Þjóðviljinn - 10.10.1946, Qupperneq 7

Fímmt'udagur 10. ökt. 1946
ÞJÖÐVELJINN
7
Atvranuski
Síðastliðið sumar skrifaði
Tónskáldafélag Islands sam-
kvæmt einróma ályktun allra
félagsmanna, Menntamálaráði
svohljóðandi bréf:
„Tónskáldafélag Islands leyf-
ir sér hérmeð að senda
Menntamálaráði íslands lög
félagsins ásamt nöfnum fé-
lagsmanna og vill um leið
virðingarfyllst vekja eftir-
tekt ráðsins á kjörum ís-
lenzkra tónskálda.
Fyrst er þess að geta, að
lagavernd íslenzkra tónverka
er bæði á íslandi og erlend-
is ófullkomnari en í flestum
ef ekki öllum öðrum löndum
og möguleikar til flutnings
tónverka á Islandi minni en
annarsstaðar, en gjöld fyrir
flutning tónverka eru aðal
tekjur tónskálda. Erfið tón-
verk færa erlendis jafnvel
þarlendum höfundum tiltölu-
lega litlar tekjur, og þær
venjulega þeim mun minni
sem verkin eru veigameiri.
Hæstu árslaun tónskálda á
íslandi hrökkva nú tæplega
til óhjákvæmilegrar afritun-
ar eins meiri háttar tón-
verks ásamt raddheftum, en
til flutnings þarf oft í fyrsta
sinn allskonar fjölritun, þó
að ekki sé hugsað um að
prenta verkin. Ef tillit er
tekið til sölumöguleika skáld
sagna, virðist sízt viðeigandi
að laun tónskálda séu lægri
en laun rithöfunda. Þar sem
laun leikara eru ekki veitt
af fé til bókmennta eða rit-
höfunda, virðist heldur ekki
réttmætt að launum túlkandi
tónlistarmanna sé úthlutað
af sömu upphæð og til tón-
ískálda.
Tónskáldafélag Islands
leyfir sér því að fara þess á
'leit, að Menntamálaráð á-
i kveði við næstu úthlutun sér-
staka upphæð til tónskálda
eingöngu og aðra upphæð. til
afritunar, fjölritunar eða
prentunar tónverka".
(Bréf þetta er dagsett í
. júlí 1945) .
Þar sem hvorki löggjafar-
valdið né úthlutunarnefnd lista
nlannalauna hefur tekið tillit
til1 ofangreindra óska vorra, en
hins vegar úlfaþytur orðið
vegna úthlutunar skáldalauna,
þá leyfum við oss virðingar-
fyllst að fara þess á leit, að
þér athugið enn á ný atvinnu-
sjkilyrði íslenzkra tónskálda og
gerið þar að lútandi tillögur til
Álþingis. Vér leyfum oss að
nefna enn nokkur atriði til
uhdirstöðu.
1 Tækni tónsmíðavinnu er nú
á dögum svo umfangsmikil, að
þhð er algjörlega útilokað að
tónskáld, sem vinnur að meiri
há/ttar tónverkum geti samtím-
is ,annast önnur störf. Hann
ekki einu sinni missa af
tírna til að annast flutning eig-
in( verka, og sagan sýnir dæmi
þess, að jafnvel á fyrri tímum
urðu merk tónskáld stundum
tíftölulega afkastalítil, af því
að- fátækt neyddi þá til að
stíinda jafnframt hljóðfæra-
leik eða hljómsveitarstjórn.
Málarar geta eftir atvikum
lokið við veigamikla mynd á
skömmum tíma og jafnyyf selt
hana samstundis. Hvert manns-
barn getur notið skáldrita jafn-
óðum og þau eru lesin eða
prentuð, og rithöfundastörf eru
því talin arðvænleg atvinna án
tillits til listgildis, a. m. k.
að því er snertir óbundið mál.
Tónskáldin verða hinsvegar
oft að vinna eins og málari,
sem dregur aðeins eitt pensil-
strik á dag við vinnu að mynd,
sem hann lýkur ekki fyrr en
eftir marga mánuði.
Tökum dæmi: Tónskáld tek-
ur sér fyrir hendur að semja
meiri háttar tónverk fyrir
söngflokk og hljómsveit, sem
tekur eina eða hálfa aðra
klukkustund að flytja opinber-
lega á hljómleikum. Hann þarf
venjulega allt að þremur árum
til að semja slikt verk og full-
rita það. Til opinbers flutnings
þarf hann síðan að láta afrita
eða hreinrita frumritið, svo og
píanóútdrátt alls verksins og
loks raddhefti fyrir hverja ein-
staka rödd hljóðfæra og söngs
fyrir sig. Þetta kostar hann
þegar nokkur þúsund krónur í
beinum útgjöldum, en án þessa
tilkostnaðar getur hann ekki
gert sér neinar vonir um að
koma verkinu á framfæri. Út-
gáfufirmu kaupa ekki slík
vcrk, nema sannað sé að þau
muni verða arðbær. Það tekur
svo allt að því heilt ár að æfa
verkið með söngflokk, og síðan
er það venjulega aðeins flutt
opinberlega í eitt einasta sinn.
Tekjur tónskáldsins hljóta því
að verða tiltölulega litlar, jafn-
vel þó að ríflegt gjald sé greitt
fyrir flutninginn. Á Islandi er
hvorki færi til að flytja slík
verk, nema auðveld séu við-
fangs, né heldur sú lagalega
réttarvernd til, sem tryggir tón
skáldinu fullan arð af vinnu
sinni. Semji tónskáldin styttri
verk og óbrotnari, verða á-
stæðurnar í hlutfalli við það
eitthvað auðveldari, en skilyrð-
in verða þó ætíð í höfuðatriðum
þau sömu.
Vér leyfum oss virðingar-
fyllst að vísa til ræðu forseta
síðastliðins listamannaþings
(Dynskógar, bls. 23), þar sem
bent er á, að tónskáldin hafi
orðið út undan í endurbótum á
kjörum listamanna. Á þessu
hefur enn ekki orðið nein
breyting. Meðferð íslenzka lög-
gjafarvaldsins á málum tón-
skálda gefur í skyn, að tónlist-
in sé fremur veigalítil listgrein,
— en sannleikurinn er allur
annar. Tónlistin er hvarvetna
talin æðsta og seinasta stig
listrænnar menningar og þró-
unar.
I þessu sambandi verður að
minna á, að Menningarsjóðnr
styður ekki enn á neinn hátt
prentun tónverka, cn íslenzk
tónverk gömul og ný (m. a.
eftir Sveinbjörn Sveinbjörns-
son) liggja óprentuð og ónot-
uð. Til áanns vegar má færa,
að íslenáka þjóðin hefur sízt
ráð á því að láta svo mikið
andlegt og stjórnmálalegt afl,
sem útbreiðsla tónlistar getur
talizt, liggja óhagnýtt og af-
skiptalaust, þegar allar aðrar
þjóðir láta einskis ófreistað til
að tryggja aðstöðu sína og á-
litsauka með útbreiðslu lista-
verka sinna og menningar. Ef
íslenzka þjóðin vill eignást tón-
verk, sem geti á komandi tim-
um borið hróður hennár út um
heim, þá þarf að hlynna betur
að starfsemi íslenzkra tón-
Ur borginni
Næturlæknir er í læknavarð
stofunni, Austurbæjarskólanum
Næturakstur: Litla bílastöðin,
sími 1380.
Útvarpið i dag:
20.20 Útvarpshljómsveitin (Þór-
i arinn Guðmundsson stjómar):
a) „Kaliífinn frá Bagdad“ eft-
ir Boildieu. b) Krolls Ball-
klange eftir Lumbye. c) ,,Vor-
koma“ eftir Bach. d) Mars eít-
ir Grit.
20.50 Dagskrá kvenna (Kvenfé-
lagasamband íslands): Erindi:
Sólmánuður í Svíþjóð (frú
Hulda Stefánsdóttir).
21.15 Tónleikar: Ghaconne í G-
dúr eftir Hándel (plötur).
21.25 Frá útlöndum (Jón Magn-
ússon).
Kvikmyndir
Framh. af 5. síðu.
eitur! Tvær manneskjur sleppa
undan honum, ung stúlka og ung
ur maður, sem auðvitað verða
ástfangin hvort í öðru! Myndin
er nokkuð spennandi, einkum fyr
ir þá sök, að enginn bíógestanna
rennir grun í hver morðinginn
er, fyrr en honum er sýndur
hann á síðustu mínútum mynd-
arinnar.
Leikararnir eru fæstir mjög
góðir. Barry gamli Fitzgerald, er
allir kannast við úr myndinni
„Leyf mig þig að leiða“, leikur
hinn dularfulla og kaldrifjaða
morðingja. Walter Huston leikur
af snilld þá persónu, sem flestir
ef ekki allir bíógestirnir halda
fyrir morðingjann og Roland
Young leikur tortrygginn mann
á þann hátt, sem honum einum
er lagið. Merkilegt aukahlutverk,
strangheiðarlegan þjón, leikur
Richard nokkur Haydn, og held-
ur hann uppi „kómikkinni" í
myndinni.
Aukamynd: Nokkrar mýs og
kettir fara í hár saman. Skop-
tei'knimynd, sem ekkert er var-
ið í.
Ragnar.
Félagslíf
Ármenningar!
Bœjarpósturinn
Framn. af 4. síðu.
að vinna mikilvægt landkynning
arstarf, sem hver og einn venju
leg.ur þuslari má vera stoltur af
að súpa kveíiur fyrir. (Þið skiíj-
ið hvað ég beina)“.
EÐLISFRÆÐILEGUR
ÓMÖGULEIKI.
„Annað er það, sem hefur
hættu í íör með sér fyrir hinn
friðsama sundmann, en það er
sá siður, sem krakkarollingarn-
ir (og reyndar fléiri) hafa að
fleygja sér í tima og ótíma útí
laugina frá langhliðunum. Þetta
veldur því, að maður á það stöð
ugt á hættu að rollingur lendir
í hausnum á manni, en slíkur
taugaspenningU'F ruglar hjá
manni sundtökint fipar andar-
dráttinn og gerir manni erfiðara
fyrir að ná hinu setta marki,
komast út að kaðli.
Krakkarnir eru stundum háv-
aðasamir í meira lagi, og hafa
verðirnir hinn einkennilegasta
ihátt á að vekja athygli á sér og
draga úr ærslum krakkanna.
Flautur þær, sem verðirnir nota,
eru nefnilega svo ískrandi há-
værar, að venjulega gera þær
það eitt, að auka hávaðann um
allan helming. Slá'kt er auðvitað
mjög óheppileg aðferð, því eng-
inn skyldi reyna að þagga niður
í hávaða með meiri hávaða; það
er eðlisfræðilegur ómöguleiki.
Þetta er aðeins vinsamleg bend-
ing til varðanna um að leita fyr-
ir sér um heppilegra hljóðfæri
til að vekja á sér athygli“.
OG LOKS SÖLVÍKINGAR.
! ^Að lokum ætla ég að minnast
l á hlut, sem oft á sér stað uppi
í sólbaðsskýlinu. Reyndar er nú
tími sólbaðanna liðinn að þessu
sinni, en það gerir ekkert til.
Eg hef nefnilega orðið fyrir
ibarðinu á mönnum, sem eiga
það til að stilla sér milli sólar-
innar og mín og upphefja þar
langvarandi strokur og sprikl
samkvæmt einhverju Jensens-
eða Möllerskerfi dönsku. Þetta
hefur oft í bókstaflegri merk-
ingu brugðið skúgga á sólbaðs-
e n i a
crem er viðurkennt
jyrir gæði
Heildsölubirgðir
Jóhann
Karlsson & Co.
Þingholtsstræti 23
Sími 1707
Daglega
NÝ EGG, soðin og hrá.
Kaffisalan
HAFNAKSTKÆTI U.
L
Silkisokkar
Mikið úrval.
Verð frá kr. 7.

Samúðarkort
Slysavarnafélags
r
Islands
kaupa flestir, fást hjá
slysavarnadeildum
um-allt land, í Reykja
vík afgreidd í síma
4897
:
ánægju mína og hefðu sólvík-
ingar þeir, sem hér eiga hlut að
máli líka gott af að lesa bókina*
sem ég nefndi áðan.
Gallharður“»
íþróttaæfingar félagsins í
kvöld í íþróttahúsinu;
Minnisalurinn:
Kl. 8—9 Fimleikar, Drengir.
— 9—10 Hnefaleikar 1. fl.
Stóri salurinn:
Kl. 7—8 1. fl. karla, fimleikar.
— 8—9 1. fl. kvenna, fimleikar
— 9—10 2. fl. kvcnna, fiml.
Skrifstofan er opin í kvöld .kl
8—9,30 síðdegis.
Stjórn Ármanns.
skálda 'og útbreiðslu verka
þeirra en orðið er. Laun ein-
stakra tónskálda þurfa að vera
þrisvar sinnum hærri en laun
einstakra rithöfunda og Menn-
ingarsjóður eða ríkissjóður
þarf að leggja fram nauðsyn-
legt fé til fjölritunar eða prent-
unar tónverka.
Reykjavík, 30. sept. 1946
Virðingarfyllst,
' Tónskáldafélag íslands
Páll ísólfsson (sign.) form.
HaHlgrímur Helgason (sign.)
ritari.
Helgi Pálsson (sign.) gjaldkeri.
----------------------------------------------V
'
Valg til Færöersies Lagtiiig
Den 8. November afholdes Valg til Færoernes
»
Lagting. Stemmeberettigede færoske Sömænd :
og Færinger midlertidigt beskæftigede i Is-
land kan erholde Stemmesedler udleveret i det :
danske Gesandtskab og afgive deres Stemme enten
i Gesandtskabet eller for en islandsk Notarius
Publicus (almindeligvis Byfogeden). Forsaavidt ;
angaar Sofolk kan Stemme desuden afgives overfor ;
vedkommende Skips Forer.
I Gesandtskabet kan Stemmeafgivning kun ske
Hverdage mellem 10—12 Formiddag.
Vælgerne kan kun stemme paa et Parti og
Stemmeafgivning sker ved at skrive Partiets Navn
eller Bogstavbetegnelse.
Kgl. Dansk Gesandtskab.
Reykjavík, den 9. Október 1946.