Þjóðviljinn - 19.07.1946, Blaðsíða 5

Föstudagur 19. júlí 1946.
Síldveiðarnar hér
við land og land-
helgisgæzlan
Verð á bræðslusíld er nú
kr. 31,00 málið, eða kr. 12,50
hærra en í fyrra. Búizt er við
að verð á síld til söltunar
verði 55 til 60 krónur tunn-
an, en í vertíðarbyrjun mun
það aldrei áður hafa verið
hærra en 32 krónur tunnan.
Þetta óvenjulega háa verð
hefur gert útgerðarmenn og
sjómenn mjög bjartsýna og
er því þátttaka í síldveiðum
mikil, eða 220 til 250 skip.
Veiðihorfur eru taldar góðar! nýiendu
svo hvað þetta tvennt snert-
ir, verð og veiðihorfur, er
mjög bjart framundan, en
það er annað sem skyggir á.
Fréttir hafa borizt um það,
að útlend veiðiskip muni
verða fleiri hér á síldarmið-
unum í sumar en innlendu
skipin. Þetta er mjög alvar-
legt mál og veldur útgerðar-
mönnum og sjómönnum mikl
um áhyggjum.
ÞJÖÐVILJINN
5
Þýtt úr brezka tímaritinu „Courier‘
L
Víösjá Þjóöviljans 19. 7. ’46.
EVROPA - 49. RÍKIÐ?
Að baki átakanna á utanríkisráðherrafundinum í París
er áætlun Wall Street um að gera Evrópu að nýlendu
sinni og leggja hana í fjötra úr gulli
Eins og kunnugt er keyptu
íslendingar 100 þúsund tunn-
ur af Norðmönnum á síðast-
liðnum vetri og var talið að
útflutningsleyfi væri fengið
fyrir tunnunum, en þegar til
á að taka setti norska stjórn
in það skilyrði fyrir útflutn-
I upphafi var Ameríka ný-
lenda Evrópu. Nú er Ameríka
að reyna að gera Evrópu að
eða í rauninni að
49- ríkinu í Bandaríkjunum.
Þetta kom í ljós á fundi ut-
anríkisráðherranna í París
nýlega.
Við gerðum rétt í því að
reyna að íhuga lítillega sjálf-
ir, hvert James Byrnes lang-
ar til að teyma okkur, og
hvert Ernie Bevin lætur sér
vel líka að við förum.
Það fyrsta, sem við þurfum
að gefa gætur, er, að öldunga-
deildarmennirnir Vandenberg
og Connally, sá fyrrnefndi
forystumaður republikana,
hinn demókrata í utanríkis-
málum, voru í fylgd með
Byrnes í París. Og framkoma
hans þar var eftir þeirra
höfði. Eða eins og Vanden-
hann er formælandi fyrir — ,verzlun sinni eftir fyrirmæl-
einkum kaupsýslumönnum.
Hversvegna lánið
er veitt
Þeir kauphallarbraskarar
og stóriðjuhöldar, sem ráða
yfir núverandi ríkisstjórn
Bandaríkjanna hafa ákveðið
að öllu hjali um alþjóðasam-
vinnu, eins og Roosevelt
skildi hana, skuli vera lokið.
Héðan í frá skal reglan vera:
um Bandaríkjanna.
Bretland verður að afsala
sér allri séraðstöðu á sterling-
svæðinu og hætta að láta vör-
ur frá Samveldislöndunum
ganga fyrir öðrum. Sovétrík-
in verða að leggja niður þá
reglu, að samræma þarfir
landanna við vesturlanda-
mæri sín og næstu fimmára-
áætlun sína- Utanríkisraðu-
neyti Bandaríkjanna hefur
Eftir John Bridger
ingsleyfi á tunnunum, að berg orðaði það: „Við styðj-
Norðmenn fengju sömu íviln!um Jimmy hundrað prósent“.
anir í íslenzkri landhelgi og Af þessu er augljóst að
þeir höfðu eftir gömlu stefnu Roosevelts hefur verið
„norsku samningunum“ semJ kastað fyrir borð. Hún átti
þeir Jón Árnason og Ólafur aldrei upp á háborðið hjá
Thors gerðu sællar minning-
ar og mesta gremju vöktu á
sínum tíma. Islenzka ríkis-
stjórnin taldi sig tilneydda til
að ganga að þessum afar-
kostum, en ekki er þó öll
sagan sögð því Svíar kref jast
að fá sama rétt hér og Norð-
menn og á næst síðastliðnum
vetri lofaði formaður ís-
lenzku verslunarsendinefndar
innar, er til Svíþjóðar fór að
,,mæla með við íslenzku ríkis-
stjórnina að hún tæki til vin
samlegrar athugunar" kröfur
Svía. Islenzka ríkisstjórnin
mun hafa þverneitað að verða
við kröfum Svía en þrátt fyr-
ir það telja þó margir Svíar
að þeir eigi að hafa sama rétt
og Norðmenn.
Þegar aðstæður eru eins
og hér hefur verið lýst er
sannarlega ástæða til að öfl-
Vandenberg og því fólki, sem
„vinnandi hirði allt“ og
Bandai'íkin eiga að vera
vinnandinn. Tilslakanir gagn-
vart stríðsþreyttum heimi —
þar á meðal almenningi í
Bandaríkjunum — getur vinn
andinn gert, en þær eiga
vera á hreinum verzlunar-
grundvelli-
Vandenberg skýrði greini-
lega frá ’ utanríkisstefnu
Bandaríkjanna í ræðu, sem
hann hélt í öldungadeildinni
rétt áður en hann fór til Par-
ísar. Hann sagði, að sam-
þykkja yrði lánið trl Breta,
því að ef Bandaríkin „tækju
ekki að sér forystuna"
mundi Rússland „græða á
mistökum okkar.“
sá. hvar
„Um leið og stjórn S. K
lætur í ljós megna óánægju
yfir afskiptaleysi íslenzkra
yfirvalda af brotum útlend-
inga á fiskveiðalögunum s.
I. sumar, skorar stjórnin á| deildin
dómsmálaráðuneytið að| undir steini og
hlutast til um að landhelg-! lánið.
isgæzlan næsta sumar verði
fullnægjandi, þannig að er-
lendum skipum lialdist ekki
uppi að fbka í landhelgi
eða vinna að veiðarfærum
og verkun aflav.s í land-
landhelgi og á höfnum
Öldunga-
fiskur lá
samþykkti
gert Sovétríkjunum það ljóst,
að annars fái þau ekkert lán.
Sömuleið s fær Frakkland
enga- fjárhagslega aðstoð, ef
vinstri flokkarnir vinna kosn-
ingarnar og taka upp sjálf-
stæða stefnu í utanríkis- og
fjármólum. Slíkt skilyrði
verður sett í alla nýja verzl-
unarsamninga, ef fjármála-
menn í Bandaríkjunum fá að
ráða.
„Samkomulag"
við Þýzkaland
Svona leit baksviðið að
fundi utanríkisráðherranna
fjögurra í París út. Mikil-
vægustu umræðurnar fjöll-
uðu um, hvað gera skyldi við
Þýzkaland, sem þrátt fyrir
ægilega útreið í styrjöldinni,;
mm.
með öllum atkv.
Þessi áskorun
hefur jafnmikla möguleika á
Vinson, fjármálaráðherra verða friðarspillir eins og
Bandaríkjanna hefur verið
ug landhelgisgæzla verði hér | það yirtist ekki ætla að bera
í sumar, en því miður er a.1-1 árangur, tók stjórn S.R. mál
veg sýnilegt að hún verður jg upp aftUr, og í byrjun júní
með öllu ófullnægjandi. Þetta
er því einkennilegra, sem
dómsmálaráðherrann Finnur
Jónsson, hefur lengi verið for
svo vænn að skýra nánar
röksemdafærslu Vanden-
bergs. Bretland og Bandarík-
in fara með þriðjung af
heimsverzluninn'. Samkeppni
milli þeirra mundi skipta
Fyrri hluti till. samþ. með' heiminum í tvær blakkir og
atkvæðum en síðari hluti ýta undir rússneska blökk í
viðbót. „Lánið“, sagði hann,
„er ómissandi þáttur í áætl-
, un okkar um alþjóðasam-
domsmalaraðherra, en þegar (1 , , , , .
^ v.nnu , og se hun ekki
framkvæmd verður stríð.
var send
sendi hún dómsmálaráðherra
nýja áskorun og skoraði á
hann að hafa minnst 4 hrað-
skreiða mótorbáta við land-
stjóri útgerðarfélags og ætti ( helgisgæzluna í sumar, auk
því að hafa nokkra þekkingu þess sem gíidarleitarflugvél-
á þessum málum.
Stjórn Síldarverksmiðja
ríkisins tók þessi mál til með
í íerðar. ,á fupdi „^^^,,11.
marz sl. og gerði eftirfarandi
samþykkt:
Verzlun með leyfi
Bandaríkjanna
Nú segir kannske einhver í
einfeldni sinni, að 1 heimin-
um sé rúm fyrir bæði brezka
rússneska og bandaríska
arnar tækju þátt í því starfi. j stefnu í viðskiptamálum, en
Þrátt fyrir þetta virðist’ Washington (eða réttara sagt
dómsmálaráðherra ekki hafa
gert sér ljóst hvílík alvara
erfá; ferðum og virðist aflt
benda til þess að landhelgis-
Framh. á 7, síðu.
nokkru sinni áður.
Byrnes gerði heyrinkunna |
bandaríska áætlun um „sam- j
komulag“ við Þýzkaland og j
þetta samkomulag vill hann;
gera sem fyrst. Hann stakk j
upp á því, að uppkast að frið-!
arsamningi skyldi tilbúið í i
nóvember. Bandaríkin hefðu,
ausið milljónum dollara í
birgðakaup handa Þýzka-
landi, nú vildu þau ekki
þurfa að eyða meiru og fjór-
veldin ættu því að bera sam-
an ráð sín og ákveða, hvað
gera skyldi. Þetta lítur allt
nógu sanngjarnt út, þang-
að til maður athugar áætlun-
ina.
Bretar háðir
Wall Street
Hugmynd Bandaríkjanna
um .samningauppkast er á þá j
leið, að hernámi landsins |
skuli ljúka sem fyrst, en viðj
' 't'akþ^ 'feflrrlit ' fj'órvfeldánna-
Þetta mundi uppræta áhrif
Wall Street) er ekki á þeirri
.skoðun. .gý.:,hugmyndl,,fellur
ekte.i'nfi í áastlun Wall Street
um „alþjóðasamvinnu" —
sem er, að önnur lönd hagi Russa í Austur-Þýzkalandi/.
Ef Bretland og Frakkland
væru örugglega tjóðruð við
Bandaríkin, sem þau eiga lán-
veitingar og matvælasending-
ar undir, er það auðséð, að
raunveruleg yfirráð yfir
Þýzkalandi væru í höndum
Bandaríkjanna. Og loforð
Herberts Morrisons að afsala
sér 200.000 smálestum korns
enn af brezkum birgðum —
án þess að útlit' sé á, að það
fáist bætt upp ■—gerir Bret-
land enn háðara Wall Street
en áður.
„Evrópska“ deild
Bandaríkjanna
Bæði Bretar og Frakkar
eru hlyntir áætlun Banda-
ríkjanna um fjórveldaeftirlit
með Þýzkalandi; og það lítur
því út fyrir að Rússar einir
h'ndri framkvæmdir á fyrir-
ætlunum stjórnarvaldanna í
Washington. En bandaríska
utanríkisráðuneytið hefur
leið til að ryðja þeirri lítil-
fjörlegu hindrun úr vegi.
Fjármálasérfræðingar þess
vinna nú að því að semja á-
ætlun um Evrópudeild Sam-
einuðu þjóðanna, þar sem
ætlazt er til að öll Evrópa
utan Rússlands verði gerð að
einni heild með tollbandalagi
og öllu tilheyrandi. Banda-
ríkjamenn vonast til að fá
þessa áætlun samþykkta á
þingi Sameinuðu þjóðanna
með tveim þriðju atkvæða
meirihluta. Það þýðir að
hægt er að framkvæma hana
þótt svo fari, að Rússar séu
henni andvígir.
Hringarnir ota ,
sínum tcta
Hvað myndi þá gerast í
Þýzkalandi? Nægar heimild-
ir eru fyrir hendi um starfs-
aðferðir peningavaldsins í
Bandaríkjunum. Nægir að
benda á, að við vitum, að
bandarísku og þýzku auð-
hringarnir voru fyrir styrj-
öldina í nánum tengslum
hverjir við* aðra og höfðu
jafnvel gert samninga sín á
milli um að halda samstarf-
inu áfram meðan á styrjöld-
inni stæði- Álitið er, að þess-
ir samningar hafi verið fram-
kvæmdir a. m. k um tíma.
En á því er enginn vafi, að
auðhringarnir í Wall Street
vilja strax fá að hefja fyrri
starfsemi sina i Þýzkalandi.
Jafnvel þótt einstöku þýzk-
ir auðjöfrar hafi verið settir
í gæzluvarðhald, þá leikur
fjöldi annarra lausum hala og
nóg er af mönnum, sem starf-
að hafa á laun, og aldrei verð
ur blakað við. Þeir bíða þess
með óþreyju að komast á ný
inn í stórframleiðsluna.
Þess vegna hnýttu banda-
rísku skýrslurnar frá París-
arfundinum í Molotoff fyrir
að reyna að „tefja“ umræð-
urnar. Og hagsmunir ( hjing-
anna samræmast undaríega
vel þeirri stefnu James Byr-
nes, að hraða friðarsamning-
unum.