Þjóðviljinn - 27.03.1945, Blaðsíða 4

Safn beztu smásagna
heimsbókmenntanna. — Þær
eru hver annarri meira snilld-
arverk, og hafa heillað huga
rnilljóna manna um víða ver-
öld. Þar er Regn, frægasta
smásaga Somerset Maugham,
sögur eftir Sigrid Undset,
Anton Tzchechow, Guy de
Maupassant, Saki o. fl. o. fl.
Ef þú vilt hvíla þig frá
amstri dagsins og æsandi
styrjaldarfréttum, þá skaltu
taka þessa margbreytilegu
bók — og’hvíla þig við lestur
hennar.
Myndin, sem hér fylgir,
er úr kvikmyndinni Regn,
eftir sögu Somerset Maug-
ham. .AtUyJ AnSa/,
ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 27. marz 1945
þJÓÐVlLJf
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokkurinn.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Sigurður Guðmundsson.
Stjórnmálaritstjórar: Einar Olgársson, Sigfús Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskriístofa: Austurstrœti 12, sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingar: Skólavörðustíg 19, simi 218i.
Áskriftarverð: I Reykjavík og nágrenni: Kr. 6.00 á mánuði.
Úti á landi: Kr. 5.00 á mánuði.
Prentsmiðja: Víkingsprent h.f., Garðastrœti 17.
„Dettifoss64
Enn einu sinni drúpir þjóð vor höfði í sorg og minnist þeirra, er hún
hefur misst í þessari styrjöld. En alltaf eru það ný sár, sem eru veitt,
— sár, sem seint eða aldrei gróa. Fleiri og fleiri íslenzkar fjölskyldur eiga
nú um sárt að binda af völdum þessa stríðs. Það verða færri og færri
íslendingar, sem ekki hafa misst einhvern vin eða frænda í þessum liild-
arleik.
Vér kveðjum í dag skipverjana og farþegana, sem fórust með
Dettifossi:
Davíð Gíslason 1. stýrimann,
Jón Bogason, bryta,
Jóhannes Sigurðsson, búrmann,
Jón Guðmundsson bátsmann,
Guðmund Eyjólfsson, háseta,
Hlöðver Ásbjömsson, háseta,
Ragnar G. Ágústsson, háseta,
Jón Bjamason, liáseta,
Gísla Andrésson, háseta,
Stefán Hinriksson, kyndara,
Helga Laxdal, kyndara,
Ragnar Jakobsson, kyndara,
Vilborgu Stefánsdóttur, hjúkmnarkonu,
Berthu Zoega, frú,
Guðrúnu Jónsdóttur, skrifstofustúlku.
Konur og börn kveðja hinzta sinni eiginmenn og feður, — foreldr-
ar sjá á bak börnum sínum, jafnvel því einasta, sem þau áttu og lifðu
fyrir, — ástvinir harma ástvini, er svo voveiflega hurfu í djúpið. Þjóðin
syrgir ágæta syni og dætur, sem bætast í þann stóra hóp, er hún þegar
hefur misst í vota gröf.
Það stendur ekki í mannlegu váldi að bæta þann missi eða sefa þá
sorg, sem vítisvélarnar hafa valdið. En djúp samúð þjóðarinnar, lotning
hennar og þakkir til allra þeirra, — er féllu á verðinum fyrir hana, þegar
Dettifoss hneig í hafið, — megnar þó ef til vill að mýkja harminn.
Ár eftir ár hafa sjómenn vorir siglt um hættusvæði hafsins'. í hvert
skipti, sem þeir hafa komið heim, höfum vér þótzt hafa heimt þá úi
helju. En áfram hafa þeir haldið. Engar hættur megnuðu að hindra þá
í að vinna skylduverkin fyrir þjóðina. Og nú hafa enn margir þeirra látið
lífið, ásamt samferðafólki, — fallið við sín skyldustörf í þjóðar þágu.
En minning þeirra allra mun lifa, kvenna sem karla, ungra sem
roskinna. í hjarta þjcðar vorrar geymast eigi aðeins nöfnin Dettifoss
Goðafoss, Reykjaborg og öll önnur, scm hafa hvert sína harmasögu að
segja. í hjarta þjóðar vorrar eru og skráð óafmáanlega nöfn fjögurra
hundrað sona og*dætra, sem vér höfum misst i þessu striði.
Það stendur ekki í voru valdi að gera ógerð þau ódæðisverk, sem
framin hafa verið gegn íslenzkum sæfarendum í þessu stríði.
En það stendur í voru valdi að Iáta minningu þeirra lifa, — að láta
minninguna um fórn þeirra, dýrustu fórnina, sem færð verður, verða
þjóð vorri hvöt til þess að leggja allt það fram, sem hún, þrátt fyrir
smæð sína, megnar, til þess að tryggja það að skelfingar stríðsins dynji
ekki yfir þjóðirnar framar, — til þess að tryggja að vítisvélar mannanna
bætist ekki framar við þær hættur hafsins, sem þjóð vor fær meir en
nóg á að kenna, þótt ekki auki tundurdufl og tundurskeyti þar á.
Leíhfélag Rcybjavíkur:
Þriðjudagur 27. marz 1945 — ÞJÓÐVILJINN
Kaupmaðurinn í Feneyjum
Leikfélag lleykjavíkur hefur
með sýningu „Kaupmannsins í
Feneyjum“, eins af hinum sígildu
leikritum heimsbókmenntanna, ráð
izt í eitt af erfiðustu verkefnum
sínum og tekizt að leysa það með
ágætum.
Lárus Pálsson á þakkir skilið
fyrir það áræði, er hann þar með
hefur sýnt, og fyrir ágæta leik-
stjórn.
Leiksviðsútbúnaðurinn er ein-
faldur, sniðinn eftir því, sem tíðk-
aðist á dögum Shakespeare — og
tekst með því að komast ágætlega
út úr þeim vanda, sem hið litla
leiksvið og tíðu leiksviðsskipti ella
hefðu valdið. Mun það form, sem
þarna er haft á leiksviðinu', verða
hið vinsælasta — og ein afleiðing
þess, er sá mikli hraði, sem nieð
því verður í öllum leiknum.
'k
„Kaupmaðurinn í Feneyjum“
hefur stundum verið umdeilt leik-
rit, hvað afstöðuna til Gyðinganna
snertir, sökum persónu Shylocks
þar í, en Shylock hefur sem kunn-
ugt er orðið, síðan leikrit þetta
var samið, persónugervingur okrar-
ans í heimsbókmenntunum., jafnt
kristinna sem hejðinna. Sumir
Gyðingahatarar hafa reynt að not-
færa sér þetta leikrit Shakespeares
fyrir sína bábilju, en því fer fjarri
að hægt sé að skilja leikritið á
þann veg. Til þess er skýrgreining
Shakespeares á kúguninni og allri
þeirri meðferð, er Gyðingarnir
sæta, allt of áberandi og vörn sú
fyrir Gyðingana, sem .Shylock er
lögð í munn („Hefur Gyðingurinn
ekki augu o. s. frv.) of heit. Shy-
lock er persónugerving okrarans,
— ekki Gyðingsins, frekar en t. d.
Jesús frá Nasaret.
Og það er ánægjulegt að hægt
skuli vera að sýna hér á landi
„Kaupmanninn í Feneyjum“ án
þess nokkrum manni détti í hug
að ætla að revna að nota það leik- j
rit til Gyðingahaturs eða þvílíks
ófétis. Sannléikurinn er, að einmitt
vegna hinna ægilegu Gvðingaof-
sókna nazistanna, þá er samúðin
með Gyðingunum svo mikil, að
hjá þorra áhorfenda mun einmitt
saniúðin með Gyðingnum draga úr
fordæmingunni á okraranum, sem
Shakespeare ætlar sér að framkalla
í þessú leikriti.
Og það vantar þó engan veginn.
Eftir William Shakespeare.
Leikstjóri: Lárus Pálsson.
Þýðandi: Sigurður Grímsson.
Gcstur Pálsson sem Bassanio o<j
Valur Gíslason sem Antonio, kaup-
maðurinn •?' Feneyjum.
að sá. sem leikur Shylock. dragi
nokkuð úr þessum tilgangi höfund-
ar.
Haraldur Bjömsson hefur líklega
í Shylock fengið það hlutverk, sem
hann leikur bezt á sinni ævi. Hann
nær ágæta vel að túlka vægðar-
leysi og grimmd þessa okurkarls,
sem þjóðfélagið bannaði alla at-
vinnu nema okrið. og honum
bregzt Iieldur ekki að túlka vörn
hans gegn meðférðinni á sér og
sinni þjóð.
Valur Gtslason leikur Antonio,
kaupmar.ninn í Feneyjum, og
Gestur Pálsspn Rassanio vin lians.
Fara þeir báðir vel með hlutverk
sín.
Alda Móller leikur Portiu, eitt
af helztu kvenhlutverkum Shake-
spearesleikritanna og' fer alveg á-
gætlega með það, svo vandasamt
sem það hlutverk er.
Lárus Pálsson leikur Lancclot
Gobbo, þjón Shylocks, — trúðinn.
sem aldrei má vanta í leikritum
Shakespeares, — og leikur hann af
list.
Sjaldan mun hlutverkum hafa
verið betur skipt og kraftar Jeik-
ara vorra eins vel notaðir og ein-
mitt í þessum hlutverkum í
„Kaupmanninum í Feneyjum“.
Sýnir sig þar sem oftar, hvað þeir
geta, ef til fulls er.á þá reynt.
Ævar Kvaran leikur Lorenzo, og
Ólajía Hallgrímsson Jessicu, dótt-
ur Shylocks, og tekst þeim vel.
Nýir kraftar koma fram í hlut-
verkum Solanios, Salarinos og
Gratianos, — þeir Gunnar Eyjólfs-
son, Robert Arnfinnsson og Bald-
vin Halldórsson og leysa þeir þau
vel af hendi, ekki sízt liinn síðast-
nefndi.
Brynjóljur Jóhannesson leikur
furstann af Marokko og Jón Aðils
furstann af Aragoníu, — lítil hlut-
verk, sem þessir vönu leikarar auð-
vitað ráða vel við.
Valdimar Ilclgason leikur Tubal,
Gyðing, og Lárus Ingóljsson
Gaibbo eldra og er það mcð beztu
smáhlutverkum Lárusar.
Inga Laxness leikur Nerissu,
þernu Portiu, og auk þess eru mörg
smærri hlutverk. Þar að auki sýnir
Sif Þórz nokkra fallega dansa, sem
takast vel.
En aðalatriðið er ekki leikurinn
hjá þeim, sem þarna hafa smærri
Útför
ODDRÚNAR BERGSTEINSDÓTTUR
fyrrverandi ljósmóður
fer fram miðvikudaginn 28. þ. m. og hefst með bæn á
heimili minu Njálsgötu 84 kL 5 e. h. og verður svo farið
í Fríkrikjuna. Því næst verður líkið flutt til skips og út til
brennzlu.
Eru því blóm og kransar vinsamlegast afbeðin.
F. h. vandamanna.
Jón Ámason.
Lárus Pálsson sern Gobho, Ævar
Kvaray sem Lorenzo og Ólajía
Hallgrímsson sem Jassica.
hlutverk á hendi, — aðalatriðið er
heildarblærinn á þessu leikriti —
og hann er góður.
Framburður leikaranna á text-
anum er yfirleitt skýr. Perlurnar
hjá Shakespeare njóta sín vel hjá
þeim í ágætri þýðingu Sigurðar
Grímssonar. — Það er bókmennta-
gagnrýnandans að dæma þá þýð-
ingu, þegar hún kæmi út á prenti,
cn eftir því sem heyra mátti þá-
hefur þessi þýðing tekizt mjög vel
— og er þó ekki heigíum hcnt.
..Kaupmaðurinn í Ferieyjum“ er
langvoigajnesta leirit þessa leikárs,
— í rauninni eina veigamikla leik-
Frh. á 8. síðu.
Ilaraldur Björnsson í hlutverlci Shylocks jyrir dóminn.
Nýkomið:
UNDIRFATAEFNI
Verzlun H. Toft
Skólavörðust. 5. Sími 1035.
Skrifstofur vorar
og vöruafgreiðslur
verða lokaðar allan daginn í dag.
Vegna minningarathafnar
verða skrifstofur vorar lokaðar frá há-
degi í dag.
AJmennar tryggingar h. f.
Hf. Eimskipafélag íslands
Vegna minningarathafnar
um þá, sem fórust með Dettifossi,
verða skrifstofur vorar lokaðar allan
daginn í dag.
Sjóvátiyggingðfélðg (slands h.f.
Lokað í dag
frá kl. 12—4 vegna minningarathafn-
arinnar.
Vegna minningarat-
hatnarlnnar
þriðjudaginn 27. marz, verða sölubúðir undirrit-
aðra lokaðar þann dag kl- 12—4 e. h.
Félag búsáhalda- og járnvörukaupmanna
Félag íslenzkra stórkaupmanna
Félag kjötverzlana
Félag matvörukaupmanna
Félag vefnaðarvörukaupmanna
Kaupmannafélag Hafnarfjarðar.

Sundhöll Reykjðvíkur
■
verður lokuð eftir hádegi á skírdag, föstudaginn langa og
’ páskadagana báða. Aðra daga páskavikunnar vprður
; Sundhöllin opin fyrir almenning nema á tímum setuliðsins. | &
Vegna minningarathafnar um þá, sem fórust
með e. s. Dettifossi, loka bankarnir og neðan-
greindur sparisjóður á hádegi í dag.
LANDSBANKI ÍSLANDS
ÚTVEGSBANKÍ ÍSLANDS H. F.
BÚNAÐARBANKI ÍSLANDS
SPARISJÓÐUR REYKJAVÍKUR
OG NÁGRENNIS
Vegna minningarathafnar
og jarðarfarar verða skrifstofur bæj-
arins og bæjarstofnana lokaðar í dag
frá hádegi til kl. 4 e. h.
Borgarstjómm
Vegna minningarathafnar
um þá, sem fórust með Dettifossi,
verður skrifstofum og verkstæðum
vorum lokað frá hádegi í dag.
Landssmiðian