Þjóðviljinn - 22.04.1945, Blaðsíða 7

Sunnudagur 22. apríl 1945.
ÞJÖÐVILJINIÍ
f
0*
Mikkjel Fönhus:
í ' !
PEARL S. BUCK:
ÆTTJARÐARVINUR
Hraltningar bjóraf jölskyldunnar
gægðist niður í hann. Það var skrí'tið, sem hún sá þar.
Hún hló. „Þarna er fallegt lamb handa mér“, faut-
aði hún og sneri við heim að bænum.
Hún fór inn í skemmuna og kom þaðan aftur með
öxi.
Gunnhildur brá axarblaðinu undir eina fjölina. Hún
var rígnegld og lét ekki undan fyrr en Gunnhildur
hafði hamazt lengi. Það ýldi hátt í nöglunum. Fjölin
var járnbent að innan. Það var kassinn allur. Hún reif
fjölina af.----En rétt í því var gluggi opnaður heima
á bænum og maður hrópaði hátt og reiðilega:
„Hættu þessu, Gunnhildur. Hættu, kerlingarasni!“
Vitlausa Gunnhildur slepp’ti öxinni í ofboði og hljóp
af stað út túnið. Hún gaf sér aðeins tíma til að grípa
bandið á hundinum og teyma hann með sér.
En upp úr kassanum skreið stuttfætt skepna, stökk
niður af vagninum og hljóp eins hratt og hún komst
út túnið. Heiman frá bænum kom maðu'r á harða spretti
í nærfötunum einum og veitti dýrinu eftirför. En það
þýddi ekkert. Hann sá á eftir því hverfa inn í skóginn,
Og þarna stóð hann ráðalaus á nærfötunum og náði
ekki upp í nefið á sér fyrir reiði. Hann ætlaði að fara
með kassann á járnbrautarstöðina um morguninn og
senda hann manni í Osló, sem seldi lifandi bjóra til
Svíþjóðar. 1
En sá, sem var í kassanum, það var Bragðarefur,
bjórinn hans Lárusar í Tanga, sem hann náði í skógin-
um við Svörtutjörn 1 fyrra.
Daginn eftir lá Bragðarefur í urðargjótu við læk í
skóginum. Hann hafði komið að þessum læk um nó'ttina
og fylgt honum, því að hann kunni bezt við sig í nánd
við vatn. Svo synti hann upp lækinn það sem eftir var
næturinnar, hvíldi sig aðeins öðru hvoru til að naga
börk.
Um kvöldið fór Bragðarefur á kreik. Og enn fylgdi
hann læknum.
Hann hélt stöðugt áfram í viku. Og þá var hann
kominn langt austur á bóginn. Hann hafði farið tjörn
úr tjörn. Sumar voru stórar, aðrar litlar, en aldrei var
mjög langt á milli þeirra og víðast hvar einhverjar
lækjarseyrur, sem hann gat farið eftir.
Hann hafði syn't yfir va’tn, sem var mörgum sinnum
breiðara en Svartatjörn. En hann hélt áfram ferðinni
undir eins og hann kom á land. Stundum hafði hann þó
dvalið tvær nætur í stað — en aldrei lengur. Hann var
eirðarlaus og gat ekki annað en haldið áfram — lengra
— lengra.
Tvisvar hafði hann farið framhjá bjórabæli. Og í
annað skiptið settist hann á þakið og fór að naga grein,
sem lá þar.
Þá kom einn heimabjóranna út, réðist strax að hon-
um, áður en hann fékk ráðrúm 'til að verja sig, greip
framlöppinni í hrygginn á honum og kippti upp hár-
flyksu.
Bragðarefur stökk 'til hliðar og se'tti hausinn undir
sig, til þess að óvinurinn rifi ekki úr honum augun.
En nú réðist hann sjálfur á óvininn og hárreitti hann af
öllum mætti.
Svona hélt áflogunum áfram. Þeir þutu saman hvað
eftir annað eins og örskot og rifu í lurginn hvor á öðr
um, svo að hárið rauk í allar áttir. En þeir gættu þess
að lieygja hausinn í hVert skipti, til að hlífa augunum.
öðru hvoru. Sum hafði hann
keypt. Önnur hafði hann feng-
ið frá mönnum, sem voru i
■fjárþröng.
Þarna ólust I-ko og I-wan
upp í auði og allsnægtum. Þeg-
ar einhver vandræði hlutust af
þeim, var það ævmlega því að
kenna, hve ólíkir þeir voru að
eðlisfari. I-wan var eftirlæti
foreldra sinna, afa, ömmu og
hjúanna. I-ko var geðillt dekur-
barn og varð éigingjarn og kald
rifjaður með aldrinum.
I-wan var góðlyndur. Eftir-
lætið hafði ekki unnið á honum
eins og bróður hans. Hann var
orðinn átján ára og aðeins einu
sinni hafði hann lent í slæmri
klípu, sem foreldrar hans vissu
þó ekkert um.
I-wan hafði verið settur í
fangelsi. Að vísu var hann þar
ekki nema eina nótt, því að þá
kom það upp, hver hann var,
og fangavörðurinn kom hlaup-
andi inn í klefann til hans, eld-
rauður í framan.
„Fyrirgefið þér, herra minn.
Eg er heimskingi“. kallaði
hann.
I-wan sat á múrsteinahrúgi:
í emu horni klefans.
„Hvers vegna sögðuð þér mér
það ekki, herra, að þér væruð
sonur herra Wus bankastjóra
og sonarsonur Wus herfor-
ingja?“
„Hafi ég unnið til þess að
vera í fangelsi, á ég að vera '
fangelsi", svaraði I-wan stæri-
látur.
Hann var eini fanginn, sem
var í silkiklæðnaði, og nú voru
föt hans orðin óhrein. Ungur
maður, sem var þama í klefan-
um, hafði spurt hann: „Hvers
vegna dragið þér þennan silki-
kufl yðar í gólfinu?“ Þetta var
svipmikill piltur, klæddur ein
kennisbúningi námsmanna úr
háskóla ríkisins. Það voru ódýr
blá baðmullarföt. Sjálfur gekk
I-wan í einkaskóla, sem trúboð-
ar höfðu stofnað handa sonum
ríkra manna. Þeir báru ekki
skólabúninga heldur silkikyrtla.
„Eg á betri kufl en þetta“,
hafði I-wan svarað.
Þá var það, að fangavörður-
inn kom inn. Hann heyrði síð-
ustu'orðin og varð enn hrædd-
ari.
„Verið þér mér ekki reiður,
ungi herra“, sagði hann auð-
mjúkur. „Faðir yðar gæti látið
fleygja mér héðan út, ef hann
vildi. Eg er fátækur maður.
Komið þér nú með mér. Eg
skal útvega yður hest og vagn
og sjá um að þér komist heim
heilu og höldnu. Og þegar þér
komið heim, kæri herra, bið ég
yður innilega, að þér biðjið
mér vægðar“.
I-wan langaði mest til að
neita að fara út. En hann var
aðeins átján ára og hann var
þreyttur og hungraður. Klefinn
var óhreinlegur og fangamir
voru geðillir og sóðalegir menn
á ýmsum aldri. Sá eini, sem
I-wan geðjaðist vel að, var
skólapilturinn.
I-wan reis á fætur og gekk
til dyra. En um leið og fanga-
vörðurinn ætlaði að læsa, nam
hann staðar.
,Bíðið þér“ sagði hann í skip-
unarrómi. „Látið þér stúdent-
inn lausan líka“.
„Eg get það ekki. Hann er
byltingamaður“, svaraði fanga-
vörðurinn.
„Eg er líka byltingamaður“,
sagði I-wan.
Og satt var það, að hann
hafði verið tekinn fastur í skól-
anum sem byltingamaður. Það
höfðu komið hermenn og i'ann-
sakað piltana, eins og venja
var að rannsaka alla stúdenta
í hvaða skóla sem var. I-wan
hafði verið einn síns liðs og
verið að lesa þýzka bók; sem
stúdentar lásu mikið. Höfund-
urinn hét Karl Marx.
I-wan hafði alltaf mátt gera
það, sem honum þóknaðist og
því hélt hann, að sér væri heim-
ilt að lesa þessa bók. Hermenn-
imir spurðu, hvað hann væri
að lesa.
„Bók eftir Karl Marx“, svar-
aði I-wan fyrirlitlega. Hvað
komu hermönnum bækur við?“
En sér til mikillar undrunar
var hann samstundis handtek-
inn og honum fleygt í fangelsi.
Hann hafði orðið ofsareiður og
gert háreysti í klefanum. En
hinir fangamir urðu hinir
verstu og heimtuðu að fá að
hafa svefnfrið.
„Sonur Wus bankastjóra get-
ur ekki verið byltingamaður“,
sagði fangavörðui'inn.
I-wan stappaði niður fætin-
um. „Þér skuluð missa stöðu
yðai'“. Fangavörðurinn fölnaði.
„En hvemig á ég að gefa skýr-
ingu á því, að ég hafi sleppt
honum?“ kveinaði hann.
„Segið þér, að ég hafi skip
að það“, sagði I-wan. „Og segið
þér að ég beri ábyrgð á því“.
Ungi maðurinn kom fram að
grindinni. Svipmikið andlit
hans var kyrrt og rólegt, en
augun leiftruðu skær og snör.
„Verið miskunnsamur, herra“
kveinaði fangavöi'ðurinn.
En I-wan þreif lyklana úr
höndum hans. Fangavörðurinn
reif í hár sér og stundi við.
„Þér getið sagt, að þér hafið
ekki ráðið við það“, sagði I-wan
og opnaði gætt, svo að stúdent-
inn gat smeygt sér út. Þar
næst læsti I-wan og rétti fanga
verðinum lyklana.
I-wan tók í handlegg stúdents
ins -og hafði hann burt með
sér. Fangarnir þyrptust fram
að grindahurðinni og horfðu á
eftir þeim.
Ungu • mennirnir töluðust
ekki við, fyi'r en þeir voru
komnir upp í vagninn sem
fangavörðurinn hafði þe^ar til-
búinn.
„Eg vona, herra minn, að þér
skiljið það“, sagði fangavörður-
inn, að þér hafið komið mér í
mikinn vanda, ef ég verð yfir-
heyrður“.
„Látið þér mig vita, ef til
þess kemur“, svaraði I-wan og
sagði vagnstjóranum, hvert
hann ætti að aka.
Stúdentinn sneri sér að
I-wan: „Eg get ekki farið heim
með yður“, sagði hann.
„Hvers vegna ekki?“ spui'ði
I-wan.
„Eg er byltingamaður 1 al-
vöru“, svaraði hinn og brosti
undarlega.
„Er það? Mig hefur einmitt
alltaf langað til að kynnast ein-
hverjum ykkar“
„Við erum margir í háskólan-
um“, svaraði ungi maðurinn
glaðlega. I-wan vissi ekki fyn
en hann var stokkinn út úr
vagninum og rétti honum hönd
ina. „Nafn mitt er En-lan. Eg
þakka yður fyrir, að þér frels
uðuð mig“.
Hann hljóp inn í mannþröng-
ina, áður en I-wan hafði áttað
sig, leit einu sinni um öxl á
hlaupunum og brosti glaðlega
Svo var hann horfinn. I-wan
hafði ekki önnur ráð en halda
heimleiðis.
Hans hafði ekki verið saknað
heima, Það yar svo algengt, að
hann kæmi seint heim. Hann
fór oft í leikhús og hafði yndi
af að horfa á sjónleiki úr göml-
um hetjusögum af ræningjum,
sem stálu frá þeim ríku en
gáfu þeim fátæku. Hann fór i
leikhús tvisvar í viku og kom
heim á nóttunni án þess að gera
vart við sig. Hann hafði lykla
að húsinu. Fjölskyldan var
morgunsvæf og I-wan var van-
ur að borða morgunverð og
fara í skólann, án þess að sjá
aðra en þjónustufólkið.
Hann gekk inn í herberg'.
sitt og reif til sængurfötin, eins
og hann hefði sofið í rúminu
um nóttina. Síðan afklædd;
hann sig, baðaði sig og fór í
bláan, óvandaðan kufl utan yf
ir hvítu silkinærfötin.
Hann var að ljúka við að
klæða sig, þegar Peony, þerna
móður hans, kom inn. Hún vax
að færa honum te, eins og hún
var vön.
„Eg kem seint“, sagði hún
fljótmælt, þegar hún sá, að
hann var kominn á fætur. „Eg
svaf of lengi“.
„Það gerir ekkert“, svaraði
hann. „Eg fer ekki oftar í þenn -
an útlenda skóla“.
„Hvað ertu að segja?“ spurðl
hún undrandi og setti bakkann
frá sér.