Þjóðviljinn - 09.03.1946, Qupperneq 5

Laugardagur 9. marz 194c
Þ JÖÖVIL JINN
9
Margir, sem að málaferlum standa telja dómsniðurstöð-
ur máls síns stórviðburð, sem hafa muni áhrif á virð-
ingu þeirra meðal samborgaranna langt fram í tímann.
I flestum tilfellum er þetta ímyndun. Oftast veita fáir
aðrir en þeir, sem í málaferlum eru, dómsniðurstöðunni
athygli, og niðurstaðan er öllum gleymd eftir nokkra
daga.
Einstaka sinnum, stundum með skömmu millibili, —
stundum einu sinni á öld, koma fyrir dómsmál, sem
grípa svó inn í kviku þjóðlífsins, að ekkí einasta máls-
aðilarnir, heldur þjóðin öll fylgist með þeim og dcem-
ir þau eftir sinni þekkingu og réttarvitund■
Slík mál og niðurstöður þeirra eru krufin aftur og aft-
ur, jafnvel öldum seinna en málið gerðist. Meðferð þess
öll og niðiirstaða verður þá spegilmynd af réttarfari þess
tímabils, er þáu gerðust á. Eftírtíminn minnist dómara,
sem i slíkum málum dcemir, sem vonds dómara, ef dóm
ur Jians í þvi er ekki í samrœmi við réttarvitund almenn
ings, þó að liann í öðrum málum kunni að hafa orð á
sér sem nýtur dómari og gagnkvæmt.
Mál verklýðsfélaganna gegn Alþýðuhxisi Reykjavíkur,
h f. og fyrrverandi stjórn Fulltrúaráðs verklýðsfélag-
anna til endurheimtu á eignum félaganna, er eitt af þess
um málurrí. Það mál og gögn þess öll verða krufin af
ótöldum mönnum löngu eftir að aðilar málsins eru hœtt
ir að geta hugsað um það.
Það er þvi broslegt, þegar Alþýðublaðið heldur því
fram, að dómsorð ungs og lítið reynds undirréttardóm-
a.ra í þessu máli muni þvö annan málsaðilann hreinan
en sverta hinn í augum almennings, Almenningur nú
og síðar dæmir sjálfur í þessu máli eftir þeim gögnum
sem fram koma og af þeirri réttarvitund, sem lífs-
reynsla hans hefur skapað gegnum aldirnar.
Hinsvegar mun dómsorðið ráða miklu um það, hvaða
dóm sagan fellir urrí þá dómara, er það hafa upp
kveðið■
Hér fer á eftir frumræða málflutningsmanns Fidltrúa
ráðsins f■ h. verklýðsfélaganna, Ragnars Ólafssonar:
ne
Þjóðin mun dæma eftir heilbrigðri réttarvif-
und í máli mannanna sem seldu sjá
eignir alþýðusamtakanna
sér,
Eg mæti af hál'fu stefnenda
1 þessu máli. En stefnandi
er Fulltrúaráð verkalýðsfé-
laganna í Reyk’javík fyrir
hönd þessarra ver'kalýðs T>
laga.
Bifreiðastjórafél. Hreyfils,
Félags blikksmiða í Reykja-
vík, Fél. jámiðnaðarmanna
í Reykjavík, Félagsins Skjald
borg, Iðju, félags verksmiðju
fólks, Rakarasveinafélags
Reykjavíkur, Starfsstúlkna-
félagsins Sckn, Sveinafélags-
húsgagnasmiða i Reykjavík,
Sveinafélags skipasmiða í
Reyk j avik, V erkamannafé-
lagsins Dagsbrún, Þvotta-
kvennafélagsins Freyju-
Umboð frá þessum félög-
um til handa Fulltrúaráði
verkalýðsfélaganna eru á
rskj. 3—13.
í málinu geri ég þær rétt
arkröfur.
1. Að afsals og kaupsamn
ingur dags. 12. ágúst 1940,
þar sem þáverandi ; stjómár
meðlimir Fulltrúaráðs verka
lýðsfél.j stefndir í þessu
máli afsöluðu Alþýðuhúsi
Reykjavíkur, stefndu í þessu
máli, húseigninni Iðnó við
Vonarstræti 3 hér í bæ, ó-
sarnt meðfylgjandi eignar-
lóð og mannvirkjum á henni,
svo og útbúnaði þeim öllum
'og áhöldum, sem húsið á og
notuð voru þá til reksturs
þessa og starfsemi þeirrar ’er
fram fer í húsinu og Ingólfs
1 Café, svo og 30 þúsund krón
ur í hlutabréfum Alþýðuhúss
Revkjavíkur verði dæmdir
ógildir.
2. Að rtefndir verði dæmd
ir til að - s’iila Fulltrúaráði
verkalýðsfélaganna í Reykja
ví'k eignum þe' n.-sem afhent
ar voru Alþýðuhúv Revkja-
víkur samkvæmt téð'. n gern
ingi og taldar eru hér að
framan.
3. Að stefndir verði dæmd
ir til að skila Fulltrúaráð nu
f. h- verkalýðsfélaganna á-
góða þeim. sem orðið hefir
af rekstri Alþýðuhússins
Iðnó og Ingólfs Café, síðan
Alþýðuhús Reykjavíkur h. f.
fékk þau afhént samkv.
reikningum fyrirtæ;k:sins.
4. Að stefndir verði dæmd
ir til að greiða annað tjón,
sem sambandsifélögin hafa
orðið fyrir vegna afhend'.ng
arinnar.
5. Að stefndir ýerði dæmd
ir til-að greiða stefndum hæfi
legan málskostnað að mati
réttarins.
Það er samkomulag milli
aðila að fyrst verði dæmt um
réttinn til skaðabóta sandov.
3- og 4. lið, en á'kvörðun um
upphæð skaðabótanna verði
frestað skv. 71. gr. einkamála-
laganna.
Afsöl eignanna
Tildrög málsins eru, að
með afsalsbréfi dags. 12. á-
gúst 1940, seldi og afsalaði
þáverandi stjórn Fulltniaráðs
verkalýðsfélaganna í Reykja
vík, þáu: Jón Axel Péturs-
son, Jónas Guðmundsson,
Guðgeir Jónsson, Sigurður
Ólafsson og Jónína Guðjóns
dóttir öll stefnd í þessu
máli til 'hlutafélagsins Al-
þýðuhús Reykjavdkur, —
stefhdu í þessú máli, hús-
eigninni Vonarstræti 3 í
Reykjavik — Alþýðuhúsið
Iðnó — ásamt meðfylgjandi
eignarlóð að stærð 1.158.2
ferm. og mannvirkjum á
henni, svo og útbúnaði þeim
öllum og áhöldum, sem hús-
ið átti og notuð voru til
reksturs þessa og starfsemí
þeirrar, er fram fór í hús-
inu cg Ingólfs- Café, hverju
nafni sem nefnist, svo og öliu
því sem reikningslega til-
heyrði eigninni, að engu und
anskildu. Kaupverð ' eignar-
inhar er í afsalsbréfinu talið
kr. 130-400.00, eh frá þeirri
upphæð má draga kr. 30 þús.
þar eð inni í þeirri upphæð
er talin greiðsla á kr.
30.000.00 til styrktarsjóðs
verkalýðs- og sjómannafélag
anna í Reykjavík, sem Full-
trúaráðið hafði fengið að láni
til kaupa á hlutabréfum í
Alþýðuhúsi Reykjavíkur. En
hlutabréfin voru jafnframt
afhent Alþýðuhúsi Reykjavík
ur h. f., til eignar, sjá lið
IV- í afsalinu. Þar sem full-
víst er að hlutabréfin í Al-
þýðuhúsinu voru í það
minnsta kaunndi á nafn-
verð var raunverulegt sölu-
verð ofantalinna eigna ekki
yfir kr. 100.400.00. Af hluta-
bréfinu hefur verið greitt í
ai'ð 4% á ári frá upphafi. Svo
að segja samtímis þessu afsal-
aði sama stjórn annarri stór-
eign verkal.félaganna, er var
í umsjón Fulltrúaráðsins. —
Með afsalsbréfi dags. 29. okt.
1940, afsalaði stjórnin öllum
eignum viðkomandi Alþýðu-
brauðgerð Reykjavíkur til
hlutafélagsins Alþýðubrauð-
gerðin h. f., að því er virðist
fyrir bókfært verð-. -r% Bók-
gerðln virðist hafa verið kr.
33.500.00. Af þeirri upphæð
er kr. 4.500.00 skildar eftir í
vörzlum Fulltrúaráðsins í
hlutabré'fum Alþýðubrauð-
gerðari.nnar h.f., en krónur
29.000.00 er úthlutað án end-
urgjalds til Fidltrúaráðsins,
í hlutabréfum til nokkufra
verkalýðsfélaga, Alþýðu-
flokksfélags Reykjavdikur, A1
þýðuflokksins og nokkurra
manna sem nafngre ndír eru
í afsalinu og flestir voru
fulltrúar í Fulltrúaráðinu,
þegar afsalið fór fram-
Bækur Fulltrúa-
ráðsins
Strax og þsssar sölur voru
þinglesnar komu fram radd
ir um að stjórn Fulltrúaráðs
ins hefði ekki haft heimild
t l að ráðstafa ofangreindum
eignum á þann hátt, sem
gert var með áður umgetrium
afsalsbréfum. Einstakir með
limir Fulltrúaráðsins hófu þó
ekki aðgerðir þégar í stað og
lágu til þsss ástæ’ður.
Til alþýðusa'mbandsþings
1940 var kos.’ð eftir lögum
Alþýðusambands íslands frá
1938, en í 47. gr. þeirra laga
var svo ákveðið, að kjörgengi
til sambandsþings og þar
með í Fulltrúaráð verkalýðs
félaganna í Reykjavík væri
bundið því skilyrði að fram
bjóðandinn væri Alþýðu-
fl'okksmaður og t’lheyrði eng
um öðrum stjórnmálaflokki.
Hafði þetta ákvæði kcmizt
inn í sambandslögin 1930. —
FúIItrúaráð verkalýðsfélaig-
anna og þar með stjórn Full
trúaráðsins frá 1940 til 1942
var því skipuð Alþýðuflckks
mönnum einum og virð'st
stjórn Fulltrúaráðsins á þeim
árum ekkert hafa gert til að
rannsaka héimildir fyrrver-
andi stjórnar til að afsala
sameig'nlegum eignum verka
lýðsfélaganna né til að varð
veita gögn viðvíkjandi eigna
sölunum.
Haustið 1942 fóru fram
kosningar til sambandsþings,
voru þá allir meðl'mir verka
lýðsfélagahna kjörgengir á
þingið, hvaða stjórnmálaskoð
anir sem þeir höfðu. ■— Varð
þá mikil breyting á fulltrúa
vali verkalýðsféláganna í
Reykjavík. Fulltrúaráðið
þarrnig kosið. kaus sér nýja
stjóm 15. des. 1942. Þegar sú
strjórn tók við voi'u henni
færðar eignir uriifram- skuld ækki- afhentar fundargerðar-
ir fyrirt*lösins. Alþýðifbrauði-bækur Fulltrúaráðsins, nema
að eins fyrir áriri 1941 og
1942 og yfirieitt eívgfel gogril-
viðvíkjandi starfsemi FuR-*
trúaráðsins önnur eri rekstran
uppgjör yfir dagk-gan ' rekót-
ur fulltrúaráðáins 'sjírlís áriiý-
1923—1942. Gögm um stárf-
semi fyrirtækja' cérkálýðs-
félaganna, sem FuRtTÚaráðið
hafði haft umsjón með vori.t
ekki afhent. Stjórn Fulltrúa
ráðsins gerði þá þegar ráðstaf
anir til að hafa úpp á fundar
gerðarbókum Fulltrúaráðsmu.
Var fyrrverandi stjórnuim
Fulltrúaráðsins skriftuð áskor
unanbréf dags. 13. atifiíl 1943
um að skila bókum.m og var
sú áskorun ítrekuð 8. máí
sama ár. Þfegar þfc'ð efcld*
dugði var beðið -ur. -innsetri-
ingargerð hjá fyrrveranóif
stjórnum Fúlltrúasáðsifíá
sumarið 1943. En t-fegar það
reyndist árangurslanst' var-
óskað eftir að í ak'adómatoi
Irannsakaði hvar fundárgerð•
arbækurnar væru riið'ufkonmi
ar, var bað gert með bréfr tilj
I sakafómsra dags. 29.'' okt.
11943. Fór sú rannsókri fram,
en varð e'nnig árong'urslauu,
sjá rskj. nr. 18 og féll súfc
1 rannsókn niður i ágúst 1944,
• s. br. bréf dó'.nsmálaTáðherrai
! til sakadómara dag-s.' 25. ág.
! 1944 rskj. nr. 19 og hef'Uii
stjórn fulltrúaráðsins ekiki
fengið fundargerðaT’biækurn-i
ar enn, en háttvirtúr andstæíT
ingur hcr-ur viðúrkéfmt áS
har i hafi þær nú í sínuiml
vörslum- Ennfremúr virðistf
hann sfcv. rskj. 55—58 ha.fa
áðgang að sjóðbók' fulltrua-
ráðs'ns.
Ákvörðun am
málshöfðuni
Jafnhliða þvi að stjórn-
in gerði ráðstafariir til að
fá afhentar fundargerðar-
bækur Fulltrúaráðsins, lét
hún rannsaka eftir þeimi
gögnum, sem unnt var að ná
til, hvern'g sala á eignurn;
verkalýðcfélaganna, er voru
í umsjá Fullírrúaráðsins,
hafði far-o íram og hvaca
heimild þáveranci stjórn
Fúlltrúaráðsins haíði lii þeox
að afsa’a þeim á psstm hátt,
sem hún gerð'. og ácur get-
ur. Kpm tá í ljós að um söi-
urnar hafði ekki v-erið leit-
að álits né heimilöai hinná
raunverulegu eigencla eign •
anna meðlima Ful Itnúaráðn-
ins, a>býðusamiban<dsfélag‘-
Framhald « -ó’. síðií