Þjóðviljinn - 21.09.1945, Page 5

Föstudagur 21. sept. 1945
ÞJÓÐVILJINN
Friðfinnur Guðjónsson leikari 75 ára
Hálfa öld á leiksviðinu — hefur leikið nálægt 300 hlutverk
Maðurinn sem um langt skeið naut einna mestra vin-
sælda íslenzkra leikara er 75 ára í dag. Allir vita hver
hann er — auðvitað Friðjinnur Guðjónsson.
Hann var einn af stofnendum Leikfélags Reykjavíkur
og hefur unnið þrekvirki í brautryðjendastarfi fyrir ís-
lenzka leiklist, við kjör sem óbugandi áhuga var einum
fœrt að sigrast á. Og áhuginn hans Friðfinns var ekkert
stundarfyrirbrigði sem logar skært um skamma stund og „
slokknar síðan.
Fyrstur íslenzkra leikara vann Friðfinnur það þrekvirki
að starfa á leiksviðinu yfir 50 ár.
Aö gömlum og góðum sið'
spurði ég hann fyrst- um
ætt og uppruna þegar ég
hitti hann í gær.
— Eg er fæddur á Bakka
í' Öxnadal 21. seut. 1870,
svaraði hann, sonur hjón-
anna Guöjóns Steinssonar
og Lilju Gisladóttur. Þegar
ég var rúmlega hálfs ann
ars árs fór ég til afa og
Ömmu, Gisla Friðfinnsson
ar og Bjargar Bjarnadótt-
ur, sem bjuggu í Hátúni í
Hörgárdal. Þar ólst ég upp.
var hjá þeim fram undir
fermingaraldur.
Ævin var viðburðalítil
eins og hjá öðrum sveita-
drengjum, smalamennska,
snatti'erðir, kuldi og þreyta.
Vildi sjá eitthvað meira í
veroldinni.
—Þaðan fluttist ég inn á
Akureyri, hét Friöfinnur á-
fram, til foreldra minna og
byrjaði að læra prentverk
hjá Birni Jónssyni ritstjóra
Fróða. Hjá honurn dvaldis'"
ég í 3 ár, þá langaði mig til
að fara að sjá.mig eitthvaö
um í veröldinni og komst
ég þá kunningsskap við
Tryggva Gunnarsson er þá
var forstjóri hjá Gránufé-
laginu á Oddeyri, hann
hjálpaði mér til að komast
til Kaupmannahafnar með
því að lofa mér að sigla
með skipinu Rósu sem
sigldi með haustvörur, og
aðstoðað'i mig með' að fá
vinnu hjá háskólaprent-
smið'ju H. Schultz; þar var
ég í 2V2 ár.
Var með í stofnun þriggja
prentsmiðja.
— Um það leyti var
Skapti Jósefsson ráöinn rit-
stjóri Austra á Seyöisfirði.
Tók ég að mér að láta gera
við prentvélarnar, en þær
voru sendar til Kaupmanna
hafnar» og síðan setti ég
prentsmið'juna niöur á Seyð'
isfirði.
1

rvr
Ih
Sverrir
Áætlunarferð til Snæ-
fellsnesshafna, Búöar-
dals og Flateyjar. Vöru-
móttaka í dag.
Jón bóndi: „Það bezta sem guð
hefur .skapað er hákarl og brenni
vín, næst á eftir konunum".
— Þín mun verá getið' í
sambandi viö fleiri prent-
smiðjur
— Já, ég hef verið við-
riðinn stofnun þriggja
prentsmiðja, á Seyóisfirði,
ísafirði og prentsmiðjuna
Gutenberg.
Eg var hjá Skapta í hálL
annað ár, en plássið stóð
mér alltaf opi'ð í Kaup
mannahöfn og ætlaði ég
þangað aftur, en fór aldrei
nema til Færeyjá, því með-
an íg beið þar eftir skipi
bauðst mér ^inna í ísafold
arprentsmiðju í Reykjavík
og þangað fór ég og var
þar í 7 ár, þó ekki sam-
fleytt, því í millitíöinni var
ég hálft annaö ár á ísa-
1
Byrja læknisstörf í dag.
KJARTAN R. GUÐNASON,
læknir.
firði og stofnaði prent •
smiöju Prentfélags Vestfirö
inga, sem prentaði blaðið
Gretti.
Eftir aldamótin stofnaði
ég, ásamt nokkrum öörum
prentsmiöjuna Gutenberg
og var í stjórn hennar í 25
ár, vann ég að prentverki
allan tímann
Einn af stofnendum Hins
íslenzka prentarafélags.
Það kemur í ljós, þegar
ég fer að’ spyrja Friðfinn
betur, að hann hefur gert
fleira heldur en að stofna
prentsmiöjur. Hann var
einn af stöfnendum Hins
ísl. prentarafélags.
Fimm fyrstu árin var
gjaldkeri þess og síðar eitt
ár forraaður.
Mér datt þá ekki í hug að
ég mvndi eyöa jaínmörgum
ævistundum í þetta.
— Hvenær byrjaðir þú að
leika?
— Fyrsta hlutverk mitt
var í Helga magra árið
1890, á þúsund ára afmæli
landnáms Helga margra, er
nain Eyjafjörö. Það var
hlutverk Skjálgs, eins af
þrælum Helga magra.
— Hafðir þú nokkur
kynni af leiklist?
— Nei, fengin v kynni af
leiklist áður. Eg var þá inn
an við 20 áx-a, nýkominn
úr sveit.
Mér datt þá ekki í hug
a'ð ég mundi ey'ða jafn
m'-’-o-um ævistundum í
þetta.
Leikfélag Reykjavíkur
stofnaö.
— Eg fékk áhuga fyrir
leiklistinni þegar ég var í
Kaupmannahöfn. Eg sótti
leikhþsin þar eftir því serc.
aurarnir entust.
— Og svo hóst þú leik-
starfsemin hér heima?
— Já, ég var einn af
stofnendum Leikfél. Reykja
víkur, ásamt þeim Þorvarði
Þorvaröarsyni prentara,
Stefaníu Guðmundsdóttur,
Gunnþórunni Halldórsdótt-
ur, Jóni Aðils, Guðrúnu
Indi'iðadóttur, sem þá var
ung, Kristjáni Þorgrímssyni
og mörgum fleiri.
Flest af þessu fólki er
Framhald á 8. síðu. .
Indland verður sjálfstætt ríki
j^Ú ROFAR TIL í sjálfstæðismálum Indlands eftir
dimman kafla í ævi hinna fjölmennu indversku
þjóða. Heilbngðustu öfl brezku alþýðunnar hafa
jafnan fordæmt kúgunarstjórn Breta í Indlandi,
einn af kunnustu leiðtogum Kommúnistaflokksins
brezka, R. Palme Dutt, er Indverji, elskaður og virf-
ur um allt Indland fyrir þátttökuna í frelsisbaráttu
þjóðar sinnar. Afstaða Verkamannaflokksins hefur
hins vegar ekki verið eindregin með sjálfstæðiskröf-
um Indverja, og fyrri stjórnir Verkamannaflokksins
ekki þýtt neina varanlega réttlætingu á málum Ind-
lands. Nú er þetta breytt. Það hefur tekizt að skapa
í Bretlandi svo sterkt almenningsálit með sjálfstæð-
iskröfum Indlands, að engin Verkamannaflokks-
stjói'n hefði getað annað en komið fram í samræmi
við það almenningsálit.
JNDVERJAR hafa líka vonazt eftir stefnubreyt-
ingu. Allsherjarþing indverska Verkalýðssam-
bandsins, sem saman kom í ágúst, sendi Verka-
mannaflokknum og brezku alþýðunni heillaóskir í
tilefni af sigrinum. „Verkalýðssambandið væntir
þess, að Verkamannaflokkurinn brezki geri tafar-
laust ráðstafanir til þess að veita Indlandi frelsi og
enda nýlenduarðránið,“ segir á ályktun þingsins.
Krafizt var að allir pólitískir fangar yrðu tafarlaust
látnir lausir, bannið á Kongressflokknum og öðrum
stjórnmálasamtökum afnumið og tafarlausra kosn-
inga til fylkisþinga og landsþings.
gREZK STJÓRNARVÖLD hafa löngum fylgt
þeirri reglu heimsvaldasinna að deila og drottna,
ekki sízt í baráttunni gegn sjálfstæðishreyfingu Ind-
verja. Gegn Kongressflokknum, hinum volduga
sjálfstæðisflokki Indverja, hefur í seinni tíð verið
teflt Múhameðssambandi dr. Jinnah, og með því
oft tekizt að hindra einingu Indverja á úrslitastund-
um. En þetta ráð var ekki orðið einhlítt. Síðustu
mánuðina hafa bæði þessi samtök nokkrum sinn-
um snúið saman bökum um indverska sjálfstæðis-
málstaðinn, svo að brezku yfirvöldin hafa staðið
uppi einangruð. Er vel hugsanlegt, að ekki hefði
verið langt að bíða úrslita í sjálfstæðisbaráttu Ind-
verja, enda þótt íhaldsstjórn hefði farið áfram með
völd í Bretlandi, en ef til vill hefði lokakaíiinn þá
kostað blóðuga frelsisstyrjöld. Hitt er mjög vafa-
samt, hvort Indland kýs að halda áfram einhverjum
tengslum við brezka heimsveldið. Ferill Bretastjórn-
ar í Indlandi er slíkur að Indverjar telja sér senni-
lega bezt borgið með því að rjúfa ölj bönd við Bret-
land, og mynda sjálfstætt og óháð ríki, sem vegna
fólksfjölda og náttúruauðæfa hlýtur að verða eitt
af stórveldum1 heimsins, og það ef til vill í náinni
framtíð.
J^OMMÚNISTAFLOKKI INDLANDS hefur fleygt
fram á stríðsárunum, og haft forustu í baráttu
alþýðunnar fyrir mannsæmandi kjörum. Lífskjör
indversku alþýðunnar eru víða svo bágborin, að Is-
lendingar geta varla gert sér það í hugarlund. Það
nægir að benda á, að nú á stríðsárunum fórust millj-
ónir manna úr hungri í Indlandi. Indversku komm-
únistarnir fylgja fast eftir sjálfstæðiskröfunum, og
telja lausn sjálfstæðismálsins skilyrði þess að takast
megi að efla atvinnuvegi landsins og útrýma neyð-
inni. P. C.úoski, leiðtogi Kommúnistaflokkslns, hef-
ur fyrir nokkrum vikum látið svo um mælt, að lausn
pólitísku fanganna, bráðabirgðastjórn Indverja og
kosningar mundu leysa úr læðingi öll íramfaraöfl
Indlands, og ryðja braut endanlegri lausn, er byggð
væri á algjöru jafnrétti, á sambandsmálum Bret-
lands og Indlands. Eftir síðustu fregnum virðist
einmitt eiga að fara þessa leið, og verði árangurinn
frjálst Indland, mun því fagnað af frjálshuga mönn-
um allan heim.