Þjóðviljinn - 15.02.1947, Page 4

4
ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 15. febrúar 1947 a
f
þlÓÐVIUINN
Útgefandl: Samelntngarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokxurlnn
Ritstjórar: Kristinn E. Andrésson, Sigurður Guðmundsson, áb.
Fréttaritstjóri: Jón Bjamason.
Ritistjómarskriístofur: Skólavörðust. 19. Símar 2270 og 7500
(eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, siml 2184.
Auglýsingar: Skólavörðustig 19 sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð; kr. 8.00 á mánuðl. — Laususölu 50 aurar
eint.
Prentsmiðja Þjóðviljans h. K.
‘ — ------- -------------------------------------*
Stækkiiii landhelgimtai*
Síðasta áratug nítjándu aldar gekk frekja enskra togara
við ísland fram úr öllu hófi, ágengni þeirra á íslenzka land-
helgi var svo geypileg, að íslerizkir sjómenn fengu ekki að
vera í friði með veiðarfæri sín fyrir botnvörpum Englend-
inga neinstaðar á Íslandsmiðum. Þessir nútímaræningjar
oðu inn á hvem flóa og fjörð, þar sem fisks var von, skófu
botninn meðan nokkuð var að fá, og létu sig engu skipta
þó línur íslenzku sjómannanna fylgdu með.
Bænarskrám rigndi yfir Alþingi, blöðin vom full af skrif-
um frá fiskistöðvum landsins þar sem kemur fram reiði
manna og örvænting yfir þessum ránsförum Englendinga,
sem fólkið var varnarlaust gegn. Danir létu sér hægt um
landhelgisgæzlu, en undir þá áttu íslendingar að sækja
flest sín mál. Blygðunarleysi Breta og máttleysi íslenzkra
yfirvalda gekk svo langt, að nokkm fyrir aldamót samdi
landshöfðingi við brezkan útsendara um niðurfellingu
vissra ákvæða landhelgislaganna, gegn því loforði land-
helgisræningjanna að láta í friði nokkur mið íslendinga
innst í Faxaflóa.
★
Þannig var ástandið er danska stjórnin gerir árið 1901
samning við Bretlandsstjórn um þriggja sjómílna land-
helgi, samning sem af íslendingum mun jafan talinn náuð-
ungarsamningur. Vel má vera, að í bili hafi þótt úrbót
meira að segja að þessum samningi, því upp frá gildistöku
hans mun ágangur brezku togaranna inn hinnar um-
sömdu landhelgisræmu hafa minnkað. En samningurinn
var ekki annað en löghelgun ránsfengs. Brezku landhelgis-
ræningjamir létu svo lítið að semja við danska stjórn um
að skilja eftir síðasta lamb fátæku íslenzku þjóðarinnar, að
brezku togararnir skyldu í framtíðinni láta nokkurnvegij
inn í friði þriggja sjómílna ræmu meðfram íslenzku landi,
en fá jafnframt lögfestan óskoraðan rétt til að arðnýta
auðugustu fiskimið landsins. Dönum var sama þó réttur
Islendinga væri hafður til hrossakaupa um danska hags-
muni, höfðu áður fyrr reynt að selja landið sjálft. Islend-
ingar voru ekki að spurðir.
★
Island varð sjálfstætt lýðveldi 1944. Með miklum auglýs-
ingum um göfuglyndi og ást á rétti smáþjóða veittu stór-
veldin hinu nýja lýðveldi í Evrópu viðurkenningu. Bretland
lét þó fylgja viðurkenningunni það skilyrði að lýðveldið
yrði að gangast undir allar þær skuldbindingar, sem gerð-
ar höfðu verið áður fyrir íslands hönd, — viðurkenningu
sjálfstæðs íslenzks Iýðveldis 1944 var sett það skilyrði að
íslendingar teldu sig bundna af nauðungarsamningnum frá
1901, um þriggja sjómílna landlielgisræmu. Ósvikið dæmi
um ,,hugsjónastefnu“ heimsveldisins Bretlands í alþjóða-
málum.
Nú er að koma skriður á þetta mikilvæga sjálfstæðismál
íslendinga, og er ekki líklegt að það verði látið niður falla,
fyrr en þjóðin hefur einnig á þessu sviði, heimt rétt sinn
tii fulls úr höndum erlendra yfirgangsþjóða.
I grein Hermanns Einarssonar, er birtist í Þjóðviljanum
10.—11. maí 1946 markar hann stefnuna, sem íslendingar
verði að fylgja í málum þessum. ,,Það skiptir miklu máli,
að vér frá upphafi umræðna um þessi mái höfum skýrt
markaða stefnu, sem ósleitilega sé fylgt, enda þótt loka-
tokmarkið náist ekki nema í mörgum áföngum. Stefnan
verður að vera sú, að fá alþjóðlega viðurkenningu á rétti
vorum til landgrunnsins kringum allt land.“ Með land-
BRÉF UM
FERSKEYTLUNA
Hérna um daginn skrifaði ég
dálitla klausu um ferskeytluna
og í því sambandi lét ég í ljós
þá skoðun mina, að hjá okkur
Islendingum finnist nú víða
merki hrörnunar að því er snert
ir skilninginn á gildi hins þjóð-
lega kveðskapar; ég gat þess
um leið, að slíks gætti mest
meðal yngra fólksins. Nú hef
ég fengið bréf, þar sem deilt
er á mig fyrir umrædd skrif.
Nokkur misskilningur kemur
fram í þessu bréfi, en við skul-
um athuga hann nánar, þegar
við höfum lesið það:
„Bæjarpóstur!
Margt gott hef ég lesið í dálk-
um þínum, sem ég þakka. En í
dag er þar grein, sem heitir
„Ferskeytlan", og af henni er
ég lítið hrifinn. Hún hefst á
því að fara rangt með vísu
Andrésar heitins Björnssonar,
sem ég hef heyrt að væri rétt
svona:
Ferskeytlan er Frónbúans
fyrsta barnaglingur,
en verður oft í höndum hans
hvöss sem byssustingur.
GLÓPAR?
„Þá kem ég að „Merki hrörn-
unar“. Þar er kveðin gömul vísa
í óbundnu máli. Hún hefur löng
um verið á „hávu skafti“ sleggj
an, sem reidd hefur verið til
dóms yfir höfðum æskulýðs
hverra tíma. En ég átti ekki
von á högginu úr þessari átt.
Rétt er þó að geta þess, að
högg þín lenda á öllum almenn-
ingi. En eklci er það þó fyr, en
þú kemur að unga fólkinu, sem
þú sérð ástæðu til að mæla
orðið glópar.
Nú mun ég ekki að sinni eyða
tíma minum og rúmi í dálkum
þínum í rökræður um þetta,
en læt mér nægja að staðhæfa,
að unga fólkið nú sé ekki ver af
guði gert en ég og mínir jafn-
aldrar voru á sama reki, og eigi
því ekki frekar skilið glópsku-
heitið en þú og ég.
Má vera, að það kunni færri
ferskeytlur, en er þá ekki rétt
að lita á, hvað því er skammt-
að?
BÖKMENNTIRNAR
„Eg tel réttara að beina
skeytunum til þeirra, sem
„kenna þeim ungu þann veg,
sem þeir eiga að ganga“. Væri
ekki athugandi, hvaða bók-
menntir liggja nú lausastar fyr-
ir ungdómi þjóðarinnar? „Á
skal að ósi stemma“. Þótt rit-
frelsi sé gott, þá væri ekki úr
vegi fyrir þá, sem vel vilja, að
líta eftir leiðum til að hindra
útgáfu og sölu þeirra blaða og
bóka,. sem „skrílmenna" þjóð-
ina.
Friður sé með þér.
Sveitamaður".
★
MISSKILNIN GUR
Eg er „Sveitamanni" sammála
um það, að hér á landi er nú mik
ið gefið út af prentuðu máli sem
ekkert gerir gott en margt illt,
og það er full ástæða til að
koma á strangara eftirliti með
útgáfu þeirra bóka og blaða,
sem ,,skrílmenna“ þjóðina, eins
og hann orðar það. En ég get
ekki fellt mig við þær fullyrð-
ingar „Sveitamanns", að skrif
mín hafi mátt skilja sem yfir-
lýsingu um, að unga fólkið væri
glópar upp til hópa. Eg sagði
aðeins, að unga fólkið væri eins
og glópar í einu tilliti þ. e. a. s.,
að því er snertir skilninginn á
gildi hins þjóðlega kveðskapar
okkar.
■¥■
ÞARF AÐ
BREYTAST
Eg sný ekki aftur með það,
að víða verður vart hrörnunar
í þessum efnum og brýna nauð-
syn ber til að koma í veg fyrir,
að þjóðleg kveðskaparmennt,
þessi veigamikli þáttur í ís-
lenzkri menningu, líði undir
lok.
Líklega mundu skólarnir.
helzt vera færir um að leysa
þetta verkefni, en þá þyrftu
þeir líka að gjörbreyta aðferð-
um sínum við að uppfræða nem-
endurna um íslenzkan kveð-
skap. Eins og stendur er lögð
megináherzla á að láta nem-
endur læra einhvern ákveðin
f jölda af kvæðum utanbókar, en
lítið sem ekkert um það hirt,
að þeir skilji gildi þessara
kvæða. Alltof margir nemend-
ur í íslenzkum skólum læra
kvæði eins og páfagaukar en
ekki eins og hugsandi fólk.
Þetta þarf að breytast.
Um ferskeytlu Andrésar
heitins Björnssonar er það að
segja, að við höfum báðir farið
rangt með 3. vísuorð hennar,
„Sveitamaður“ og ég. Hann læt
ur vera þar oft, þar sem á að
vera seinna, en ég læt vera þar
hendi í stað höndum. Þessar
upplýsingar byggi ég á örugg-
um heimildum.
Oxford og heildsalar
Vísir er ekki vanur að vera
gamansamur. Guðirnir gleymdu
að geía honum þá náðargáfu.
En ekki ósjaldan er hann bros-
legur. í fyrradag reynir hann
að bregða fyrir sig góðlátlegu
gamni. Raunar er gamanið að-
sent — frá ,,Utvarpshlustanda‘,,
sem hefur eignazt kímnigáfu et't-
ir nýju stjórnarmyndunina.
Tilefni þessarar óvæntu gam-
ansemi var útvarpserindi um Ox-
ford-hreyfinguna eftir hinn þjóð
nýta áhugamann og regluboða,
Pétur Sigurðsson, Danskur háð-
dóm“, og þes-si tegund krist.n-
dóms gengur ofan í vissar stétt-
ir manna eins og lostaatasti dósj-
matur. En sú náttúra fylgir Ox-
fordstefnunni, að menn vaxa
mjög að því, sem gamalt fólk a
íslandi kallaði frómleika. Þeear
menn hafa tekið trúna, skila
þeir aftur ofgoldnu eða i)Ia
fengnu fé, að undangengnu Við-
tali við drottin. Hinn gaman-
sami „Útvarpsblustandi“ V'.sis
telur því Oxfordhreyfinguna
þjóðráð hér á landi, og mimu
víst flestir vera honum safí-.-
mála um það. Þetla er nefnilega
saxnesk og ættuð úr Oxt’ord.
Auk þess hefur hún borið dýr-
mætan ávöxt í Bandaríkjunum.
, ,Ú tiv arpshlus t and i “ getur þers,
að , margt ágætra áhrifamanna
í Bandarikjunum, þar með tald-
ir (leturbr. hér), þingmenn og
bitlingagangsterar, svo og póli-
tískir hrossakaupmenn o. fl.“*
hafi tekið hina nýju trú.
Eg tel það beinlínis móðgun
við okkur vinsamleg stórveldi,
Engilsaxa, ef við sinnum ekki
þessu nýja heiðingjatrúboði
þeirra. Þess vegna tek ég fast-
lega undir það, að fyrrgreindar
stéttir íslenakar fari að dæmi
hinna göfugu og frómu Banda-
ríkjamanna. En ég vil fara
lengra. Eg vil bæta við emni
stétt, sem „Ú'tvarpshlustandi'1
gleymdi í kátínunni. Það er
stétt, sem því miður heíur lagt
meiri stund á heiðingjatrúboð í
Kína en í heimahúsum. Eg á við
vescSwng'S heildsalana okkar. Oft
hefur mér blætt það í auguru, er
ég hugsa til þessarar þjóðnollu
ög fjölmennu stéttar, að hun
S'kuli ekki t-ala meira við guð en
hún gerir. Heildsalarnir okkar
ganga að vísu oft í Kifkju, en
því miður ganga þeir of sjnldan
til hennar Ástu í Arnartivoli og'
skilá földu fé heima og eriendis,
Framh. á 7. síðu.
fugl ka'llaði einu ginni Oxford-
hreyfinguna „beinlausan krist.n- mjög fín stefna. Hún er engii
grunninu er hér átt við svæðið innan 200 m. dýptarlinu, en
á því svæði eru flest fiskimið okkar.
I skilyrðum Sósíalistaflokksins um stjórnarmyndun var
lögð mikil áherzla á að íslendingar tækju upp baráttu
fyrir þessum sjálfsögðu landsréttindum og nú ligg-
ur fyrir Alþingi að taka ákvörðun um fyrsta á-
fangann í þeirri sókn. Hermann Jónasson og Skúli Guð-
/nundssori hafa borið fram frumv. um uppsögn samnings-
ins frá 1901. Sú tillaga hefur að sjálfsögðu fengið góðar
undirtektir manna úr öllum flokkum. Stækkun landhelg-
innar er ekki flokksmál heldur nýr kafli í sjálfstæðisbar-
áttu Islendinga.