Þjóðviljinn - 30.03.1947, Qupperneq 4

4
þj.Qðviljinn
Sunnudgaur 30. marz 1947
þlÓÐVILIINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar: Kristinn E. Andrésson, Sigurður Guðmundsson, áb.
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Ritstjórnarskrifstofur: Skólavörðust. 19. Simar 2270 og 7500
(eftir kl. 19.00 einnig 2184).
Afgreiðsla: Skólavörðustíg 19, sími 2184.
Auglýsingár: Skólávörðustíg 19, sími 6399.
Prentsmiðjusími 2184.
Askriftarverð: kr. 8.00 á mánuði. — Lausasöluverð 50 aur. eint.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
HEKLUGOS
„Það gengur enginn á Heklu
um páskana að þessu sinni“,
* sagði vinur minn einn við mig
í gærmorgun. Við stóðum uppi
við Leifsstyttu og horfðum í
, austurátt. I f jarska sáust bólstr
j ar byltast hátt til himins. Þarna
SÖRi er hán Hekla
Jönnunkraftur jaiðeldanna er enn leystur úr læðingí
á íslandi, Hekla er tekin að gjósa í tuttugasta og þriðja
,sinn síðan land byggðist.
Enginn er sá staður á Islandi og fáir á jörðunni, sem
<eins margar furðusagnir hafa myndazt um sem Heklu. Frá
Heklutindi hugðu menn liggja beina og greiða leið til hel-
vítis, sálir fordæmdra svifu yfir þessu ferlega fjalli, fuglar
«neð járnklær og járnnef voru þar jafnan á sveimi, og and-
-skotinn og árar hans létu sig ekki vanta í félagsskapinn.
Ekki voru nú hugmyndirnar fagrar, þess var heldur ekki
að vænta, því frá þessu fjalli hafði þjóðin meðtekið hung-
’ur og hallæri, frá því hnfði sorti breiðzt um loft svo dagur
tn-eyttist í nótt, frá því runnu .glóandi eldar um breiðar
tiyggðir, frá því þeyttist stórgrýti um langa vegu, og svo
otórfeld vom átök þess að jörð- skalf og bæir hrundu.
Þetta var það sem þjóðin vissi um Heklu, þegar þessum
'etaðreyndum sleppti, tók við land hins ókunna, landnám
jþekkingarinnar var smátt, en hvar sem á það var: litið
tolasti við skelfing og dauði, land hins ókunna var óendan-
legt og máttur ímyndunaraflsins mikill. Þáð var því ekki
furða þó kynjamyndir sköpuðust, óttinn og fáfræðin skapa
,ætíð hxndurvitni, og hér var af miklu að taka, miklum at-
•tourðum, miklum ótta og óendanlegri fáfræði.
gos kann að orsaka alvarlega
röskun í lífi þessarar þjóðar.
★
' DÝRKEYPT LAND-
KYNNING
Fréttablöð heimsins munu
birta nöfn Heklu í stórum fyr-
irsögnum næstu dagana. Hing-
lega meinlaust, en það stóð í ag munu koma vísindamenn frá
heila 7 mán. Við megum allt! öðrum löndum til að rannsaka
eins búast við því, að þetta gos j eldsumbrotin og afleiðingar
standi hálft ár, heilt ár eða þeirra. Kvikmyndatökumenn
lengur. Strax um hádegi í gær munu koma til að afla sér efnis
var öskufall víða orðið 10 cm. í fréttamyndir handa kvik-
Áframhaldandi öskufall getur myndahúsum heimsins. Heklu-
haft hinar alvarlegustu afleið- g0sið er einn mesti viðburður,
j var orkan úr iðrum jarðar að j ingar fyrir þann gróður, sem sem lengi hefur orðið af völdum
! brjótast út. Eitt mesta eldfjall á nú óðum að lifna. Heil héruð náttúrunnar. Fólk um víða ver-
heimsins hafði rumskað eftir j sunnanlands eru þegar í hættu ; dld mun fá fréttir af því.
stödd hvað þetta snertir; og j Hekla kerling er að vinna
með breyttri vindátt dreifist landkynningarstarf
á sína vísu.
askan .víðar. Komi veruleg aust Hn það er hætt við> að hun geri
anátt, mun askan sækja okkur þa landkynningu æði kostnaðar-
heim, íbúa Reykjavíkur. sama fyrir þjóðina.
| rumrar aldar hvíld. Skyndi-
j lega og næstum alveg ó-
j vænt hafði það gefið til kynna
mátt sinn og ægileik. Það hafði
dregið til sín athygli alls heims
ins.
Samkvæmt þeim fregnum, sem
fengust í gær, stóð mökkurinn
af Heklu 10—12 km. upp í loft
ið; eldstrókurinn náði í 5 km.
hæð, en með honum bárust,
nokkuð á leið, björg, sem sjónar
vottar líktu við margfalda stærð
hinna stærstu húsa í bænum.
Einn sjónarvottu sagðist
hafa séð 5 slík björg á lofti í
einu. Glóandi hraunleðjan rann
niður hlíðar fjallsins.
Nei, Hekla kerling verður lík-
lega ekki aðlaðandi fyrir fjall-
; göngumenn um þessa páska.
¥
HVE LENGI STENDUR
ÞAÐ?
Það er ómögulegt að segja
í hvaða afleiðingar þetta Heklu
í gos kann að liafa, eða hve lengi
jþað kann að standa. Seinasta
I Heklugos, árið 1845, var tiltölu
ALVARA Á FERÐUM +
Margir fara nú í lystireisur
mað flugvélum til að horfa á _ KKJN1JN KJNJN
Heklugosið. Það er vafalaust J Alþbl. í gær skrifar Gunn-
'jMkomumikil sjón, en þegarj ar Stefánsson langa grein til að
alvaran, sem er á ferð, kemur J sanna, að dómur sá, sem Þjóð-
betur í ljós, munu menn óska j v'Jánn birti um kvikmyndina
þess, að aldrei hefðu skapazt | >Jvan grimma , hafi verið gjör
skilyrði til að fara slíkar lysti-! óUkur skoðunum „andlegra leið
reisur, aldrei hefði orðið neitt to§a austur í Kreml á sömu
gos. Það má gera ráð fyrir,
að flestir hafi fengið nóg af
Heklugosi, áður lýkur.
Því fer að vísu f jarri, að nokk
ur ástæða sé til að óttast þær.
hörmungar, sem eldgos fyrr á
öldum höfðu í för með sér.
kvikmynd. Og þegar hann hcf-
ur sannað þetta með tilvitnun-
um í hitt og annað fólk austur
í Rússlandi, lætur hann í ljós
þá skoðun sína, að ef viðkom-
andi kvikmyndagagnrýnandi
Þjóðviljans væri staddur þar í
Tæknin, hinar fullkomnu sam- i Jancll> munc^ Stalín umsvifalaust
göngur og aðstæður í nútíma- ^ata stúta honum.
þjóðfélagi eru trygging gegn
því. En engu að síður er rétt,
/ Grein þessi er öll hin skringi
legasta, þó í ýmsu frumlegri en
að menn geri sér þess fulla greinar Vísis um kvikmynda-
grein, að yfirstandandi Heklu- ; gagnrýni Þjóðviljans.
Hréf f vá Maiipmaiisaaliöf it
22. 3. ’47.
Ekki verðum við íslendingar
í Höfn sérlega mildð varir við
óvild Dana í okkar garð og yfir-
skerst í odda, einkum ef ein-
hver landi hefur fengið sér of
Nú þegar Heklueldur heilsar þjóðinni í tuttugasta og
Jiriðia sinn, hittir hann betur menntaða þjóð en nokkru
sinni fyrr, og þjóð sem er betur við því búin að horfast í
augu við skelfingar hans og ægivald en þegar hann var
síðast íl ferð. Sennilega er Hekla sú sama og ætíð fyrr,
toúast má við að mánuðum saman þeyti hún ösku og vikri
vítt uni byggðir og hraunflóði hið næsta sér. Afleiðingar
af slíkum náttúruharnförum geta orðið hinar alvarleg- Jleitt er telk alúðlegt og
ustu. Bxthagi getur apillzt svo ousmali haldist ekki a beit, stundum kemur þó fyrir að
og heyskapur getur brugðizt að nokkru eða öllu, í fleiri
cða færri sveitum landsins. Ekki þarf að lýsa hve alvarlegt
áfall þetta getur orðið þ^jm sveitum sem fyrir því yrðu
og þá úm leið þjóðinni sem heild. Að þessu leyti eru Heklu-
.gos söm við sig, þessar verða afleiðingarnar ef gosið, sem
hófst í gær verður eitt hinna stóru gosa Heklu. En sem
-sagt þjóðin rnætir þessu á annan hátt en áður, engar hind-.
urvitnasögur munu myndast um Heklufjall í sambandi við
þetta gos, þjóðin gerir sér Ijóst hvað er að gerast, og veit
að verkefni hennar er tvíþætt; annars vegar að verjast
þeim erfiðleikum, sem af gosinu geta stafað, eftir þvl sem
íöng standa til og hins vegar að auka þekkingu mann-
kynsins á eldfjöllum og eldgosum, og þar með þekkingu
á jörðinni og þróunarsögu hennar.
Þjóðin stendur betur að vígi við að leysa þessi verk-
ofni en nokkru sinni áður. Myndun bæja, stóraukin útgerð
og iðnaður hefur leitt tii þess að hún er ekki eins háð lancl- í
búnaði eins og áður, aukin f jölbreytni í atvinnuháttum og ;;
vaxandi tækni gerir þjóðinni auðveldara að mæta skakka- í
föllum þó alvarleg séu. Þjóðin á allmarga velmenntaða: 4-
jarðfræðinga, sem munu leggja sig fram af hihni mestu
alúð við að kanna. dulheima jarðeldanna, og sennilega:;;
•verður þess ekki langt að bíða að erlendir félagar þeirra j"
komi einnig á vettvang.
fari sízt hækkandi hér fyrlr
margra hluta sakir.
Skemmtanalífið ber enn merki
stríðsins og sktmmtistaðir eru
mjög fásóttir að staðaldri. Fólk
hefur ekki efni á að fara á slíka
staði og öft reyna veitingamenn
að svíkja gestina á einhvern
hátt, með of litlum mæliglösum
mikið í gogginn og gerist víg-! og þvílíku. Kaffi á veitingastöð-
! reifur. Þá heyrist stundum ær-
' lcgí rifrildi og bölvar landinn
því iðulega að kunna.ekki næg
skammaryrði á donsku; fyrir
þá sök verða orðaskiptin tæp-
lega eins hvöss. Stöku kunn-
áttumenn bregða fvrir sig itt með að fá í matinn handa
ensku við slík tækifæri og líðst j sér og sínum þessa dagana. Allt
þeim þá frekar að skammast, i er flutt út því að nú er „det
endaþótt stjarna Englendinga store spareaar“. Um daginn var
um er einhvers konar gerfisull,
biksvart og næstum ódrekkandi,
en maturinn er fjarska góður
og hér má fá fyrirtaks máltíð
fyrir tvær krónur. Annars eiga
húsmæður hér í borg býsna erf-

Söm er hún Hekla, en þjóðin er önnur, aldir fáfræði! 11
«g umkomuleysis hafa þokað fyrir öld þekkingar og stór- j;;
Jiuga.
SugSýsing frá MiSskiptsráðð, m
Viðskiptaráðið hefur ákveðið að veita framvegis
þeim erlendum mönnum, sem hér dvelja og fengið
hafa atvinnuleyfi hér á landi, leyfi til yfirfærslu á
vinnulaunum, svo sem hér segir:
15. af hundraði af sannanlegum tekjum umsækj-
ánda þó aldrei hærri upphæð en 300 íslenzkar krón-
ur á mánuði.
Reykjavík, 28. marz 1947.
Viðskiptaráðið.
Í-H--H-H-l”H"H"H"H"H"H"H--H"H"H-!-H"!-H-H"!-H-'H"!--H"H-!"i-
1 tilkynnt .að nú ætti að hætta að
! selja feitari rjóma en 9%. Slíkt
hefði haft hinar átakanlegustu
afleiðingár, allar rjómatertur
hefðu horfið úr búðunum og við
búið að bakarar gerðu verkfall,
en á síðustu stundu var þessum
j aðgerðum frestað, því að kosn-
ingar standa til um næstu mán-
aðamót og það er aldrei ráðlogt
1 að hrella fólkið um of þegar
i svo ber undir.----
i Aðaldægrastyttingar okkar
eru samkomur þær sem félög Is
lendinga hér gangast fyrir. Stú
dentafélagið heldur fundi og
kvöldvökur öðru livei ju og þar
i eru að jafnaði um 70-80 manns.
: Á fundum eru flutt erindi um
j allt mögulegt, en lítið hefur ver
ið um umræðufundi í vetur. Þar
drekka menn líka bjór, syngja
| íslenzka söngva og lesa blöð að
heiman ef þau eru fyrir hendi.
Á fyrsta stúdentafundipum sem
ég kom á í vetur stóð upp Karf
nokkur Einarsson Dunganon og
las kvæði sín á frönsku bg
spönsku, en af því að fæstir
skildi^ efni þeirra til hlítar á
þessum tungum þýddi -hann þau
á sænsku og las. Karl er merki
legur maður og skáld hafa skrif
að um hann eins og kunnugt er.
Um daginn hitti ég hann og
átti við hahn fróðlegt samtál.
Hann kom m. a. með þá vitur-
lé’gu tillögu að við Islendingar
sendum bandaríkjamönnum
skeyti til að bjóða þeim að inn
lima þá í lýðveldið ísland og
gefa þeim árs umhugsunarfrest.
Hann taláði um hversu útbreitt
krabbameinið væri hér í Dan-
Framh. á 2. síðu