Þjóðviljinn - 24.01.1947, Blaðsíða 5

5
Föstudagur, 24. . jan. 1947
ÞJÓÐVILJINN
Barizt gegn lýðræði
og alþýðusamtökum
FASISTASTJ-ÓRNIR þær, sem
lifðu af styrjöldina, hafa flest
ar reynt að gefa sér lýðræðis-
yfirskin, en sú viðleitni hef-
ur vafasaman árangur borið.
Ætla mætti, að þeim ísl. blöð-
um, sem eyða síðu eftir
síðu til að laga lýðræðið í
öðrum löndum, fyndist ástæða
til að minnast á stjórnarfar
ríkja eins og Spánar og Tyrk
lands, en þeirra er sjaldan
getið.
FASISTASTJÓRN Tyrklands fór
að brölta með þing og ýmis i
önnur lýðræðisform er tek-j
izt hafði að smeygja landinu I
inn í sameinuðu þjóðirnar. —
Það er heldur ekki fyrr en
s. 1. vor að verkalýðsfélög.
voru leyfð í landinu því. En
stjórnin sá sig brátt um hönd,
og 16. des. s. 1. var herferð
hafin gegn tyrknesku lýðræð-
isflokkunum og verkalýðssam
tökunum. Verkalýðssamtök
Istambuls voru bönnuð og
samtímis eina blað tyrk-
nesku hre.vfingarinnar „Sen-
dika“, en fjöldamargir áhrifa
manna alþýðusamtakanna
handteknir.
ÁSTANDIÐ innanlands er svo
slæmt, að ríkisstjórnin þarf
á heraga að halda, ef hún á
ekki að missa tök á þjóðinni.
Dýrtíð hefur aukizt gífurlega,
lífsnauðsynjar hækkað í
verði, en verksmiðjum og
öðrum atvinnufyrirtækjum
lokað. Hópar atvinnuleys-
ingja eru á vergangi um
landið. Versnandi lífskjör
alþýðunnar knúðu hana til að
efla verkalýðssamtökin, og
frá því í maí 1946 að ríkis-'
stjórnin var neydd til að leyfa
myndun verkalýðsfélaga,
voru verkalýðssamtökin að
verða sterkur þáttur í þjóð-
lífinu.
VERKF ALLS ALDA gekk yfir
Tyrkland árið sem leið, þrátt
fyrir kúgunarráðstafanir
ríkisvaldsins. Verkamenn
toentu á; að sífellt væri auk-
ið framlag til hers og lög-
reglu, þó ekki væri hægt að
sjá af nokkrum eyri til að
bæta hag almennings. Enska
■blaðið Economist segir að
tyrkneska stjórnin haldi nú
uppi her og lögreglu fyrir um
65 prós. þjóðarteknan.na. —
Fjárlög stjórnarinnar fyrir
1947 ætla einmitt 65 prós. út-
gjaldanna til „landvarna“.
OFSÓKNIN gegn verkalýðshreyf
ingunni og lýðræðisöflum
landsins er háð eftir beztu
fyrirmyndum undir kjörorði
Göbbels um „baráttu gegn ^
kommúnismanum og er ?ú
barátta nú háð af kappi í
löndunum við botn Miðjarðar
■hafsins, af innlendum fasist-
um og auðvaldi lýðræðisríkj-
anna Bretlands og Bandaríkj-
■anna í innilegri samfylkingu.'
En hvar er Picasso?
Effir Aitdré fiéry — Fyrri hluii
Franski rithöíundurinn André Géry segir
hér írá lííi Picassos á stríðsárunura og við-
skiptum hans við þýzka sendifulltrúann í
París. — (Greinin er lítið eitt stytt í þýðing-
unni).
„En hvar er Picasso?"
„;Matisse á heima í ná-
grenni Nizza rétt eins og áð-
ur.“
„Raoul Dufy? Hann er í
Céret í Pyreneafjöllum.“
,,Og Marquet er þar hjá
honum.“.
„Marc Chagall er hér i
í Marseilles.“
„André Lhote hefur setzt
að skammt frá Avignon.“
,,Já, Marie Laurencin er á
frjálsa beltinu.“
„En hvar er Picasso?"
Enginn svaraði. Sólin skein
glatt yfir Marseilles, sem
moraði af flóttamönnum.
Þetta var í júlí 1940- Við sát-
um fyrir framan Café
Cintra, þrír afvopnaðir her-
menn, sem höfðum hitzt hér
af hendingu eftir tíu mán-
aða orustulaust stríð og fá-
einna vikna friðvana vopna
hlé. Það var búið að hopa
hundruð kílómetra suður eft-
ir, og nú komumst við ekki
lengra, við höfðum náð til
yztu marka Frakklands;
nokkrum tugum metra fyrir
sunnan borðið okkar sáum
við hafið. Fiskibátarnir lágu
bundnir við bryggju, einnig
litli gufubáturinn, sem flutti
skemmtiferðamenn yfir á
eyna If, þar sem nauðsyn bar
til að sjá hið fræga fangelsi
greifans af Monte Christo.
Núna datt engum í hug að
leggja leið sína þangað. —
Frakkland allt var orðið eitt
fangelsi.
Meðan við drukkum kaffi-
bolla — því að í þá tíð var
ennþá kaffi í Frakklándi —
höfðum við rætt fréttir, sem
sífellt bárust, um eyðilagðar
'borgir, og við óttuðumst um
vini okkar, hvar þeir væru,
og hvað hefði hent þá. — Við
nefndum sérhvert nafn, sem
okkur datt í hug, því að enn
voru til franskar bókmennt-
ir, frönsk tónlist, og frönsk
myndlist, enda þótt það
Frakkland, sem við unnum,
væi’i ekki lengur til.
Okkur var kunnugt um
flesta rithöfunda, vísinda-
menn og leikai'a. Þeir voru
því nær allir farnir til baka.
Síðan ræddum við um mál-
arana.í öllum hávaðanum köll
uðum við nöfnin hver til ann
ars og uppgötvuðum hvar
nokkrir þeixra dvöldust:
Vlaminck og Friesz og Fern-
and Léger- En þar var ekki
frönsk myndlist öll — enn
vissi enginn okkar, hvað
hefði orðið af Picasso.
Við töluðum um hvernig
við höfðum séð hann seinast
í París, þegar svo óvenjulega
vildi til, að við komum þang-
að í leyfi, þennan alþýðu-
mann með hrafntinnusvart
hár, sem féll fram yfir ennið
og byrgði hrafnsvört augun,
myrkustu og hvössustu augu.
sem gat. Oftast borðaði hann
miðdegisverð á Brasserie
Lipp við Sainí-Gei'main des
Prés, skammt frá Rue des
Saint-Péres, þar sem hann
hafði vinnustofu sína. Seinna
um kvöldið var hann vanur
að ganga þvert yfir Boule-
vai'ðann og setjast inn á
Café de Flore umkringdur af
vinum sínum og dáendum —
„hirð“ sinni svonefndri — og
■hlusta, athuga lífið og rabba.
Hann sat al'ltaf við sama
borðið, rétt hjá gjaldkeran-
um, rauðhærði'i, gulleitri
stúlku með kalt ópersónulegt
bi’os, eins og hún hefði að-
eins áhuga á að vei’zlunin
blómgaðist. í kaffihúsinu
varð ekki þverfótað fyrir
surrealistiskum skáldum.
amerískum stríðsfréttaritur-
um í sínum skrautlegu ein-
kennisbúningum og mönnum
frá vígstöðvunum, — útslitn
um einmanalegum og án
sambands við umheiminn.
Picasso athugaði alla, sem
komu og.fóru — hann hafði
hæfileika til að geta séð í
einu mörg einkenni sama
manns. — Um miðnætti
stóð hann upp og gekk heim
gegnum myrkvaða borgina
hann bjó í hægri hlutanum,
við Rue La Boetie.
Hafði hann farið burt iir
París, áður en Þjóðvei'jar
streymdu inn í boi’gina?Flúði
'hann eins og milljónir manna
eftir offylltum þjóðvegum,
þar sem þýzkar brynsveitir
veittu . flóttamönnum eftix-
för? Enginn okkar vissi það.
Þegar ég fór af Frakklandi
fáum mánuðum síðar vissi ég
enn ekkert, hver höfðu orðið
örlög Picasso.
Það leið nærri ár, áður en
ég fékk nokkuð að vita. En
einn góðan veðui'dag fréttist
um allan heim að nazist-
ar hefðu handtekið Picasso,
sett hann í þýzkar fangabúð
ir. Mexikó var þegar búin að
ákveðá áðl s’éhda VicHýstjÖfn
opinber mótmæli, þegar til-;
kynnt var frá Frakklandi að;
Picasso dveldi þar og hefði
fullt frelsi. Meira fékk mað
ur ekki að vita.
Það var enn síðar að ég
frétti, hvernig honum hefði j
gengið síðan Frakkland gafst
upp.
Vinkona mín kom til New
York fi'á París. Hún hafði
þekkt Picasso allt frá því
hún var barn-
„Hvei’nig gengur Picasso?“ I
spui’ði ég hana.
„Picasso er Picasso“, svar-
aði hún.
„En hvar er hann?“
„Fyi'ir meira en tuttugu ár;
um langaði ungan Þjóðverja
að verða málari“, svaraði
hún.
>,Mér er skítsama um Hitl-
er“, tók ég fram í fyrir henni.
„Já, en ég er að segja yð-
ur af Picasso“, sagði hún,
,,og þetta heyrir sögunni til.“
Síðan hélt hún áfram.
Unga Þjóðverjann langað'
eins og marga aðra til að
verða mikill listamaður, og
komst svo hátt að verða j
teiknikennari við þorpsskóla.
Hann sat vanalega í bekkn-j
um og leit eftir böi’nunum, j
sem bjástruðu í ákafa við j
vatnsliti og krít og blýanta
og voru stundum saman að
teikna vatnskönnur og blóma
krukkur; á meðan dreymdi
hann um París og um hina
miklu listamenn, sem dvöld-
■ust þar í mestu listaborg
heimsins; og hann öfundaði
niiklu mennina og þá ríku,
sem gátu lifað og unnið þar-
En einhvern tíma ætlaði
hann líka til Parísar, og ef
litaspjaldið var of sljótt vopn
til þess að sigra heiminn
með, mundi hann finna eitt-
hvað annað og betra. Einn
dag skyldi heimurinn , dá og
virða nafn hans: Otto Abetz. j
„Og eins og þér vitið, vin-l
■ur minn“ sagði hún, „þá
komst hann þangað.“
Það vissi ég fullvel. Árið
1934 kom fyrrverandi teikni-
kennarinn til Parísar. Hann
talaði ágætlega frönsku og
giftist ungri - franskri stúlku.
Hann hafði efni á að vera vel
klæddur, bauð af sér góðan
þokka og gerði sig að stórri
pei'sónu og var mildur á fé-
Eftir stuttan tí'ma var farið
að bjóða honurn í beztu sam-
kvæmin, og hann varð vild-
arvinur ráðherra og iðnrek-
enda, stjórnmálamanna og
blaðamanna. Að því er hann
sagði hafði hann aðeins áhuga
á menningarsambandi Frakk
lands og þriðja í’íkisins —
og samt dirfðust nokkrir
dónalegir franskir embættis-
menn að vísa honum úr
landi, þegar ekki virtist len^
ur'^éýðá kom’ízt'Íljá stríði við"
Picasso.
Þýzkaland. En það var of
seint — eftir var vel skipu-
lögð fimmta herdeild. Það
var aðeins eitt, sem hann
harmaði: aldrei komst hann
í álit hjá þeim mönnum, sem
svipinn settu á París. Þó
hann væri góður samsæris-
maður, var hann alltaf mis-
■heponaður snillingur.
„Ári síðar kom Otto Abetz
aftur til París“, sagði vin-
kona mín, ,,og nú var hann
sendifulltrúi hins sigursæla.
þýzka ríkis í því landi sem
hann hafði hjálpað til að'
sigra- Njósnarar og snobbar
fylltu sali. hans. Ráðherrum
og háskólamönnum fannst'
sér heiður ger, þegar hann
yrti á þá. Hann var voldugri
en æðsti stjórnandi liernáms
sveitanna, voldugri en Gesta
postjói’inn og sjálfur Pétain.
Hans hátign Otto Abetz gat
nú fengið að tala við hvern
sem var.“
„Líka Picasso?“ spurði ég„
Hún brosti-
„Eg skal segja yður, að ég
hef meiri áhuga á Picasso en
Abetz.“
Þetta skipti tók hún tillit
til forvitni minnar og sagði,.
að þegar þýzki herinn nálgað
ist París, fiutti Picasso á
lítinn búgarð, sem hann á t
Framhald á 7. síðu.
Nýja Bíó:
Furðuleg játKÍRg;
(Strange Coníession)
Um þessa Universal-mynd er
því miður ekki hægt að skrifa
loí. Hún ætti að vera áhrifa-
mikil, eða réttara sagt, gæti
verið það, því að viðfangsefnið
er ekki það ómerkilegt, að
ekki væri hægt að gera úr því
góða kvikmynd. En myndin er
gjörsamlega áhrifalaus, sálfræð-
in sumsstaðar vafasöm. (Hæg-
gerð, hversdagsleg kona af al-
mennri skapgerð fær til dæmis
■þá hugmynd að drepa mann). —•
Leikararnir leika illa, eða að
minnsta kosti ekki svo vel, að
þeim takist að gefa myndinni
gildi.
Aðalleikararnir eru þessir: '—>
Lon Chaney, Brenda Joyce, I.
Carrol Naish.