Þjóðviljinn - 15.02.1945, Side 4

I>JÓÐVILJINN — Fimmtudagur 15. febrúar 1945
fllÓÐVlUE
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Sigurður Guðmundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Emar Olgeirsson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofa: Austurstrceti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 218ý.
Áskriftarverð: I Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
Að vera samkeppnisfær
Vísir og önnur afturhaldsblöð stagast í sífellu á því í umræðunum
nm framleiðslu vor íslendinga eftir stríð, að vér verðum að vera sam-
keppnisfærir — og það þýði að vér verðum að lækka launin.
Það er nú rétt að taka þessari afturhaldsiþý einu sinni alvarlega og
íletta ofan af rökvillum þeirra.
í þeirra augum er aðeins eitt ráð til við því að verða samkeppnis-
fær: það er að lækka launin niður í það sama og „keppinautarnir“. Svo
ákveðinn er Vísir í þessari skoðun að hann heldur því fram að það sé
beinlínis „glæpur, svikráð og launráð“ við þjóðina að ætla að kaupa
inn nýtízku atvinnutæki áður en að búið sé að lækka kaupið.
Hvað segja nú staðreyndirnar um þetta?
Tökum þann samanburð sem næst liggur, fiskframleiðslu Norð-
manna og íslendinga fyrir stríð.
Norsku fiskimennirnir höfðu mun lélegri kjör en þeir íslenzku, bæði
á þorsk- og síldveiðum. Norska ríkið studdi fiskútflutning Norðmanna
með miklum fjárframlögum úr ríkissjóði, þegar íslenzka ríkið samtímis
lagði þunga skatta á sjávarútveginn. — Og samt var íslenzka fiskfram-
leiðslan alltaf að vinna á í samkeppni við þá norsku.
Hvernig stóð á þessu?
Orsakirnar eru ýmsar, en tvær höfuðorsakirnar eru þessar:
íslenzki fiskiflotinn er miklu stórvirkari en sá norski, tæknin á
bærra stigi, — togarar voru 30—49 á Islandi, en togaraveiði svo að
segja bönnuð í Noregi. Afköst á hvern sjómann því margfalt meiri á
íslandi.
íslenzku fiskimiðin eru auðugri.
Hver á svo að vera afstaða vor gagnvart norsku fiskimönnunum?
Eigum vér að reyna að lækka kaup og kjör íslenzkra sjómanna
niður í þau norsku — eins og Vísisstefnan vill, — eða eigum við í senn
að reyna að auka afköst 'hvers íslenzks sjómanns enn meir með full-
komnari tækni og segja við norsku fiskimennina: Hækkið þið ykkar
kaup og kjör líka — og stöndum saman um rétt fiskimanna til góðrar
lífsafkomu? — Svarið liggur í augum uppi.
Vísir ætti að Hta ofurlítið meir í vesturátt, þegar hann er að böl-
sótast yfir háa kaupinu.
Nýlega var sendinefnd enskra kolanámamanna í Bandaríkjunum.
Skýrsla hennar við heimkomuna var á þá leið að kaup amerískra kola-
námamanna væri miklu hærra en enskra, en framleiðslukostnaður á
hvert kolatonn miklu hærri í Englandi. — Tækin, sem Bandaríkjamenn
nota við kolavinnsluna, eru svo miklu betri en Englendinga.
Háu launin knýja sem kunnugt er atvinnurekendur til þess að
hagnýta vinnuaflið skynsamlegar, fá því fullkomnari tæki í liendur.
Ef Améríkumenn hefðu ætlað að fylgja Vísisstefnunni frá upphafi,
þá hefðu þeir aldrei gert þann „glæp, svikráð og launráð“ við þjóð
sína, sem það er að áliti Vísis að koma á hinum fullkomnustu tækjum.
Ef Bretar ættu nú að fara að ráðum Vísis, myndu þeir nú reyna
að lækka laun kolanámamanna, til þess að vera samkeppnisfærir. En
það er vitanlegt að það gera Bretar ekki. Þeir reyna heldur að koma á
nýrri tækni í kolavinnslunni og hækka laun pámamanna.
Bretar óttast nú sem kunnugt er samkeppni Bandai;íkjamanna
víða í heiminum, þó vitanlegt sé að kaupið sé miklu hærra í Ameríku
en í Bretlandi. Af hverju? Af því að Baúdaríkin eru samkeppnisfærust
allra iðnaðarríkja, þó kaupio sé þar hæst, — af því tæknin er þar á
hæstu stigi.
Til að vera samkeppnisfær þarf ein þjóð fyrst og fremst að
Iiafa sem fullkomnust tæki, til að hagnýta sínar beztu auðlind-
ir. Hún getur því verið ágætlega samkeppnisfær, þótt verkamenn
hennar hafa hæst kaup í heimi,
Þetta sýna staðreyndimar, — og þegar þessar staðreyndir
eru í Ameríku, mætti ætla að Vísir trúi þeim, þó honum annars
sé tamt að neita staðreyndum. ,
Og hvað sýna svo fullyrðingar Visis um að fyrst verði að lækka
kaupið — og það sé glæpur að kaupa tækin áður en það sé gert? Þær
sýna að efamál er hvort illgirnin í garð alþýðunnar eða þekkingarleysið
á atvinnulífi heimsins er sterkara hjá Vísi.
FisksBlumálin
Bandalag Tímans, Vísís og braskaranna gegn ollum
úrbótum í físksölumálunum
Síðan um áramót hefur ekki linnt látum í andstöðublöðum
ríkisstjómarinnar út af fisksölumálunum. í nærri hverju blaði
Tímans og Vísis hefur í sífeliu verið tönnlast í þessum málum
og allar hugsanlegar tilraunir hafa verið gerðar af skriffinnum
þessara blaða til þess að rangfæra allt, sem gert hefur verið
í þessurn málum og reyna að valda sem mestum truflunum
sjómönnum, útgerðarmönnum og reyndar öllum landsmönnum
til tjóns.
VON AFTURHALDSINS UM
FISKVERÐSLÆKKUN
Síðan núverandi ríkisstjórn tók
við völdum hefur það æ komið
betur og betur í Ijós, að andstæð-
ingar stjórnarinnar tengja sérstak-
lega sterka von við það, að mjög
bráðlega kunni verð á aðalfram-
leiðsluvöru landsmanna, fiskinum,
að lækka á erlendum markaði.
Skrif stjórnarandstöðunnar,
þvort heldur sem þau birtast í
Tímanum eða Vísi, virðast glögg-
lega bera það með sér að þess sé
beinlinis óskað af þessum' aðilum,
að verðfall á fiski megi koma sem
allra fyrst stjórnarandstöðunni til
hjálpar.
Tíminn og Vísir hafa nú um
nokkurt skeið boðað landsmönn-
um þá trú, að hrunið sé á næstu
grösum. Bæði þessi blöð ætlast
sýnilega til þess, að hrunið hefjist
með því, að fiskurinn falli í verði.
Af því hlýtur svo að leiða lækk-
un launa al'lra þeirra, sem fisk-
veiðar stunda og í kjölfar slíkrar
lækkunar á svo að sigla allsherjar
launaskerðing allra vinnandi
manna.
Þannig eiga lirunspádómar Her-
manns og Björns Ólafssonar að
rætast og upp úr slíku ástandi á
að koma á liinni margumtöluðu
„nauðsynlegu niðurfærslu á kaup-
gjaldi og verðlagi“, sem stjórnar-
andstaðan sí og æ boðar sem hið
eina sáluhjálplega ráð.
VERÐLÆKKUNARFRÉTTIR
VÍSIS
Ekki þarf langt að lesa í skrifum
stjórnarandstöðunnar til þess að
sjá, að hún lætur ekki við hrun-
spádóma sina eina sitja. Hún legg-
ur sýnilega drjúgan skerf fram til
þess að spádómar hennar um upp-
lausn og öngþveiti megi rætast og
það sem fyrst.
Skrif Vísis og Tímans síðustu
vikurnar um fiskverðið og fisk-
sölumálin ber þessa ljósastan vott.
Þessi blöð leyfa sér það dag eftir
dág að skrifa um það sem sjálf-
sagðan hlut, að fiskverðið hljóti
að lækka. Þetta gera þau vísvit-
andi á meðan yfir standa samn-
ingar um sölu á nærri allri fisk-
framleiðslu landsmanna. Þessi blöð
\
leyfa sér að birta rangar fregnir
um það, að fiski, sem flytja á til
Englands, sé „haugað upp“ í ver-
stöðvunum og út sé fluttur
skemmdur fiskur. Skyldi nokkrum
manni koma til hugar að svona
skrif séu gerð til þess að bæta að-
stöðu okkar við samningaborðið?
Vísir hefur nú á rúmum mán-
uði þrisvar sinnum birt sömu frétt-
ina um verðlækkun á físki. Frétt-
inni er að vísu misjafnlega stillt
fregnin, sem harla lítið fréttagildi
hefur, því hún er aðeins hugleið-
ing um hvað einhverjum hefur
dottið í hug um fiskverðsbreyting-
ar, en alls fjarri því að gefa nokkr-
ar áibyggilegar upplýsingar.
Tíminn hefur auðvitað endur-
prentað þessa Visisfrétt í hvert
skipti, sem hún hefur komið og
bæði blöðin hafa eins og ornað sér
á þessari ylríku hruntilkynningu.
FISKFLUTNIN G ARNIR
Þegar sýnt þótt, að íslendingar
yrðu-sjálfir að flytja allan ísvar-
inn fisk, sem koma þurfti héðan á
erlendan maykað, gerði ríkisstjórn-
in ýmsar ráðstafanir, eins og flest-
um er nú kunnugt, til þess að flutn-
ingar þessir gætu orðið með sem
beztu skipulagi og fiskframleið-
endum að sem mestu gagni.
Það kom fljótt í Ijós, að stjórn-
arandstæðingar hugðu þá erfið-
leika, sem skapast mundu við þær
breytingar að landsmenn tækju
einir að annast allan fiskflutning-
inn, — heppilegt tækifæri til þess
að koma á sem mestum glundroða
í fisksölumálunum og ekki ólík
legt að slíkir erfiðleikar gætu bein-
línis leitt til niargumtalaðrar verð-
lækkunar á fiskinum.
Stjórnarandstaðan lét því ekki
á sér standa að vinna kappsam-
lega að því, að spádómar hennar
um hrunið og verðlækkun aðal-
framleiðsluvöru landsins gætu nú
náð frarn að ganga,
Allt, sem ríkisstjórnin gerði í
fisksölumálunum, var tekið af
stjórnarandstöðunni til tjóns fyrir
útgerðina og fiskimenn.
Jafnvel þegar ríkisstjórnin ákvað
15% verðhækkun á öllum nýjum
fiski, sem út er fluttur ísvarinn,
þá hélt stjórnarandstaðan því
fram, að slík ákvörðun væri til
ógagns útgerðinni. Tíminn tók t.
d. verðhækkunartilkynningunni
þannig, að hann sagði: „vel getur
svo farið að fiskverðið verði lægra
en í fyrra“. Hvernig verðhækkun
á rúmum helmingi alls bátaaflans
í landinu gat orðið til þess, að fisk-
verðið lækkaði, gat vitanlega eng-
inn skilið nema Tíminn.
Þegar kunnugt varð, að ríkis-
stjórnin Vann að því, að brezku
kolaflutningaskipin yrðu notuð til
fiskflutninga og rekin með hag
fiskframleiðenda fyrir augum, þá
tóku Tíminn og Vísir því illa og
spáðu öllu illu um slíka útgerð.
Þann 5. janúar skrifuðu t. d. bæði
blöðin samskonar rangfærslur og
slúðurfregnir um þessi skip og
töldu þau óhæf til fiskflutninga.
Vísir skrifaði um brezku skipin
á þessa leið: „Vafasamt virðist þó
hversu hentug þau kunna að reyn-
ast til flutninganna, einkum þegar
upp hverju sinni, en allt er sama vora tekur og hlýnar í veðri, enda
er haft fyrir satt, að fiskur, sem
fluttur var út á síðasta ári með
slíktim skipum, ltafi þótt allt ann-
að en góður, er hann kom í er-
lenda höfn og til neytenda. Er þá
ekki ólíklegt, að nefndin (Fiski-
málane'fnd) ' geti orðið fyrir veru-
legum skakkaföllum......“
En Tíminn skrifaði sama dag á
þessa leið um sama efni:
„Talið er mjög hæ'tt við því, að
fiskur skemmist í slíkum skipum
og er sagt, að það hafi oft komið
fyrir hjá Bretum. Hefur það ekki
komið okkur að sök hingað til,
því Bretar hafa keypt fiskinn hér
og því orðið sjálfir að þola halla af
skemmdunum. Ef við hefðum
flutningana sjálfir, mundi hallinn
lenda á okkur“.
Þannig skrifuðn Tíminn og Vís-
ir 5. janúar og þarf engum getum
að því að leiða, að skriffinnar
blaðanna hafa verið búnir að bera
sig saman svo líkt sem þeir skrifa
um málið.
Bæði blöðin segja frá hinum
hættulegu skipum í Gróusögustíl,
Vísir: að það sé hajt jyrir satt, að
þau skemmi fiskinn, og Tíminn:
að sagt sé að skemmzt hafi í þeim
fiákur.
Tilgangur stjórnarandstöðunnar
mcð þessum og þvílíkum skrifum
er auðsær. Hún hefur spáð hruni
og vinnur sleitulaust að framkomu
spádóms síns með öllum hugsan-
legum ráðum.
Þegar slik stjórnarandstaða
heldur að verið sé að fyrirbyggja
verðfall á fiski, þá ókyrrist hún
og grípur th áðurgreindra ráða sér
og spádómi sínum til stuðnings.
RÁÐSTAFANIR RÍKIS-
STJÓRNARINNAR
Fyrir forgöngu ríkisstjórnarinn-
ar hefur nú tekizt að tryggja næg-
an skipakost til fiskflutninganna,
og hefur því sú von stjórnarand-
stöðunnar, að vegna skipaleysis
gæti verðfall á fiski skollið yfir,
algjörlega orðið að engu.
Ríkið hefur leigt til fiskflutn-
inganna tvö af skipum Eimskipa-
félagsins, tryggt að flutningaskip
Breta, sem liingað sigla og liæf eru
til fiskflútninga, verða notuð til
fiskflutninganna eftir því sem
frékast er hægt og rekin til ágóða
fyrir fiskframleiðendur.
Stjórnin hefur leigt yfir 60 fær-
eysk skip til þessara flutninga og
munu þau verða framleigð útgerð-
annönnum til reksturs. Og auk
þessa munu um 50 íslenzk skip
kaupa fisk og sigla með hann til
Englands.
Allir vita, að stjórnarandstaðan
hefur verið meira og minna and-
stæð þessum ráðstöfunum. Hún
hefur talið brezku skipin, og þá
auðvitað einnig „fossana“, óhæf
skip til fiskflutninga.
Iíún hefur verið með hverskyns
dylgjur út af leigu færeysku skip-
anna og Vísir reyndi t. d. af dæma-
fárri frekju að koma í veg fyrir
það að brezku skipin yrðu rekin
til hags/bóta fyrir útvegsmenn, en
vildi láta braskarana græða á þeim.
Hváð hefði stjórnarandstaðan
gert til þess að tryggja nægan
skpiakost til fiskflutninganna, ef
hún hefði mátt ráða?
Stjórnarandstaðan hefði ekki
sett 15% hækkunina á og hún
hefði því ekki nú í byrjaðri vertíð
þegar hafa safnað um 1 milljón
króna í verðjöjnunarsjóð, eða með
öðrum orðum hækkað tekjur sjó-
manna og afrakstur útgerðarinna'r
um slika upphæð.
SAMHELDNI ALLRA
FISKIMANNA
Það er höfuðnauðsyn jafnt eig-
enda vélbátanna sem sjómanna,
að þeir láti ekki úrtölur og rang-
færslur þeirra, sem augljóslega eru
þeirra .fjendur, hafa áhrif á störf
sín og framkvæmd fisksölu- og
fiskflutningsmálanna.
Þeir útgerðarmenn, sem mark
taka á skrifum Tímans og Vísis
og láta ginna sig til þess að semja
við braskarana, þeir vinna sjálf-
um sér tjón og stéttarbræðrum sín-
um.
Sjómenn og útgerðarmenn eiga
samleið í því að vilja fá sem bezt
verð fyrir fiskinn og að liægt sé
að selja hann sem greiðast og milli-
liðalaust. Ráðstafanir ríkisstjórn-
arinnar eru allar miðaðar við heild-
arhag fiskimannanna og svo bezt
koma þær að fullu gagni að allir
fiskimenn styðji þær.
Þ.ióðræknísþins Vestur-
íslendinga
Framhald af 2. síðu.
aðra grein um hátíðiná í tíma-
ritinu „The Friend“ í Minnea-
polis.
Árni G. Eyland, formaður
Þjóðræknisfélags íslendinga. er
farinn vestur um haf, og mun
hann að sjálfsögðu reyna að
sjálfsögðu reyna að koma því
við að sitja Þjóðræknisþing
Vestur-íslendinga.
(Fréttatilkynning frá ríkis-
stjórninni).
Miklagarðsríki og Múhameð
Fimmtudagur 15. febrúar 1945 — ÞJÓÐVILJINN
Framh. áf 3. siðu.
jarðarhafið var ekki lengur at-
vinnuleg né pólitísk heild, svo
sem verið hafði. Sameining Mið
jarðarhafsins hafði verið mesta
sögulega afrek Rómaveldis, og
Miklagarðsríkið hafði að miklu
leyti varðveitt einingu þess, að
minnsta kosti í verzlunarlegum
efnum allt fram til þess er Ara-
bar koma fram á sjónarsviðið.
Nú höfðu löndin við Miðjarðar
haf verið að fullu bútuð sund-
ur. Og það sem meira var: Við
Miðjarðarhaf hafði ríkt ein og
sama trú sem tákn hins róm-
verska alríkis. í Gyðingalandi
hafði kristnin slitið barnsskón-
um. í Norður-Afríku og Egypta
landi höfðu kirkjufeðumir túlk
að kristna trú og skapað kristna
guðfræði'. Þar voru meginstöðv-
ar kristinnar kirkjumenningar.
Nú ríkti Múhameð í þessum
fomhelgu löndum kristninnar,
og smám saman varð trú hins
arabiska spámanns nálega alls
ráðandi á þessum slóðum. Aldr-
ei hafði hin kristna menning
Evrópu hlotið annað eins áfáll.
Áður hafði Miðjarðarhaf verið
innhaf í rómverskum og kristn-
um heimi. Nú skildi það í sund-
ur. Löndin við sunnanvert
Miðjarðarhaf höfðu í rauninni
verið hluti af Evrópu. Múham-
eð hjó þau frá Evrópu, og enn
þann dag í dag hefur ekki
tekizt að græða þessa limi við
bolinn.
Miklagarðsríki varð uppfrá
þessu eins konár þjóðríki við
austurhluta Miðjarðarhafsins,
sem fékk enn í nokkrar aldir
varizt aðsókn hins nýja stór-
veldis, sem setzt hafði að við
mare nostrum. Raunar stóð
það ekki eitt uppi í þessari
baráttu. En því var þannig í
sveit komið, að það tafði sókn
Múhameðstrúarmanna inn í
Austur- og Miðevrópu. Karl
Martel, höfðingi Frakka, hafði
afstýrt því, að Arabar fengi fest
rætur í Vesturevrópu, og á
11. öld hefst sókn kristinna
ríkja á Spáni, sem lauk með
Afríku. En í austurúegi varð
Mikligarður brimbrjótur Ev-
rópu. í vamarstríði því, sem
Mikligarður háði öldum saman
fyrir tilveru sinni, var það sýnt,
að ríkið mundj ekki til lang-
frama fá varizt, ef það missti
lönd sín í Litluasíu. Á 11 öldvar
við því búið, að þessi mikil-
vægu brjóstvir'ki Miklagarðs-
ríkis mundu hrynja fyrir sókn
Seldsjúka, sem voru tyrknesk-
ur þjóðflokkur frá Mið-Asíu er
tekið hafði Múhameðstrú og
voru nú orðnir voldugasti þjóð-
flokkurinn í ríki Araba. Árið
1071 gjörsigruðu þeir gríska
herinn og lögðu undir sig meg-
inhluta Litlu Asíu.Núskildi ekki
annað en Marmarahafið og Dar-
danellasund milli Miklágarðs
og Múhameðs, og þá var það, að
hinn slyngi og stjórnvitri keis-
ari Alexios Komnenos leitjypi
ásjár hjá Urban páfa II. og bað
hann hjálpar gegn'hættu þess-
ari. Þetta varð upphaf kross-
ferðanna, er hin kristna Evrópa
miðaldanna reynir að vinna aft-
ur þau lönd, sem höfðu fóstrað
menningu hennar. Krossferðirn
ar eru furðulegt sambland af
trúarofstæki og kaupmennsku,
og árangur þeirra varð allur
annar, en þátttakendumir
höfðu búizt við. Mikligarður
íékk ekki aftur lönd sín, er hann
hafði misst, en hinu verður ekki
á móti mælt, að hin kristnu
krossferðarríki í Austurlöndum
treindu líf Miklagarðs um
nokkrar aldir. Raunar gekk
fjórða krossferðín 1204 af hinu
gamla Miklagarðsríki dauðu.
Krossferðarher sá, sem lagði af
stað til að frelsa landið helga,
sneri stöfnum að Miklagarði og
hertók borgina. Franskir ridd-
arar og kaupmenn Feneyja
skiptu Miklagarðsríki bróður-
lega milli sín; fjórði hluti rík-
isins var gerður að latnesku
keisaradæmi, afganginum var
skipt á milli Feneyja og
franskra lénshöfðingja. Þannig
hafði lénsveldi Evrópu tvístrað
hinu forna Miklagarðsríki, sem,
þrátt fyri gang aldanna hafði
því að þeir urðu að hverfa til varðveitt samræmda stjórnar-
INNRASIN á Filipseyjar hójst■ með landgöngu Bandaríkjamanna á Leyte. — Myndin
sýnir stórskotahríð Bandaríkjamanna á Leyte.
skipun og trausta miðstjóm.
En á norðurstr. LitluAsíu stofn-
uðu Grikkir sjálfir keisararík-
ið Trapezunt, og á vesturströnd-
inni Nikeuríki. Árið 1261 tókst
Mikael Paleologos frá Nikeu að
kollvarpa hinu latneska keis-
araríki og hertaka Miklagarð.
Hið nýja keisararíki endur-
reisti hina fornu stjómarskipan
Miklagarðsríki, sem Frankar
Vesturlanda höfðu ekki getað
valdið. En á þeirri sömu öld og
Miklagarðsríki var endurreist
gerðust mikil tíðindi austur í
Asíu. Sundurleitir þjóðflokkar
leituðu vegna mikilla þurrka
frá landamærum * Kínaveldis
vestur á tyóginn. Meðal þessara
þjóðflokka voru Osmanar, sem
höfðu að hermerki úlfinn grá.
Um 1300 er þjóðflokkur þessi
kominn til LitluAsíu og steypir
veldi Miklagarðskeisara og
1353 eru Osmanar búnir að ná
fótfestu hjá Hellusundi Evrópu
megin. Mikligarður fékk þó stað
izt árásir þeirra, en ekki fékk
hið aldna ríki afstýrt því, að
Osmanar færu herskildi víða
um Balkanskaga. í heila öld
stóð Mikligarður eins og klett-
ur úr hafi Balkanstvrjaldanna,
er Ojmanar færou par stöðugt
út kvíamar. Þjóðhöfðingiar og
kirkjuhöfðingjar Evrópu sáu
nú, að Mikligavður var orðinn
vandamál, sem varðaði alla álf-
una. Reynt var að sameina
hina grísk-kaþólsku og róm-
versk-kaþólsku kirkju og binda
endi á kirkjudeilunni. Höfðingi
Osmana var um þetta levti
Múhameð II. tvítugur ungling-
ur, einn írabærasti þjóðhöfð-
ingi sinna tima. og henn hafði
fullan hug a að vim a Mikla-
garð, sem staðizt 'hafði svo
marga umsát. í des. 1452 komu
sendimenn páfa til Miklagarðs
til að ræða um sameiningu
kirknanna. En þott hinum
kristna heimi hefði aldrei ver-
ið meiri þörf á einitigu en nú,
er Osmanar bjuggust sem ákaí-
ast undir lokahríðir.a »að Mikla
garði, þá varð bilið ekki brúað,
og þau orð féllu, að menn vildu
heldur þola túrban Tvrkjans en
ihöfuðdjásn páfans.
Nokkrum mánuðum síðar, í
apríl 1453 hóf Múhameð um-
sátina um Miklagarð. íbúar
borgarinnar voru rna 150 þús.
en lítið lið til varnar og lítið
fé, enda þótt hirzlur kirkna og
klaustra svignuðu undan gull-
inu. Kjarni varnarliðsins var
sveit sjálfboðaliða frá Genúa.
Umsátursherinn taldi um 300
þús. manna, e;n 1 liði Tyrkja
gerðu menn sér hinar fáránleg-
ustu hugmyndir um herafla
bor^arinnar, og enn hafði hin
mikla borg orð á sér fyrir að
vera óvinnandi. Borgarliðið
varðist af mestu hreysti og
gríski eldurinn, hið fræga leyni
vopn Miklagarðsríki^ varði
borgina í síðasta sinn. En Mú-
hameð hafði í fórum sínum
vopn hins nýja tímá, fallbyss-
ur, og nú voru í fyrsta skipti
rofin skörð í múra Miklagarðs.
Um sólarupprás 29. maí 1453
var Mikligarður tekinn með á-
hlaupi. Konstantín XI., síðasti
keisari Miklagarðs, hinn 107. í
Þjóðverjar taka tékk- C~7'/
neska föðurlandsvini af
lífi

rjlríWfMj&r
Þjóðverjar hafa tekið 18 Tékka 1
af lífi í Prag fyrir að hjálpa föður-
landsvini til að flýja. — Fólk þetta
var á aldreinum 19 til 52 ára, á
meðal þes svoru tvær giftar konur,
önnur 46 ára, hin 51.
í desembermánuði s.l. tóku
Þjóðverjar 43 manns af lífi i Prag.
Leídréltíng
Afleitt línubrengl varð í
grein Þjóðviljans á 8. bls um
Krímfundinn. Annar kafli
greinarinnar er réttur þannig:
„Styrjöldinni er ekki lokið,
mikill tími ráðstefnunnar í
Jalta beindist að hernaðaráætl-
un, hemaðaraðgerðum í loka-
þætti stríðsins í Evrópu. í Te-
heran varð samkomulag um
sókn að Evrópuríki fasismans
að austan, sunnan og vestan.
Sú ákvörðun hefur verið fram-
kvæmd með þeim árangri að
sovétherir eru komnir vestur
yfir Oder, Bandamannaherir
inn í Þýzkaland að vestan og
að sunnan styttist bilið milli
sovétherja í Ungverjalandi og
Bandamannaherjanna á Ítalíu.
í ákvörðun Krímfundarins um
hernaðaraðgerðir gegn yfirráða
svæði fasismans í Evrópu er
ítrekuð ákvörðun um sókn úr
austri, suðri og vestri, en nú er
fjórðu höfuðáttinni bætt við, —
sóknar má vænta úr norðri, og
mun hvorki Norðmönnum né
Dönum þá viðbót. —
Yfirlýs ur.ít im hemám
Þýzkala ,4 „ ert. úpaðar þeim
aðallínu: . '<.e ð hafa fram
í ábyrgu rm;. 0 um þrívelda
stjórnanr; (.„C ekki stefnt
að tortím tv „ hvzi’ u þjóðarinn-
ar, en þý—~ ^aziöiiiinn og her-
valdsstefnan verða þurrkuð újt
svo að þau eigi sér ekki við-
reisnar von, — það er yfirlýst-
ur vilji þremenninganna og
þess ægisvalds, sem þeir eru
fulltrúar fyrir“.
m
\lyv\i

röðinni, féll með vopni í hönd.
Múhameð leyfði hermönnum
sínum að ræna borgina. Sama
dag og borgin var tekin hélt
höfðingi Osmana til Sofíukirkj-
unnar og gerði bæn sína
frammi fyrir háaltari kirkju
þeirrar, er Jústiníanus hafði
reisa látið sem eilífan minnis-
varða hins byzantíska kirkju-
ríkis. Upp frá þeirri stundu var
Sofíukirkjan bænahús Múha-
meðstrúarmanna. Hennanna-
skríll Osmana fór ránshendi um
borgina, óbætanleg menningar-
verðmæti- vom eyðilögð. íbú-
arnir voru brytjaðir niður og
'margir seldir mansali. Mikli-
garður var ekki lengur til.
Hálfmáni Tyrkja blakti nú yf-
ir fégurstu og mestu borg álf-
unnar sem tákn hins nýja stór-
veldis í Evrópu. í annað sinn
höfðu Grikkir týnt sjálfstæði
sínu og sögu. Fjórar aldir liðu
þangað til þeir höfðu heimt
hvort tveggja aftur.
Andatrúarmenn lýsa því átak-
anlega, h ve ruglaðir mcnn séu jyrst
þegar þeir komi í annan heim,
einkum ej þeir haji lijað iUa og
lítt húið sig undir annað líj.
Þessar lýsingar koma mér hvað
eftir annað í hug siðustu mánuð-
ina þegar ég les Tímann og jrétti
um jramkomu Framsóknarjlokks-
ins á Alþingi. Framsóknarmenn
höjðu setið svo lengi við völd í
landinu, allt jrá Tryggva og Jón-
asi 1927 til Villijálms Þórs 194-ý,
að þeir voru jamir að halda að
engir aðrír vœru fœrir um stjóm-
arstórj. Nú virðast þeir alveg rugl-
aðir, eins og villingar andatrúar-
manna, þeir neita að viðurkenna
þá staðreynd, að þeir eru pólitískt
dauðir, og bœgslast um eins og
þeir séu einnig hér ejtir óskeikulir
jorustumenn þjóðarinnar.
Hitt er mesta jurða að Fram-
sóknarleiðtogarnir skuli láta sér tíl
hugar koma að nokkur taki það
alvarlega, er þeir nú eftir seytján
ára valdaaðstöðu í landinu upp-
götva niikil jramjaramál, sem þeir
heimta að séu jramkvœmd nú þeg-
ar hvað sem öllu öðru líði. Á seytj-
án ára valdaferli Framsóknar-
flokksins „gleymdu' þeir að sam-
þykkja á Alþingi ráðstafanir til að
rajmagn kœmist inn á hvem
sveitabœ í landinu, og þœr aðrar
„framkvœmdir“ gerðar, sem nú er
talað um aj mestum jjálgleik.
Skoplegt dœmi um þessa „jram-
kvœmdasemi“ Framsóknarlegát—
anna þegar þeir eru komnir í
minnihluta og stjómarandstöðu,
kom jyrir á Alþingi liér á dögun-
um. Tveir jyrrverandi dómsmála-
ráðherrar, Jónás Jónsson og IJer-
mann Jónasson (aldrei þessu vant
sammála), átöldu mjög aðbúnað
hœstaréttar, og lögðu til að þegar
í stað yrði reist virðuLeg bygging
yjir þessa merku stojnun, og töldu
„þjóðarmetnað*" núverandi dóms-
málaráiðhema lítinn, ej hann bœtti
ekki úr þessu. Finnur Jónsson
leyfði sér að bcra saman embœttis-
tíma sinn og samanlagðan tíma
þeirra tveggja jyrirrennara sinna,
sem allt í einu liejðu jundið til
blossandi þjóðarmetnaðar vegna
hœstaréttar! Á þessa lund er stjóm-
arandstaða Framsóknarjlokksins.
Ábyrgðarlaust nagg og neikvœð
gagnrýni virðist vera allt sem þess-
ir sjáljskipuðu landsfeður virðast
haja til málanna að leggja. Þeir
vona að íslenzka' þjóðin sé svo
gleymin, að hún muni ekki að þess-
ir sÖ7iiu menn cm nýoltnir, með
skömm', úr seytján ára valdaað-
stöðu.
En jyrr cða síðar vakna þeir
Hermann og Eysteinn við þann
harkalega • vendeika, að þjóðin er
hœtt að taka mark á viasi þeirra,
að persónuleg valdastreita þeirra
er með öllu vonlaus. Þcirra tími í
íslenzkum stjórnmálum er liðinn,
Það er ekki nóg að reka Jónas
Jónsson jyrst Hermann og Ey-
steinn halda áfram stejnu hans,
þeiira Ibíða sómu örlögin, sama
áhrifaleysi á þjóðmálin, þó þeir
reyni enn um stund að klóra í
bakkann.