unga fólkið, ef
við hin eldri erum ekki allt of
heimsk“, segir Herdís og brosir.
„En af því að ég er nú í kaup-
C-bœtiefnarík fœða: gulrófur, laukur, kartöflur, steinselja, „grape
fruit“, tómatar, hvítkál, appelsínur, sítrónur, villirósaraldin, grœn-
kál, jarðarber.
B 2 bætiefni.
Ennþá er þekking vísinda-
mannanna á efni þessu nokkuð
á reiki, og í raun og veru er
það sem menn álitu vera B 2
bætiefni að klofna sundur í
mörg mismunandi efni sem
hafa sín áhrifin hvert.
B 2 bætiefni hefur áhrif á efna
breytingar líkamans, og ertalið
nauðsynlegt til þess að halda
vextinum í eðlilegu horfi, það
er nauðsynlegt fyrir húð og hár
og einn hluti þess eða skylt
efni er talið hafa áhrif sem
koma í veg fyrir það að hárið
gráni.
Skortur á B 2 bætiefni orsak
ar húðsjúkdóma, meðal annars
sjúkdóm sem nefndur er Pel-
lagra og er algengur í Suður-
Ameríku.
B2 bætiefni fæst úr pressu-
geri, mjólk, eggjum, grænum
blöðum, lifur og soyubaunum.
Það þolir hita betur en, flest
önnur bætiefni, en er mjög við-
kvæmt fyrir ljósi, sérstaklega
útfjólubláum geislum. Eins og
B1 bætiefnið leysist það upp
í vatni og fer út í soðið.
C-bætiefni
C-bætiefnið er það af bæti-
efnunum, sem sennilega er
einna mest hætta á að menn
skorti hér á landi, enda er sjúk-
dómur sá, sem orsakast af
skortinum, ekkert óþekkt fyrir-
brigði hér. — Eins og
þið vitið, lýsir skyrbjúgur sér
í eymslum í munni, góm og
staðnum ætla ég að ljúka máli
mínu með því að biðja ykkur, kon-
ur í sveit og kaupstað, að reyna að
starfa saman og auka skilning
ykkar á kjörum hvorra annarta.
Við eigum svo margt samciginlegt
að vinna að til hagsbóta fyrir
heimilin okkar og um það getum
við myndað nokkurskonar stétta-
samtök, hvaða pólitískum flokki
sem við tilheyrum.
tannholdi og þrautum í liðamót-
um.. Ef hann kemst á hátt stig
detta jafnvel úr mönnum tenn-
umar.
Nú orðið kemur það þó sjald
an eða aldrei fyrir hér, en
ýmis vægari einkenni C-bæti- \
efnisskorts telja menn töluvert
algeng, og er það sízt að furða,
þar sem við höfum svo lítið af
grænmeti og ávöxtum, en í
slíkri fæðu er C-bætiefnið helzt
að finna.
Meðal hinna vægari ein-
kenna skyrbjúgs eða C-bæti-
efnisskorts má telja lystarleysi,
stöðuga þreytu, mæði, slæma
húð og jafnvel skapvonzku. Ef
C-bætiefni skortir hættir mönn
um meira við marblettum, sár
gróa seinna og menn eiga
fremur vanda til að fá ýmisa
bólgusjúkdóma, svo sem kvef
og hálsbólgu.
Löngu áður en menn þekktu
C-bætiefnið og vissu af hverju
skyrbjúgur stafaði, höfðu þeir
lært af reynslunni að hægt
var að lækna sjúkdóminn með
því að gefa sjúklingnum skarfa
kál og rætur að borða. I hinum
suðrænni löndum vissu menn
að sítrðnum og appelsínum
fylgdi sá kynjakraftur sem
læknaði sjúkdóm þennan.
Nú vita menn að öll þessi
fæðuefni eru sérstaklega auð-
ug að C-bætiefni.
C-bætiefni fáum við því að-
allega úr: ávöxtum, sérstaklega
sítrónum og appelsínum (til-
tölulega lítið úr eplum), berj-
um ýmiskonar, grænmeti svo
sem grænkáli, hvítkáli, spínati,
salati og steinselju, tómötum
eitthvað, kartöflum töluvert og
ofurlítið úr mjólk.
C-bætiefnið er uppleysanlegt
í vatni og fylgir því undan-
rennunni og skyrinu, en ekki
rjóma og smjöri eins og marg-
ir ímynda sér. Það er ákaflega
viðkvæmt fyrir allri upphitun
Framh. á 8. síðu.