Þjóðviljinn - 28.12.1944, Side 7

Fimmtudagur 28. desember 1944.
ÞJÓtíVlLJINN
7
Allt í einu sér Ingibjörg, að fluga kemur fljúgandi
inn um gluggann. Hún var á stærð við hænu. En Ingi-
björg var ekki smeik. Hún greip ausu og barði flug-
una. Flugan sprakk og hvarf eins og sápukúla.
„En að þú skyldir þora þetta“, sagði Andrés.
„Það var engin hætta“, svaraði Ingibjörg. „Þessi
fluga var bara búin til úr ímyndun. Þessvegna varð
hún að engu“.
Eftir þetta kom ekkert einkennilegt fyrir á bæn-
um. .
Þau unnu mikið, Andrés og Ingibjörg. Þau fóru að
slétta túnið, grafa skurði til að- þurrka engjarnar og
hressa við húsakynnin. •
Þegar þrjú ár voru liðin var orðin mikill munur að
sjá jörðina. Mýrarnar voru orðnar akrar og engi og tún-
ið lá í legu. Þetta var orðið laglegt býli, þó að það væri
ekki stórt.
„Ætlarðu ekki bráðum að fara að sækja peninga-
kistilinn til sýslumannsins?“ spurði Ingibjörg.
„Það er líka alveg satt. Ég var nærri búinn að
gleyma honum“, sagði Andrés.
Hann fór til sýslumannsins. En þá komu Pétur og
Markús líka og vildu fá sinn þriðjunginn hvor. Andrés
féllst á það.
Sýslumaðurinn opnaði kistilinn með lykli. Þeim
brá í brún. í járnkistlinum var trékistill og svo hver
kistillinn af óðrum. Sá minnsti var ekki stærri en nef-
tóbaksdós. Hann var opnaður og í honum voru þrír
skildingar. Það var svo sem auðséð, að bræðurnir áttu
allir að fá arf eftir gamla manninn!
Pétur og Markús urðu súrir á svipinn. En Andrés
bara hló.
Þegar Andrés kom heim og sagði Ingibjörgu þetta,
hló hún líka.
„Nú veit ég hvers vegna Jakob gamli hefur allt af
glott í kampinn“, sagði Ingibjörg.
0$ ÞETT4

ERICH MARIA REMARQUE:
VINIR
1
Úr bernskuminningum Ólafar
frá Hlöðum:
„--------Jólafögnuður okkar
var mikill, þó að föng væri
lítil. Þá fengum við mat, svo
mikinn, að við áttum hann til
ígripa fram að nýári. Mestur
fengur okkar var að fá að
smakka jólabrauð. Þá var og
ekki lítið gleðiefni að vakna
við ilminn af brennivínskaffinu
hans föður okkar jólamorgun-
inn, fá svo sjálf flóaða mjólk,
nývöknuð í rúminu, með kand-
issykurmola og tíu grjónalumm-
um hvert. Þá tölu vissum við að
við fengum, hvort sem blés
með eða móti.
Mest hlakkaði ég þó til að fá
jólaljósið mitt: kúskelina. Okk-
ur var gefin kúskel eða hörpu-
diskur með bræddri tólg og.
fífukveik, eins og skelin tók.
Svo kveiktum við öll, hjartans
glöð, hvert á sinni skel, og lýst-
um hvert skot.
Hvað ljósið var lítið og bjart
á skelinni minni! Eg hélt alltaf
á því og horfði hugfangin á
það, þangað til ljósmetið þvarr
og ljósið mitt dó. —
Aldrei þótti mér eins ósköp
vænt um kertaljósið mitt, eftir
að prestkonan gaf okkur kerti
um hver jól og orsökin auðvit-
að sú, að ég var eldri. Þau kerti
voru steypt í strokki. Bráðinn
tólgur, var látinn í strokk,
heitt vatn undir, ljósarökin lát-
in hanga niður úr þverspýtu,
sem lögð var yfir strokkinn,
mörg í senn, og svo smá dýft
niður í strokkinn og látið
storkna á milli“.
„Vegna þess, að allt annað er
andstyggð. Nú orðið er ekki hægt
að treysta neinu. Manstu, hvað
Ferdinand sagði? Það var dálítið
hæft í því, sem hann hélt, sá gamli
líkmálari. — En spilaðu nú ein-
hvern gamla sönginn okkar“.
Ég gerði það, lék „Þrjár liljur“
og „Argonnerskóginn'1. Það hljóm-
aði undarlega í auðum salnum —
öðruvísi en þegar við sungum þessi
kvæði forðum daga.
VII.
Tveimur dögum seinna kom
Köster þjótandi út úr verkstæð-
inu: „Robby, nú hringdi Blumen-
thal, vinur þinn. Þú ferð til hans
með bílinn klukkan ellefu, reynslu-
ferð“.
Ég fleygði skrúfjárninu. „Hvert
í heitasta! Hver veit nema við get-
um selt bílinn, Ottó“.
„Hef ég ekki alltaf sagt þetta?“
kallaði Gottfried, þar sem hann lá
undir gömlum Fordbíl. „Ég sagði
alltaf að hann léti til sín heyra
aftur, og það bregzt aldrei sem ég
segi“. (
„Haltu þér saman. Þetta er al-
vöruníál. Heyrðu, Ottó, hvað má
ég slá miklu af honum?“
„I mesta lagi tveim þúsundum,
og í allra mesta lagi tveim hundr-
uðum í viðbót. Og ef það hjálpar
ekki fimm—sex hundruðum. En
þá segirðu honum líka, að við
bölvum honum lifandi og dauðir“.
„Ágætt!“
Við fægðum bílinn þar til hann
gljáði allur. Ég settist við stýrið.
Köster Iagði hendina á öxl mér og
sagði hátíðlega: „Robby, þú hefur
verið hermaður. Verðu nú heiður
verkstæðisins, meðan þú dregur
andann. Og dcyja skaltu standandi
með höndina í vasa kaupandans".
Á leiðinni keypti ég nellikur og
kom þeim fyrir í blómabikar bíls-
j ins. Ég ætlaði mér að komast í álit
hjá frú Blumenthal.
'En því miður tók Blumenthal á
móti mér á skrifstofu sinni en ekki
heima hjá sér. Ég varð að bíða
eftir honum rúman stundarfjórð-
ung. Ég þekkti þetta bragð. Það
var til að gera mig auðsveipari,
hugsaði ég og kom mér í mjúkinn
hjá laglegri sfcúlku á skrifstofunni,
svo að hún sagði mér allt, sem mig
langaði til að vita um ástæður
Blumenthals: Vefnaðarvöruverzl-
un! Mikil viðskipti! Níu manns á
skrifstofunni! Atkvæðalaus með-
eigandi! Verstu keppinautarnir:
Meyer & Sön. Þeir óku í Essex-
bíl--------
Svo langt hafði ég koinizt, þeg-
ar Blumenthal lét kalla á mig.
Hann kom strax að kjarna máls-
ins. „Ungi maður“, sagði hann. „Ég
á annríkt og má ekki eyða tíma í
óþarfar samræður. Verðið, sem þér
nefnduð um daginn, var bara hug-
myndaflug yðar, sem ég reyndar
skil. En nú spyr ég í hjartans al-
vöru: Hvað kostar bílinn?“
„Sjö þúsund mörk“.
Hann sneri sér snöggt að mér. |
„Þá tölum við ekki meira um það“. '
„Herra Blumenthal“, sagði ég.
„Þér verðið fyrst þó að skoða bíl-
inn rækilega“.
„Það lief ég gert“.
„Það á ekki saman nema nafn-
ið, hvernig skoðað er. Þér verðið
að gá að hverjum hlut út af fyrir
sig. Tókuð þér eftir, hvað bíllinn
er vel lakkaður? Það kostaði okk-
ur tvö hundruð og fimmfcíu mörk.
Hjólbarðarnir eru spánnýir. Þeir
kostuðu sex hundruð mörk. Þá eru
komin átta hundruð og fimmtíu
mörk. Svo var hann bólstraður —“
Hann veifaði hendinni til merkis
um að nú væri nóg komið. En ég
hélt áfram. Ég skoraði á liann að
sjá með eigin augum einu sinni
enn, hvað einstakir hlutir, sem ég
nefni, væri sérstaklega vandaðir að
frágangi. Og ég ætlaði ekki að
hætta fyrr en við værum báðir
komnir út að bilnum. Ég vissi að
þá mundi aðstaða mín batna.
Blmnenthal var það líka mjög
vel ljóst, að hann var bezt komiim
bak við skrifborðið. Hann setti
upp gleraugu og gekk til atlög-
unnar í grimmustu alvöru. Við
vorum eins og tigrisdýr og slanga.
Blumenfchal va.r slangan. Áður en
ég gat áttað mig, hafði hann feng-
ið mig til að lækka verðið um
fimmtán hundruð.
Ég varð skelkaður. „Herra
Blumenfchal“, sagði ég nærri því
auðmjúkur. „Nú er klukkan orðin
eitt og þér verðið líklega að fara
heim og borða“.
Nú fannst mér ekki ríða eins
mikið á neinu og því, að komast
sem fyrst burt af þessum sjtað þar
sem verðið lækkaði fyrr en varði
eins og snjóskafl í sterkri sólbráð.
„Ég borða ekki fyrr en klukkan
tvö“, svaraði Blumenthal og brá
sér hvergi.
„En við getum farið og reynt bíl-
inn núna“, sagði hann. „Mér létti.
„Og svo töluni við nánar saman
á eftir“, bætti hann við. Það gat
varla heitið að ég drægi andann.
— — — Við fórum heim til
hans. Mér til mikillar undrunar
gjörbreyttist maðurinn. Hann fór
að segja gamansögur af Franz
Josef keisara, sem ég reyndar hafði
heyrt oft áður. Ég sagði honum í
staðinn alkunna sögu af ökumanni.
Þá kom hann með skrítluna um
vitlausa Saxlendinginn og ég með
Skotasögu.
Þegar við komum heini að húsi
hans, setti hann upp alvörusvip
og bað mig að bíða, meðan liann
sækti konuna sína.
„Ójá, kunningi“, sagði ég við
bílinn. „Það býr einhver slægð
undir þessum fagurgala. En við
tökum öllu með ró. Hann kaupir
þig. Gyðingar vita hvað þeir vilja.
Það er ekki líkt Gyðingi, að fala
bíl og muna svo allt í einu eftir
því, að hann þarf að kaupa eitt-
hvað annað fyrir peningana. Nei,
hann veit hvað hann vill, en ekki
skal hann kúga mig til að lækka
verðið meira en eitt hundrað enn.
Komist hann lægra, sver ég við
sál mína að bragða ekki vín fram-
ar“.
Frú Blumenthal kom. Ég rifjaði
upp það sem Lenz hafði ráðlagt,
mér og varð nú riddaralegur í
framkomu. Blumenthal. tók eftir
þessu nýja herbragði og glotti.
Ég kom því svo fyrir, að hann
sat í aftursætinu en frúin við hlið-
ina á mér. „Hvert viljið þér aka?“
spurði ég þýðlega. /,
„Þér ráðið því“, svaraði hún og
brosti móðurlega.
Ég fór að tala og mér var létt
um máí. Það var yndisleg hvíld að
tala við manneskju, sem ekki bjó
yfir neinum brögðúm. Ég talaði
lágt, svo að karlinn skyldi ekki
heyra neitt. Það var nógu bölvað
að þurfa að hafa hann þar'na aft-
ur í bílnum.
Ég stöðvaði bílinn. Við stigum
út og ég liorfðist í augu við fjand-
mann minn. „Þér verðið að viður-
kenna, að bíllinn rennur óvenju
þægilega", sagði ég.
„Hvaða gagn er í því, þegar
skattarnir rýja mann inn að skyrt-
unni? Hreinskilnislega sagt, er of
hár skattur af-svöna bíl“.
„Herra BIumenthal“, sagði ég.
„Þér eruð kaupsýslumaður og því
get ég talað við yður, eins og mér
býr í brjósti. Iíér er ekki um skatt
að ræða. Þér vitið, hvers verzlun
krefst á vorum dögum. Það er
ekki le, heldur lánstraust. Og
hvernig er liægt að fá lánstraust?
Það fær maður með framkomu
sinni. Svona Cadillac-bíll er traust-
ur, lítur vel út, þægilegur en ekki
úrelt-ur. Sem sagt: hann er vottur
um borgaralegan heiður og vel-
megun. Verzlunin fær ekki betri
aug]ýsingu“.
Blumenthal sneri sér að konu
sinni, ánægjulegur á svipinn:
„Hann er' Gyðingur". Svo sneri
hann sér að mér og liélt áfram jafn
vingjarnlega: „Ljósasti votturinn
um vélmegun á vorum dögum er
að vera illa til fara og aka í stræt-
isvagni. Ef við ættum alla þá pen-
inga, sem inenh skulda fyrir nýja,
bíla, Jiá værum við efnaðir, ungi
maður“.
Ilvað var nú á seiði? Var það
nærvera kommnar, sem gerði hann
svona mjúkan á manninn? Ég liélt
áfram: „En svona bíl er ekki hægt
að bera saman við tveggja manna
Essex-bíl, eins og þann, sem Meyer
& Sohn eiga — svona eldrauðan
monjbbíl, sem ég mundi ekki vilja
eiga, þó að mér væri gefinn hann“.
Bluinenthal ræskti sig. Ég sneri
mér að frúnni. „Og liturinn á bíln-
um fer yður svo vel — blátt við
Ijóst hár-----“
Nú tók ég eftir því, að Brumen-
thal veltist um af hlátri. „Það var
greindarlegt af yður að minnast á
Meyer & Solin“, stundi hann. „ög
nú ætlið þér að reyna að hæla kon-
unni minni“.