Þjóðviljinn - 07.12.1945, Qupperneq 5

Föstudagur 7. des. 1945.
ÞJOÐVIL JINN
2mGr*%*asi 1 fssl nL.fi'%*:
rinum
Afturhaldinu mun ekki takast að gera utvarp-
ið að áróðursstofnun eins og í
Félagarnir Hriflu-Jónas og Bjarni Benediktsson fá háðulega útreið
í Alþingisumræðunum um útvarpið
Framhaldsumrœður um tillögu Jónasar frá Hriflu um
hlutleysi útvarpsins fór fram í fyrrakvöld og stóðu frá
kl- 9 fram' yfir miðnætti.
Fóru þeir sœmherjamir Hriflu-Jónas og Bjarni Bene-
diktsson hinar mestu hrakfarir fyrir rökföstum og ýtar-
legum rœðum, sem Brynjólfur Bjarnason menntamálaráð-
herra og Einar Olgeirsson fluttwum málið. Umrœðunni var
enn frestað. '
Hriflu-Jónas flutti klukku
tíma ræöu um flest milli
himins og jarðar. Sagði
hann ósannindi að hann
hefði nokkurntíma skipt sér
af mannaráðningum við út-
varpið meira að segja hefði
Trygg’vi Þórhallsson valið
Jónas Þorbergsson sem út-
varpsstjóra.
í ræðu sinni lagði Brynj-
ólfur fram skjallegar sann-
anir, undirritaðar af Hriflu-
Jónasi sjálfum, þar sem
hann hlutast til um manna-
ráðningar við útvarpið, og
rifjaði upp yfirlýsingu út-
varpsstjóra um kröfu Jón-
asar um „pólitíska tilhreins-
un viö útvarpið.“
Hriflu-Jónas og
Múhameð
Jónasar frá Hriflu í útvarp-
inu, og væri meira að segja
ekki ósennilegt, að þeim
manni hefði verið full þörf
aö styrkja sig á „stríðsöli“
til þess að geta framkvæmt
fyrirmæli þjóðstjórnarinnar
í Finnagaldrinum.
Síðar í umræðunum var
lesin sú yfirlýsing frá út-
varpsstjóra að Sigurður Ein
arsson hafi verið ráðinn að
útvarpinu árið 1931 sam-
kvæmt ábendingu Jónasar
Jónssonar!
„Embættiskúgun“!
Mikill hluti ræðu Jónasar
fjallaöi um þá „embættis-
kúgun“, er menntamálaráð-
herra hefði beitt útvarps-
stjóra til að fá frá honum
afrit af einkabréfi. Því svar-
aði ráðherra með þessari
yfirlýsingu útvarpsstjóra:
„Bréfið ritaði ég sem emb-
ættismaður formanni Fram-
sóknarflokksins. Hann virti
við. Ræddi Einar ýtarlega
ádeilu Stefáns Jóhanns á
fréttaflutning útvarpsins og
hrakti - hana lið fyrir lið.
Benti á þær örlagaríku af-
feiðingar, sem vanþek-kingin
um Sovétríkin hefði haft á
sviði alþjóðastjórnmála, og
nú væru nær -allar þjóðir
að reyna að bæta úr þessu.
Blöð og útvörp þessara
landa Jlyttu nú og hefðu
flutt undanfarandi ár miklu
meiri og réttari fræðslu um
Sovétríkin en áður. Einnig
íslendingar yrðu að fá sem
allra gleggsta hugmynd um
það, sem er að gerast í heim
inum, það væri lífsnauösyn
einmitt nú, því án siíkrar
raunhæfrar þekkingar gætu
íslendingar ekki tekið skyn-
samíegar ákvarðanir um
stefnu sína í utanríkismál-
um.
skipta sér af daglegum
fréttaflutningi.
Tillaga í þá átt .heföi ver-
ið borin fram af Sjálfstæðis-
mönnum á Alþingi 1937. En
þá færöu þingmenn Alþýðu-
flokksins og Framsóknar
rök að því, að það fyrir-
komulag væri óhæft að fela.
útvarpsráði stjórn frétta-
stofunnar. Las Brynjólfur
ummæli Haralds Guömunds
sonar og Eysteins Jónsson-
ar þar sem þeir mótmæla
þessari tillögu.
Ráðherra taldi hinsvegar
að vel gæti korrrð til mála
aö skipa sérstakan frétta-
stofustjóra, sem um leiö
væri dagskrárstjóri, og starf
aði samkvæmt fyrirmælum
ráðherra og útvafpsráðs eft-
ir því sem ilög stánda til.
i»jóðstjórnarliðið
og útvarpið
Þeir
Fjóram íslenzkum
námsmönnum veitt-
ur styrkur- til náms í
Bretlandi
British Council hefur á-
kveðið að veita íslenzkum
kandidötum ferna náms-
styrki fyrir skólaárið 1946—•
47. Tveir styrkirnir verðá
fullir námsstyrkir, en tveir
að upphæð 100 sterlings-
pund hvor.
Með hærri námsstyrkjun-
um reiknast skóla- og próf-
gjöld, ferðakostnaður til
Bretlands og heim aftur ög
30 sterlingspund á mánuði
í dvalárkostnað, ef nám er
stundað í Oxford, Cam-
brigde eða London, en 25
pund á mánuði, ef það er
stundað annars staðar. Mið-
ast styrkurinn við kandi-
data frá háskóla eða menn
með svipuðum prófum.
Styrkþegum er ekki heim-
;Tt að taka meö sér konur
félagar, Jónas og
Bjarni höföu báðir reynt að
gera tortryggilegan fram-
burö ráðherra um viðskipti
þjóðstj.arinnar og útvarps- slnar (eða eieinmenn) ’ né
Næst kom Jónas meö
langan samanburð á út-
varpsstjóra og Múhameð,
taldi allt hafa gengið út-
varpsstjóra til vegs á fyrri
hluta ævinnar, meðan hann | bréfið ekki svars. Bréfið er
var Framsóknai'maður, en Þvl söguleg heimild, sem
allt á verri veg síðan hver i'áðherra útvarpsins á
Reyndi hann að gera sér rétt á að k^nna sér- Enda
mat úr yfirlýsingu útvarps- sent ráðherra °tilkvatt.“
stjóra í blöðunum daginn
eftir fyi'ri hluta umræðunn-
ar, og hélt fram að henni
hefði verið neitað um rúm
í Þjóðviljanum. Það var rek-.
ið ofan í hann samstundis, manninum' d- var einn, Benediktssonar. Um þá til-
og Bi’ynjólfur sýndi fi’am á katii iæöurmai um nýjuilögu Bjai'na aö setja fi'étta-
að yfii'lýsing útvai’psstjói’a !vaiðskiPin! T''ar dénas ætui stofu útvai’psins undir út-
,_____1_____,_____i • ___ við bá ..fáfræð nea“ við varnsrás sno-m
Jónas kallar íslenzka
sjómenn aumingja
Óstilltir skapsmunir
Bjarni Benediktsson komst
enn í sama æsingaham og
um daginn, og virðist hon-
ganga því verr að hafa hem
il á skansmunum sínum,
sem nær dregur bæjarstjóm
arkosníngunum. Hélt hann
aftur fram þeirri tillögu, að
fréttastofan ætti að leggjast
undir útvarpsráð.
Vill Bjarni rjúfa sam-
komulag stjórnar-
flokkanna?
Brynj. Bjarnason isienma1
„þjóð-
ms ai'in 1939—40. Rakti
hann því helztu atriðin í
beirri viðureign, á þessa
leið:
í apríl 1939 var
stjórnin“ mynduð.
Á því þingi var samþykkt
bi'eyting á útvai’pslögunum,
var útvai'psráðsmönnum
fækkað úr sjö í fimm, og
skyldi allt í’áðið kosið af Al-
þingi. Þetta var gert til þess.
að koma tveimur mönnum,
sem áður voru í Alþýðu-
flokknum, en voru komnir
í Sósíalistaflokkinn, úr ráð-
inu.
Eftir að þjóðstjórnin var
mynduð, var engu líkara
en Jónas Jónsson teldi sig
formann í tveimur flokkum,
Framsóknarflokknum og
SjálfstæÖisflokknum. Hann
annað skyldulið.
Umsóknarevðublöð fást
hjá fulltrúa British Council,
Laugaveg 34, Reykjavík, og
er umsóknarfrestur til 15.
janúar 1946.
málaráöhei’ra hrakti í ail- krafðizt þess, að gerð yrði
langri ræðu rökleysur og | „pólitísk tilhreinsun“ við út
■ þvætting' þeirra félaga-nna ! varpið. Þessar kröfur bar
Oft sló út í fyrir gamla. Hriflu-Jónasar og Bjarna
haggaði engu því, er upp-1V1U Þa
umræðunum Um ÞjóöViijxmn og annarsstaö-
ar, sem hefðu gerzt svo
jdjarfir að gagnrýna þesú
skip, sem smíðuð væru „ef’>
lýst var
daginn.
varpsráð sagði
m. a., að Bjarni hlyti að
vita, a'ð með því væi'i samn-
ingur stjórnarfiokkanna um
löskurnar í skrifhnrð r“*’ ------------' úarfsskiptingu ráðherranna
lOSKurnar i skiiidoio ir beztu fyrirmyndum rofinn. Ef slíkui’ háttur yrði
inu og skjólstæðingur brezka flotans'1, íslenzkum upptekinn, gæti hver stjórn-
J. J. siómönnum sendi þessi j áiiflokkur tekið ákveðnar
,hræðslupeninga‘maður nýj- jstarfsgreinar undan stjórn
hann fram af miklu ofur
kaopi sumarið 1939.
14. júní 1939 sagði þáver-
andi forsætisráðherra Her-
ráöhei’rann mann Jónasson upp öhum
starfsmönnum útvarpsins
frá ársbyrjun 1940. Um
bessa uppsögn segh’ útvarps
stjóri í bréfi til ráðhérra 28.
apríl 1941: „Sjálfur veiztu
frumorsökina, þá, að 00
fréttastofuna að séi’Stakri
deild undir stjóm útvarps-
ráðs. pnnfi-emnr að semja
við blöð „lýðræðisflokk-
anna“ (en svo nefndu
stiórnarflokkarnir sig) um
báti.töku í rekstri fréttastof
unnar.
Þetta var í samræmi við
hótun Jónasar Jónssonar
um sumarið að hann ætlaði
að -Jaga til“ í stpfnuninni.
Um sama. levt.; var útvarp
Inu misbeitt efLii*minnileg-
ast í stvrialdaváróðri gegn
Sovétríkiunum í Finnagaldr
inum alræmda.
28. des. 1939 óskar ráðu-
pp.vt’ð eftir að starfsmenn
útvarpsins vinni áfram við
stofnunmr fvrs; um sinn,
eftir að útva"psstióri var
hmnn að vara Váðhferra við
bví. að í fubkom’ð óefni
vppri stefnt með rekstur út,-
va.rpsins og s^arfsemi út-
varps'ns lee’gjast niöur á
nýársdag 1940.
Með bi’éf’ ' 'ð’serra 20.
.marz-4940 er siðan. gerð ný
1 skipun urn cudui'ráðningu
Þa kom Jonás meö dæmi ar kveSjur; Þejr væru aum-; ráðherra samstarfsflokk-
starfsmannavlT þegai-1 shT ÍnRlai' 6f þe"* gætU ekki | anna, ef hann hefði til þess
um í’áöum hefði^ekki vexS a^amagnú^mt stjórrx-
fylg.t. Starfsmaður, sem varöskipun-1 arandstoöunm að fa log um
stæði nálægt menntamála-
ráðherra í skoðunum, hefði
gert sig sekan um sívaxandi
óreglu. Loks hefði hann
vei'ið látinn fara frá stofn-
uninni, en þá hefði fundizt
í skrifborði hans á stofnun-
inni mesti sægur af tóm-
um áfengisflöskum. Útmál-
aði Jónas þessa spillingu
meö átakanlegum orðxun.
Var honum bent á, að
maður sá, sem hér væi’i
sennilega verið að sveigia
að, hefði jáfnan vérið öt-
ulasti framkvæmándi stefnu'
um!
íslendingar verða að
fylgjast með í alþjóða-
málum
E'nar OJgeirsson rifjaði
upp fortíð Jónasar frá
Hriflu, mannsins, sem haföi.
gert pólitískar ofsóknir og
embættiskúgun að megin-
það samþykkt á Alþingi,
Samkomulag stjórnarflokk-
anna um þetta mál væri
þar meö gert aö engu.
Öhæft fyrirkomulag
Hitt taldi ráðherrann
ekki minna afriði, að slíkt
fyrirkomulag væri undir
öllum kringumstæðum ó-1
vildi ekki beygja mig lvin (stai'íbmamia. En iafnframt
óbilgiörnum kröfum Jónas-
ar Jónssonar. Af því stafaði
uppsögn allra stai-fsmanna
og lagabreytingin á haust-
þin'g'nu 1939.“ Og í bréfi til
Tónasar Jónssonar, dags. 21.
febr. 1941, segir útvai’ps-
stjóri: „í þessu samtali lýst-
ir þú því einnig yfir. að aí
þínum tilhvötum hefði ver
ið sú fáheyrilega ráðstöfun
er xáðherra, Hennann Jón-
9c,son, sagöi upp og fyrir-
skipáði að upp yrði sagt
er öllum starfsmönnum
fréttastofunnar sagt upp áð
nýiu. að undanteknum Sig-
ui’ði Einarssyni.
En bað varð a’drei af hinu
fyrirhugaöa pólitíska upp-
gjöri viö útvarpið, fvrirætl-
a.nir Jónasar voru ekki fram
kvæmdav nem^ til hálfs.
Enda svndi það sie-. að þar
voru nægir stavfskfaftar til
þess að gera útvarpið að á-
x’óðurrstofnun fyrir stefnu
þjóðstjórnarinnar í hinni
reglu í stjói'nmálastarfi | hæft. Væi’i auðskilið að það
sinu. Sneri Einar líkingunni • yfðti skrýtin vinnubrögð, ef
um ævikafla Múhameðs
upp á Hriflu-Jónas sjálfan,
og átti hún þar mun betur
fimm manna nefnd, skipuð
fulltrúum andtíæöra stjórn
málaflokka, ætti áð' fará að
öllu starfsfólki Ríkisútvai’ps pólitísku baráttu.
ins í janúarmánuði það ái’.“ | Kváðst Brynjólfur líta á
Á haustþinginu 1939 er það sem skyldu sína, sem
fyi’ir atbeina Jónasar Jóns-
sonar gerð sú breyting á út-
varpslögunum að ráðherra
yfirmanns útvarpsins, að
stuðla að því að ekki tæk-
ist að misnota Ríkisútvarp-
er veitt heimild til að gera ið svo a ný.