Þjóðviljinn - 21.08.1946, Blaðsíða 4

4
ÞJÓÐVlLiJINN
Miðvikudagur 21. ágúst 1946.
þJÓÐVILJINH
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýöu — SósíalistaflokKurinn
Ritstjórar: Kristinn E. Andrésson, Siguröur Guðmundsson, áb.
Fréttaritstjóri: Jón Bjamason.
Ritstjómarskrifstofur: Skólavörðustíg 19. Simar 2270 og
6509 (eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Aigreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184.
Auglýsingar: Skólavörðustíg 19, sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Áskriftarverð; kr. 8.00 á mánuði. — Lausasölu 50 aurar
eint.
Prentsmiðja Þjóðviljans h. f.
BÆ J ABPOSTiRI N NI
Vísir kallar Islendinga flón
Vísir, málgagn amcríska setuliðsins á íslandi, hefur
undanfarið haft hljótt um sig í sambandi við herstöðvamál-
ið. Fyrirlitning alls almennings á þessu erlenda málgagni
þaggaði niður í því fyrir kosningar, og hin sneypulega út-
reið Björns Ólafssonar heildsala var sízt til þess fallin að
auka vonir ameríkuagentanna. En nú er kosningum lokið,
og Vísisliðið þorir aftur að sýna innræti sitt og virðist hafa
fengið nýjan þrótt við komu Mr. Cummings. 1 fyrradag
krefst Vísir þess að Sjálfstæðisflokkurinn slíti stjórnar-
samstarfi við sósíalista vegna afstöðu þeirra til herstöðva-
málsins. Honum er það mikið í mun að sósíalistar komi
hvergi nærri samningunum við herstjórn Bandaríkjanna,
enda má það vera ameríkuagentunum mikið kappsmál. í
gær birtist ný forustugrein í Vísi um þetta mál og viröíst
hún vera skrifuð í algeru æði. Þar eru þau orð viðhöfð um
hina einróma kröfu þjóðarinnar um brottför hins erlenda
hers ao sósíalstar hafi „fengið öl' flón landsins tll að æpa
í einum kór um þeífca málefm með óröksíuddum dylgjum
og svívirðingum.“ Gjafir eru íslenzku þjóóinni nú gefnar,
þegar formælendur erlendrar ásælni velja öllum þorra henn-
ar flónsbeiti.
MERKILEG FRASOGN
Vafalaust hefur fleirum en
mér þótt frásögn prófessors Aihl-
manns, sem birtist í blaðinu í
gær, um hina miklu loftlags-
breytingu, sem nú á sér stað
um allt norðurhvel jarðar, en
þó einkum hér á norðurhluta
Atlanzhafs, merkileg. íslendingar
hafa kannski allra þjóða mest
orðið varir við þessa breytingu,
einkum þó þeir, sem komnir eru
til ára sinna og muna vel frosta-
veturna miklu fyrir aldamótin.
Vísindamenn hafa enn ekki kom-
izt á snoðir um, hvort telja
megi, að þessi þróun muni halda
áfram í sömu átt, eða hvort há-
marki sé nú náð, og loftslag
muni nú taka að kólna aftur.
En hvort sem er, ætti það að
vera okkur mikið áhugamál. að
sem nánust vitneskja fengist um
orsakir þessarar þróunar.
SJÁLFKJÖRIN MIÐSTÖÐ
Prófessor Ahlmann gat þess,
að ísland væri sjálfkjörin mið-
stöð fyrir rannsóknir á þessu
fyrirbrigði, en til þess að svo
gæti orðið, yrðum við að vera
reiðubúnir að leggja það fé, sem
það myndi kosta. Að vísu mynd-
um við ekki einir standa undir
kostnaði slíkra rannsókna, ein-
faldlega af því, að slíkar rann-
sóknir eru áhugamál og hags-
munamál fleiri þjóða en okkar.
En við yrðum að vera fúsir til
að bera okkar hlut. Það virðist
ekki orka tvímælis, að við gerum
það.
NÁTTÚRUFRÆÐIDEILD
VIÐ HÁSKÓLANN?
Sumum þykir ef til vill eðli-
legast, að stofnuð yrði náttúru-
fræðideild við Háskóla íslands,
sem mundi hafa yfirumsjón þess
ara rannsókna. Stofnun sérstakr
ar náttúrufræðideildar við Há-
skólann hefur þó sætt nokkurri
mótspyrnu, jafnvcl meðal nátt-
úrufræðinganna sjálfra. Kann ég
engin rök með eða móti þeirri
hugmynd, en leyfi mér þó að
segja mína skoðun, sem er sú, að
það sé lítið minni fjarstæða, að
tilvonandi íslenzliir náttúrufræð-
ingar stundi nám sitt í erlend-
Um kjamorkutæknina og al-
þjóðíegt eftirlit með henni
En Vísir lætur sér ek!:i nægja að varpa fúkyrðum aðj
íslenzku þjóðinni, hann færir einnig að því, að í ríkisstjórn
landsins séu menn sem vilji láta af hendi íslenzk landsrétt-!
i
indi. „Hitt er aftur ljóst“, segir í forustugreininni í gær,
„að ági'einiugur kann að vera ínnau rílíisíifcjórnarinnar um
ráðstöíun iíugvaiiarins, hvorfc honum eigi aö ráðstafa til
austnrs eoa vesturs, við að eiga hann sjálfir eða aíueina
Nýlega' hefur verið gerð mikil- i
væg uppgötvun á sviði kjarn-
orkurannsókna í Bandaríkiunum,
og er talið, að hún muni auð-
velda stórlega eftirlit með hag-
nýtingu lcjarnorkunnar. Sænska
hann með öllu.“ Það er óþarfi að ræða um hina upplognu
hættu frá austri, allir vita að barizt er um það hvort ís-
lendingar eða Bandaríkjamenn eigi að ráða yfir flugvellin-
um, en hit.t eru aivarlegar fréttir, ef sannar eru, að til séu
þeir menn „innan rikissfcjórnarinnar“ sem vilja „ráöstafa"
flugvellinum til erlendra ríkja. Vonandi eru þessi orð Vísis
fleipur eitt, sprottið af vonum agentanna, en eitthvað ætti
blað,' sem telur sig þó málgagn Sjálfstæðisflokksins, að vita
um afstöðu ráðherra sinna til þessa máls.
Forráðamenn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins
hafa hagað sér mjög ósæmilega í öllu þessu máli. Það er
ekki þeim að þakka að málum er ekki verr komið en raun
er á. Það er einhugur þjóðarinnar sem til þessa hefur bjarg-
að henni frá eilífri smán, og hann einn getur bjargað henni
í framtíðinni. Hinn nývakti ofsi ameríkuagentanna sýnir
að enn er málstaður íslendinga í hættu. Þjóðin verður að
fylgjast vel með öllu sem gerist í þessu máli, hún verður
að halda áfram að hvetja forustumenn sína, styrkja þá
folaðiö Dagens Nyheter birtir fyr-
ir nokkru grein eftir fréttaritara
sinn í New York um þessa upp-
götvun og áhrif hennar á skip-
un kjarnorkumálanna. Þar segir:
Það, hvernig koma eigi á raun-
hæfu alþjóðaeftirliti á sviði
kjarnorkutækninnar. er vanda-
málið, sem kjarnorkumálanefnd
sameinuðu þjóðanna tekur til
meðferðar, þegar hún kemur
saman til fyrsta fundar síns í
New YORK. Það er því á heppi-
legum tíma, að ísak Rabi prófes-
sor við Columbiaháskólann, sá
sem fékk eðlisfræðiverðlaun Nó-,!
bels 1944, gerði opinbera mjög
mikilvæga tæknilega uppgötvun.
Rabi prófessor, sem er einn af
vísindamönnum þeim, er starf-
að hafa í kjarnorkuverksmiðj-
veiku og útskúfa svikurunum. Hún má ekki hætta baráttu unni j Los Alamos, hefur afhjúp-
sinni fyrr en hver þumlungur íslenzks lands er endurheimt- að leyndarmálið í áíitsskjali, sem
ur.
Islenzka þjóðin hefur látið uppi ótvíræðan vilja sinn í
Jbessu máli. Krafa hennar er:
Island fyrir íslendinga!
EngaT herstöðvar á íslandi!
Burt Með htrm erlenda her af íslenzkri grund!
foæði að hans áliti og' margra
annarra hefur engu síður polit-
íska þýðingu en tæknilega. Það,
sem hann hefur gert uppskátt, er
sem sé staðreynd, sem sýnir, að
það ætti að verða miklu auð-
veldara í framkvæmd en menn
hingað til hafa haldið að koma
á raunhæfu alþjóðaeftirliti með
kjarnorkutækninni, ef cinlægur
vilji er fyrir hendi.
Uppgötvun Rabi
prófessors
Uppgötvunin- er í því fólgin,
að fundizt hefur aðferð til að
eyða sprengshæfileika frumefn-
isins plútóníum, en það efni
myndast, þegar framleidd er
kjarnorka úr úraníum og er gott
efni til framleiðslu á kjarnorku-
sprengjum. Efnið heldur þó
kjarnorku sinni óskertri eftir
sem áður, þó að sprengihæfileika
þess sé eytt og er þannig hægt
að nota það til kjarnorkufram-
leiðslu til friðsamlegra þarf.a. í,
viðtali við Dagens Nyheter lagði i
Rabi prófessor áherzlu á, að
menn hljóti að byggja vonir sin-
ar um skipulagningu heimsfrið-
arins á öld kjarnorkunnar að
verulegu leyti á peirri staðreynd,
að hægt er að gera efnin, sem
kjarnorkusprengjur eru gerðar
úr, óskaðleg að miklu leyti án
þess að skerða orkuinnihald
þeirra. Að öðru le.vti vísar próf-
essorinn til álitsgerðar sérfræð-
inganna, sem hann kallar eitt
hið mikilvægasta skial, sem sam-
ið hefur verið, síðan Bandaríkin
urðu sjálfstætt ríki. Innihald
skjalsins er í stuttu máli þetta:
Það er ekki aðeins ómögulegt að
bannlýsa kjarnorkutæknina, fyrst
hún er einu sinni fundin, heldur
einnig óskynsamlegt, þar sem
hún felur í sér svo gífurlega
möguleika til friðsamlegrar hag-
nýtingar. En það er hægt að að-
greina ólikar aðferðir, sem sum-
ar eru hættulegar, vegna þess,
að þær gera TOÖguiega fram-
um háskólum en að íslenzkir
stúdentar fari utan til náms í
norrænum fræðum. Sérstaklega
ætti náttúrudeild Háskóla ís-
lands að leggja áherzlu á eld-
fjalla og jöklafræði, en hvergi í
Evrópu munu ,betri skilyrði til iðk
ana á þeim sérgreinum náttúru-
fræðinnar en einmitt hér á landi.
ÍSL. VÍSINDAMENN
EIGA MIKIÐ STARF
FYRIR HÖNDUM
En hvað sem þvi líður, verðum
við að gera miklu meira til að
bæta starfsskilýrði þeirra vís-
indamanna sem við eigum á sviði
náttúrurannsóknanna. — Hing-
að til hafa þeir orðið að eyða
mestri starfsorku sinni í kennslu
og orðið að stunda vísindastörf.
sín í hjáverkum, og hefur þá
oft verið unnið meira af vilja
en getu. Þetta þarf að breytast.
Við eigum nú allmarga færa
náttúrufræðinga, sem vafalaust
gætu unnið stórvirki, ef þeim
væru gefnar aðstæður til þess.
Náttúra íslands og þau auðæfi,
sem hún hefur að geyma, má
beita ókönnuð. Starf vísinda-
mannanna cr oít seinunnið, en
séu nokkur störf, sem bera á-
rangur, þá eru það þeirra. Við
höfum þxd ckki ráð á að iáta
starfskrafta þeirra ónotaða.
leiðslu á kjamorkusprengjum
með ægilegum sprengimætti, þar
sem aðrar eru hættulausar, þ. e.
a. s. leiða til frarnleiðslu á orku
án sprcngihæfileika. Sú upp-
götvun, að hægt er að eyöa
sprengihrefileika hættulegra efna,
er eins og Rubi próíessor skýrði
frá, ein af ástæðunum til þess:
áð hægt er að draga nokkurn
veginn skýrar línur milli hættu-
legra og hættulausra aðferða. Til
hinna hættulcgu atriða í kjarn-
orkutækninni telja sérfræðing-
arnir fyrst og fremst sjálfa
klofningu úraníumefnisins og
framleiðslú og klofningu á plútó-
níum og auðvitað allar rann-
sóknir og tilraunir varðandi
kjarnorkusprengjur. Allar þessar
aðferðír á, samkvæmt skýrslunni,
að leggja í hendur alþjóðlegri
stofnun, er fái einkarétt á þeim
og sé undir eftirliti sameinuðu
þjóðanna. En þessi stofnun á
jafnframt að veita upplýsingar
um nýjungar varðandi friðsam-
lega hagnýtingu kjarnorkunnar,
en slíka hagnýtingu á að gefa
frjálsa einstaklingum og ríkis-
stofnunum hinna einstöku landa.
Meginhugsunin er í því fólgin
að skipuleggja aiþjóðastofnunina
og eftirlitið þannig, að hægt
verði í tíma að uppgötva þær
löngu áður en hinn svikuli aðilí
er kominn svo langt að geta
framleitt kjarnorkusprengjur, en
það er eins og menn vita mjög
umfangsmikil og margbrotin
framleiðsla, sem ekk: er hægt að
fela í timburskúr eða kjallara.
Sérfræðingarnir leggja til, að
verksmiðjum hinnar alþjóðlegu
kjarnorkustofnunar verði dreift
um mörg lönd til þess að draga
úr þeirri iiættu, að einstakt ríki
Ftamh. á 7. síðu.