Þjóðviljinn - 06.07.1944, Blaðsíða 2

2
Þ JÓÐ VILJINN
Fimmtudagur (J. júlí IÍ)4L
Alþýðublaðið ræðst harkalega
á Gylfa Þ. Gíslason dósent
Stefán Pétnrsson, Vilbjálnur Vilhjálmsson & Co alveg að sleppa
sér í „baráttuoni gegn kommúnismanum"
Alþýðublaðsritararnir virðast
alveg vera að sleppa sér af æs-
ingi í baráttunni gegn kommún-
ismanum,“ sem þeir virðast ætla
sér að heyja undir merki banda
ríska afturhaldsins, enda hljóta
nú vonir þeirra Alþýðuflokks-
manna um sigurstrangleg enda-
lok á ,,ménningarhlutverki“
Hitlers í þeirri baráttu að vera
farnar að dvína.
Sjaldan hefur þó Vilhjálmur
á Horninu froðufellt eins og í
gærmorgun, og er tilefnið rit-
stjórnargrein í Þjóðviljanum fyr
ir nokkru, þar sem þess var get-
ið, að íslenzkur stúdent í Banda
ríkjunum hefði í bréfi heim
nefnt íslenzkuna „skrílmál“.
Út af þessu hefur „bréfritari“
Hannesar mjög prúðmannlegt
orðbragð á Alþýðublaðsvísu,
heimtar að ritstjórar Þjóðvilj-
ans segi nafn stúdentsins, og
bætir við: „Ef þeir gera það
ekki, þá skuli þeir stimplaðir
sem ærulausir rógberar og lyg-
arar.“
Ritstjórn Þjóðviljans getur
ekki orðið við þeirri beiðni að
birta nafn stúdentsins, því
henni er ókunnugt um það. Hins
vegar skal Alþ.blaðinu þó gerð
nokkur úrlausn, með því að vísa
því á heimildir Þjóðviljans, en
þær eru ræða sem Gylfi Þ.
Gíslason dósent flutti á stúd-
entamótinu í Tjarnarbíó 18. júní
s.l., og fjallaði um vörn gegn
erlendum áhrifum. Þjóðviljinn
efast ekki um að Gylfi Þ. Gísla-
son skýri þarna rétt frá. í ræðu
sinni gat Gylfi þess að hann
þekki þennan stúdent sem bréf-
ið ritaði, og er harla ólíklegt að
Gylfi Þ. Gíslason vilji gera hon-
um þá ævarandi smán, að birta
nafn hans, þó dæmið sé nefnt
opinberlega öðrum til varnaðar.
Fer hér á eftir orðréttur kafli
sá úr ræðu Gylfa Þ. Gíslasonar
á stúdentafundinum, þar sem
sagt er frá bréfinu:
„Þótt íslendingar hafi ekki
enn beðið beint þjóðernis- eða
menningartjón hefur sámt
bryddað á ýmsu því í þjóðlífinu,
sem bendir ákveðið í þá átt, að
full ástæða sé til þess að vera
vel á verði. Erlend og þó eink-
um amerísk áhrif gera vart við
sig á ýmsum sviðum. Þeirra gæt
ir í hugsunarhætti fólks og hátt
erni, sérstaklega ungs fólks. Eg
mæti næstum daglega á götun-
um unglingum, sem ég myndi
halda að væri útlendingar, ef
ég vissi ekki, að þeir væru ís-
lenzkir. í opinberu lífi og ís-
lenzkri blaðamennsku er farið
að gæta auglýsingaskrums, sem
er íslendingum óeiginlegt og
þeim flestum til leiðinda. Hin
frumstæða aðdáun fábýlismanns
ins á því, sem er útlent, er hér
þegar fyrir löngu orðið að
dekri, og er óvíst, hvenær hún
snýst upp í algert virðingarleysi
fyrir því sem íslenzkt er. Fyrir
hálfri öld þóttust ýmsir, sem
töldu sig hafa mannazt í Kaup-
mannahöfn, þess umkomna að
forsmá það, sem íslenzkt er.
Þessi hugsunarháttur hafði ver-
ið kveðinn í kútinn. En hann
virðist nú vera að skjóta upp
kollinum á ný, og nú eru það
ekki Danir, sem Jekrað er við,
heldur Ameríkumenn. Það bólar
jafnvel á fullkomnu virðingar-
leysi fyrir því sem íslenzkt er.
Kunnum menntamanni hér i
Reykjavík barst fyrir nokkru
bréf frá íslenzkum stúdent, sem
þó var tiltölulega nýkominn til
Bandaríkjanna til náms, pilti,
sem lokið hafði óvenju háu
prófi við Menntaskólann í
Reykjavík. Hann ber saman há-
skólann, þar sem hann stundaði
nú nám sitt og Menntaskólann
hér og átti varla orð til þess
að lýsa því, hversu allt væri hér
aumt og lítilmótlegt í saman-
burði við það, sem þar væri,
honum fannst hér tæpast vera
menningarlíf, ef Bandaríkin
væru tekin til samanburðar. Og
nú er hann hefði lært að hugsa
á ensku, sagðist hann sjá það,
að íslenzkan væri skrílmál, sem
ekki væri talandi á, ekki skrif-
andi og ekki einu sinni hugs-
andi. — Á einu ári hefur ágæt-
ur íslenzkur æskumaður orðið
aðeins hálfur íslendingur. Gæti
ekki svo farið, að hann yrði það
alls ekki lengur. (Leturbr. Þjv.).
En það er athyglisvert, að um
sama leyti berst menntamanni
þessum bréf frá námsmanni á
Norðurlöndum. Var sá að ljúka
við samningu bókar á íslenzku,
og kvaðst geta fengið hana
prentaða þar, en hann ber þá
virðingu fyrir tungu sinni, að
hann sagðist ekki vilja leggja
síðustu hönd á verkið fyrr en
hér heima, er hann gæti notið
aðstoðar færustu manna um mál
far hennar. Hverju sætir svo ó-
lík afstaða? Eg þekki þessa stúd
enta báða, og hef ekki talið þá
ólíká. En annaðhvort er hér
um að ræða gerólíka menn eða
þeir hafa orðið fyrir mjög ólík-
um áhrifum.
Islendingar munu yfirleitt
næmir fyrir því, sem erlent er,
og af einhverjum ástæðum sér-
staklega næmir fyrir ýmsu ame-
rísku. Þess er skemmst að minn
ast, að prýðisvel gefinn íslenzk
ur stúdent talaði á nokkrar
hljómplötur, skömmu eftir
komu sína til Bandaríkjanna,
og var þeim útvarpað hér, en
það vakti athygli og snart menn
óþægilega, að hann talaði ís-
lenzku með enskum málblæ.
Eg hef séð bréfspjald, skrifað í
Hollywood af íslenzkum stúdent
til kunningja síns hér. Það var
að mestu leyti á ensku og að
öllu leyti með svo furðulegum
hætti, að ég átti bágt með að
trúa, að það væri skrifað af ís-
lendingi hvað þá íslenzkum
menntamanni.
íslenzkir stúdentar, sem
stunda nám 1 Ameríku, virðast
verða þar fyrir meiri og gagn-
gerðari áhrifum en tíðkast um
þá, sem leituðu til annarra
landa. Það virðizt og auðveld-
ara að verða Bandaríkjamaður
en t. d. Dani, Englendingur eða
Þjóðverji, og á þetta líklega rót
sína að rekja til þess, að Banda-
ríkin eru ung þjóð, orðin til við
samruna margra þjóða, og menn
ing þeirra á sér enn skamman
aldur. En einmitt vegna þessa
verða náin samskipti smáþjóðar,
sem vill vernda einkenni sín,
við slíka stórþjóð varhugaverð.
Sökum hinna nánu skipta ís-
lands og Bandaríkjanna hvílir
mikil ábyrgð á herðum þeirra
stúdenta, sem fara til náms til
Vesturheims. Meðal þeirra er
margt ágætra námsmanna, og
þjóðin þarfnast þeirra allra. En
hún sendir þá ekki einungis í
þekkingarleit til annarra landa,
heldur einnig til þess að þeir
verði betri íslendingar og hæf-
ari til að skilja málstað þjóðar
sinnar. Þessvegna mega þeir
ekki verða til þess að treysta
bönd, sem er varhugavert fyrir
oss að bindast. Forustumenn vor
ir í sjálfstæðisbaráttunni gegn
Dönum hlutu menntun sína í
Kaupmannahöfn, en þeir fluttu
þaðan ekki dönsk áhrif til fs-
lands eða gerðust talsmenn
Dana, heldur sóttu þeir þangað
aukinn sjálfstæðisvilja og rík-
ari ættjarðarást.. Þessara manna
skyldu hinir ungu íslenzku stúd
entar í Bandaríkjunum minnast
og taka þá sér til fyrirmyndar“.
Þannig mælti Gylfi Þ. Gísla-
son dósent í ræðu sinni á stúd-
entafundinum í Tjarnarbíó 18.
júní s.l. Það var vel og drengi-
lega mælt, af fullri hreinskilni.
Það er ekki Þjóðviljans sök þó
þessi athyglisverða ræða virðist
hafa farið framhjá eyrum
flokksbræðra Gylfa og Alþýðu-
blaðið hlaupi þessvegna eins
hastarlega á sig og það gerði í
gær.
75.00 kr. gjöf til
styrktar ekkjum og
munaöarlausum kðrn-
um íslenzkra lækna
Auk þeirra 16500.00 króna
sem Þ. Scheving Thorsteinson
lyfsali gaf í minningarsjóð um
föður sinn, í tilefni af starfs-
afmæli sínu og áður hefur ver-
ið getið, gaf hann 7 500.00 kr.
til Styrktarsjóðs ekkna og
munaðarlausra barna íslenzkra
lækna, til minningar um 74
látna íslenzka lækna og eina
Gistihúsin
Ferðalög innanlands fara nú mjög
í vöxt og taka fleiri atvinnustéttir
þátt; í þeim en áður var. Þörfin fyrir
gistihús hefúr því aukizt til muna
og má vænta þess að svo verði einn-
ir að stríðinu, loknu, þegar erlend-
ir ferðamenn fara að leggja leið
sína hingað aftur.
Gistihús okkar hafa hlotið harða
dóma hjá erlendum ferðamönnum,
hafa þeir talið þau flest lítt nothæf,
en hinsvegar óhóflega dýr. Margir
hafa viljað skella skolleyrunum við
þessum aðfinnslum og telja þær eins
og hverja aðra hótfyndni er ekki
væri mark á takandi. Margir íslend-
ingar hafa þó sannfærst um að born
ar væru fram réttmætar aðfinnslur
á rekstri og fyrirkomulagi gistihús-
anna og komið með tillögur til úr-
bóta og hafa það einkum verið þeir
er ferðast hafa erlendis og kynnzt
því er aðrar þjóðir telja sér sæm-
andi að bjóða ferðamönnum sínum.
Matreiðslan
Alloftast er það maturinn á gisti-
húsunum er ferðamenn telja óhæf-
an, bæði illa tilbúinn og of einhæf-
an, virðist matreiðslumennina stund
um skorta hugkvæmni til að hafa
matinn fjölbreyttan, en hafa sömu
réttina á borðum vikum og mánuð-
um saman. Verður að ætlast til að
þeir sem lært hafa matreiðslu, fram
leiði fjölbreyttari og b'etri mat, en
þeir sem ólærðir eru í þeirri grein,
svo framarlega sem brytinn leggur
til það er matsveinarnir telja sig
þurfa.
Mikið virðist á vanta að gistihús-
in geri sér far um að hafa þann
mat á borðum er bezt henti ferða-
fólki og talinn sé hollur. Það er haft
fyrir satt að sum gistihús séu fraip
úr hófi spör á grænmeti og noti þáð
jafnvel ekki allt sumarið. Ætti þó
öllum er við matargerð fást að vera
kunn nauðsynin á að þess sé neytt
í ríkum mæli.
Námskeið í rekstri gisti-
húsa
Matreiðslan er þó ekki nema einn
þátturinn í rekstri gistihúsanna.
Forstöðumenn þeirra þurfa að hafa
sérþekkingu á ýmsum öðrum svið-
um.
Erlendis þurfa forstöðumenn gisti-
húsa að hafa fagþekkingu á starfinu
til að öðlast rétt til gistihússrekst-
urs. Hér vantar okkur fagmenn á
þessu sviði. í stað fagmanna hafa
hinir og aðrir tekið að sér rekstur
gistihúsa, án þess að hafa sérþekk-
ingu.
Við verðum að koma upp nám-
skeiðum eða skóla er veiti gestgjafa
efnum nauðsynlega þekkingu í starf-
inu. Við höfum skóla fyrir ýmsar
sérgreinar atvinnulífsins, en í gisti-
húsrekstri eigum við engan skóla.
Það sem kennt yrði, ætti fyrst og
fremst að vera rek'stur og fyrirkomu
lag gistihúsa, framleiðsla matar og
matarefni, eldhússtörf, réttaskrár,
kostnaðaráætlun um máltíðir, bók-
færzla, tungumál og móttaka gesta.
Þessum skóla ætti að koma upp
fyrir forgöngu hins opinbera og ætti
milliþinganefnd í skólamálum, er nú
situr að störfum, að taka þetta til
athugunar.
læknisfrú, móður sína, frú Þór-
unni Thorsteinsson. Læknarnir
eru taldir upp með nöfnum. —
Meðal þeirra er Bjarni Pálsson
landlæknir, en hann er eins og
kunnugt er, stofnandi Reykja-
víkur Apóteks.
Prentarar óþolinmóðir
Prentarar hér í bænum stofnuðu-.
byggingasamvinnufélag í vor, í því
augnamiði að koma sér upp íbúð-
um. Þátttakan í félagsskapnum var
góð og mikill áhugi fyrir að úr
framkvæmdum gæti orðið sem.
fyrst.
Fyrst þurfti félagið að útvega sér
lóðir til að byggja á, og þótti því
hagkvæmast að fá leigðar lóðir á
Melunum. Var umsókn þar um
send bæjarráði.
Ekkert svar hafa prentararnir
fengið ennþá og eru þeir að vonum
orðnir nokkuð óþolinmóðir að bíða
eftir því. Væri æskilegt að úr því
fengizt skorið, hvort bæjarráð hef-
ur hugsað sér að synja bygginga-
félaginu um lóðirnar, eða hér er
aðeins um að kenna seinlæti og
skilningsskorti, er einkennt hefur af-
skipti bæjarstjórnarinnar í húsnæð-
ismálunum undanfarið.
Skjaldarmerkið
Reykvíkingur skrifar Bæjarpóst-
inum:
Eitt af þvi sem um er rætt í
sambandi við lýðveldisstofnunina, er
skjaldarmerki íslands. Líklega eru
eitthvað skiptar skoðanir um, hvort
fallegra sé og heppilegra, merki það
er tekið hefur verið upp, eða hið
svokallaða fálkamerki.
Ekki virðist þó orka tvímælis um
að skjaldarmerki fánans sé að öllu
leyti tilhlýðilegra og ósmekklegt find
ist mér að taka upp fálkamerkið,
því myndi svipa um of til arnar-
merkisins þýzka, og við ættum ekki
að apa eftir öðrum þjóðum, í þessu.
efni, meir en þörf krefur.
En þar eð skoðanir eru skiptar
um þetta mál, er ekki nema gott
að formælendur beggja, komi fram
með sín rök.
Reykvíkingur-
Skemmdur matur
Til Bæjarpósts Þjóðviljans!
Eg las nýlega í dálkum þínum
nokkur orð um „sveitamannaegg“.
Það hefur komið fyrir að ég eða
nágrannakonur mínar hafa orðið
fyrir því óláni að kaupa „fúlegg“-
Hvort slík egg eru einungis frá
sveitamönnum, skal ég ekki segja,
en það má eins skemma egg með
því að láta þau standa úti í búðar-
gluggum, kannski dag eftir dag, þeg-
ar mest er framleitt af þeim. Ótrú-
legt er að sólin hafi ekki miður góð
áhrif á þau þar, því þegar kvöldar
kólna þau í skugganum og svo koll
af kolli. Vöruvöndun á innlendum
markaði er nauðsynleg. En það kem
ur líka oft fyrir að erlendar vörur
eru skemmdar, þegar íslenzkar verzl
anir hafa þær á boðstólum. Mætt-
um t. d. minnast ameríska' m,- _,.u-
smjörsins s.l. sumar. Við ví ðum
að hafa í huga að aðstaða sveita-
fólksins er oft erfið og það sýnir
tíðum mikinn dugnað við að koma
vörum sínum á markað. Og er meiri
ástæða til að hrópa hástöfum yfir
„sveitamannaeggjum", sem ekki er
einu sinni vist að séu fúl, en yfir
amerísku smjöri, sem er myglað eða
öðrum skemmdum vörum, af erlend-
um markaði?
Húsmóðir.
Krossgátan
Krossgáta blaðsins hefur fallið nið
ur nokkra daga og hafa blaðinu
borizt fyrirspurnir um hverju það
sætti.
Getum við glatt lesendur blaðsins
með því, að bráðlega mun rætast úr
þessu, höfundur krossgátunnar, sem
hefur verið fjarverandi undanfarna
daga, er nú kominn í bæinn aftur.