Þjóðviljinn - 11.04.1947, Side 5

Fö'studagm’ 11. apríl 1947
ÞJOÐVILJINN
— Eg las í breytingartillögum
fjárveitinganefndar við fjárlaga-
frumvarpið að þelm háu herrum
fannst heldur ea ekki djúpt tek-
ið í árinni að útgjöld vegna
búnaðardeildarinnar ykjust þetta
ár um 300.000 kr. Þar eð ég hafði
lesið í Ófeigi Jónassyni, að þú
hefðir verið svo ósvífinn að krefj
ast þess í fyrra að rikið keypti
handa þér Reykjahlíð í Mosfells-
sveit fyrir heilar 800.000 kr.,
grunar mig að þú eigir aðalsök-
ina á þessari hækkun, — er
þessi tilgáta rétt?
- Að vissu leyti er hún það. Sag
an er lengri en það að hægt sé
að gera henni skil svona á milli
mála. En í stuttu máli get ég
sagt þér aðaldrögin. Þegar ég
kom heim haustið 1945 varð mér
ljóst að aðstæður allar við At-
vinnudeild Háskólans voru fjarri
því að vera eins og ég myndi
óskað hafa. Búnaðardeildin hafði
þó að nafninu til land til um-
raða, því að hún var eigandi
jarðarinnar Keldur í Mosfells-
sveit. Sú jörð er ekki heppileg
til tilrauna við jurtakynbætur,
og haustið 1945 stóð til að hún
yrði tekin undir rannsóknir í
meinafræði húsdýra, eins og líka
gert var síðar. En hún var tekin
endurgjaldslaust og' án þess að
þær greinar við Búnaðardeild,
sem ekki geta án jarðnæðis ver-
ið, fengju neitt í staðinn.
Hefðum getað hafið
tilraunirnar strax
vorið 1946
— Nefnd sú sem fjallaði um
endurskipulagningu Atvinnudeild
ar sumarið og haustið 1945, fól
okkur dr. Birni Jóhannessyni að
leita að heppilegu jarðnæði fyrir
okkar stofnun í nánd við Reykja
vik, og eyddum við talsverðum
tima í athuganir á landi. Höfð-
um við færasta mann á þessu
sviði, Pálma Einarsson landnáms-
stjóra, með í ráðum. Við fund-
um enga jörð betri en Reykjahlíð
í Mosfellssveit, og vegna sér-
staks skilnings Stefáns Þorleifs-
sonar, eiganda jarðarinnar, stóð
þessi jörð okkur til boða ásamt
miklu af húsum og nægilegum
gróðurhúsum og hitaréttindum
fyrir 800 þúsund kr.
Einn af kostum þessa tilboðs
var að við hefðum getað haf-ið
tilraunir strax vorið 1946 í nægi-
lega stórum stíl, e£ jörðin hefði
verið keypt. Annar kostur var að
hún liggur upp að stóru órækt-
uðu landsvæði sem ríkið á. Við
skrifuðum ýtarlegt bréf um þetta
mál til þáverandi landbúnaðarráð
herra og sendum honum um leið
umsagnir forstjóra deildarinnar,
dr. Halldórs Pálssonar, form. til
raunaráðs jarðræktar, rannsókn-
arráðs, og búnaðarmiálastjóra
sem allir mæltu með tilboðinu.
En það kom fyrir ekki. Landbún-
‘áðarráðherra brást reiður við og
stakk erindinu undir stól og það
var aldrei lagt fyrir neina nefnd
Alþingis, hvað þá heldur þingið
'sjálft. Þó mun ráðherra ekki hafa
verið einn í ráðum, því að á
fundi sem við sátum meó fjár-
veitinganefnd í haust kvaðst for
maður hennar hafa þekkt til þess

I

VIÐTAL VIÐ DR. ÁSKEL LÖVE UM RANNSÓKNIR OG TILRAUNIR LAND-
BÚNAÐARDEILDAR ATVINNUDEILAR HÁSKÓLANS
Fréttamaður Þjóðviljans átti nýlega tal við dr. Áskel Löve um
tilraunir hans með jurtakynbætur o. fl. og fer það hér á eftir.
arar tillögu okkar og verið ráð-
iherra sammála um afgreiðslu
toennar.
Svipað verð og eitt
lítið íbúðarhús
— Þar með voru tilraunirnar
dæmdar til að dragast á lang-
inn?
— Já, en þó kom Árni G. Ey-
lands, fulltrúi í lándbúnaðarráðu
neytinu í veg fyrir að ég sæti
algerlega jarðnæðislaus í fyrra-
sumar. Hann útvegaði mér einn
hektara lands úr túninu i Kópa-
vogi 15. maí fyrra, og þar gerð
um við dálitlar tilraunir í fyrra-
surrlar. Það var víst ætlunin að
við fengjum allan Kópavog til
umráða strax í fyrrahaust, en
það hefur dregizt á langinn. Enn
ihöfum við ekki fengið neitt leyfi
til að halda tilraunum þar áfram,
og það var stofnkostnaður í
Kópavogi fyrst og fremst, sem
fjárveitinganefnd taldi vera um
of. Þó hafði ráðhneytið skorið
níður allan aðstoðarvinnukraft,
sem við höfðum gert ráð. fyrir í
tillögum okkar, en ég hef von
um að núverandi landbúnaðarráð
herra kippi þessu í lag innan
skamms. Það er annars skrítið
að íslenzka ríkið skuli ekki hafa
ráð á að stofna til náttúruvís-
indalegra rannsókna á sviði land-
■búnaðarins fyrir svipað verð og
eitt litið íbúðarhús sumra em-
bættismanna kostar, en svelt-
andi þjóðir Evrópu skuli á sama
tíma v^-a að reyta sig inn að
skinni til að gera sínar rannsókn
ir sem bezt úr
Afrakstur nýræktar á
að geta aukizt
— Hvað gerðir þú svo í Kópa-
vogi í sumar?
— Eg gerði tilraunir með ýms-
ar túnjurtir fyrst og fremst. Það
er mjög mikilsvert fyrir okkur
að fá sem mestan afrakstur af
hverjum ræktuðum hektara, en
það verðúr gert auðveldast með
því að bæta ræktunina, bera
rétt á, en síðast en ekki sízt með
iþví að rækta aðeins þá stofna
sem gefa af sér mest og bezt
fóður.. Við kynbætur túnjurt-
anna þurfum við að nota jafnt er
lenda stofna sem innlenda í rétt-
Jum blöndum, og þessvegna hóf ég
l tilraunir með samanburðartil-
raunum á 59 erlendum grasstoi'n-
^ um og 21 erlendum smárastofni.
Að sjálfsögðu eyk ég stofnatöl-
una að miklum mun á næstu ár-
um og' bæti strax í sumar mörg-
um innlendum stofnum við hina.
Úr þessum stofnum vel ég beztu
einstaklingana til kynbóta en
meðan bændur bíða eftir kyn-
ibættu stofnunum, 'mun ég láta
fræinnflytjend.um í té reynslu
oklcar á ýmsum okkar stofnum,
sem þeir þá geta flutt inn. Mér
er nær að halda að sú reynsla
geti á örfáum árum orðið til þess
að afrakstur nýræktar aukist
um 10—20%, því að gott útsæði
er gulls í gildi.
— Getur smárinn vaxið alstað-
ar hér? .
— Mér er nær að halda að allt
geti vaxið hér í góðum aðstæðr
um, en smárinn er túnjurt sem
er talsvert notuð hér á landi,
þótt mikið skorti enn á að hann
sé notaður nógu mikið. Hann hef
ur þó oft ekki haldizt í túnum
hér nema stutt, en til þess geta
verið tvær ástæður. Annaðhvort!
þolir sá stofn, sem hér hefur
verið til, ekki loftslagið, og þá
eig'um við að nota aðra stofna,
eða búa til, eða þá að fræinu
hefur verið sáð án þess það hafi
verið smitað áður.
— Smitað? Þú átt þó ekki við
að það eigi að smita fræið með
bakteríum?
— Það er einmitt það sem gera
ber. Smárinn og ættingjar hans
eru þannig gerðir, að þeir geta
ekki tekið nema hlutfallslega lít-
ið af köfnunarefni úr'moldinni.
í stað þess hafa þeir sambýli við
ákveðna gerla, sem mynda smá-
kúlur á rótum þeirra og. vinna
köfnunarefni úr loftinu. Þessir
gerlar eru ekki til alstaðar í
moldinni, og til að vera viss um
að allar jurtirnar fái þessar gerla
kúlur á ræturnar þarf að smita
fræin áður en þeim er sáð. En
ef smárinn er vel smitaður búa
þessii' ger.lar til svo mikið af köfn
unarsamböndum, að þau^nægja
fyrir tvær grasjurtir líka. Mikill
smári í túnum sparar því köfn-
unarefnisáburð að miklu eða öllu
leyti.
96 stofnar af kartöfl-
um
— Nokkuð fleira í Kópavogi í
fyrra?
— Við settum niður 96 stofna
af kartöflum til að fjöl'ga þeim.
Þá ætlum við að nota í sumar til
að sjá hvort ekki er hægt áð
taka einhverja þeirra til almennr
ar ræktunar hér. En annars er
þetta liður í þeirri áætlun okkar
að fá fram með kynbótum ár-
.vissa stofna af kartöflum jafn-
vel fyrir rýrustu heruð landsins.
Sú áætlun verður bara góður á-
setningur þang'að til við höturn
fengið viðunandi starfsskilyrði.
— Ekkert grænmeti?
' — Nei, ríkið hafði ekki efni á
því að borga sérfræðingi i kyn-
bótum garðávaxta laun, þótt okk
ur vanti tilfinnanlega vísindaleg-
ar rannsóknir og' kynbætur á
þessu sviði. En það er ekki von
að þeir sem telja húsverð of mik
ið fyrir vísindalega tilraunastarf
semi, vilji kosta. fé til þess sem
Áskell Löve
áhugamenn hafa verð að berjast
við að leysa í tvo áratugi. Ríkið
hefur aftur á móti ráð á því að
láta lærða náttúrufræðinga fást
við óviðkomandi 'störf. í minni
fjölskyldu gengur einn doktor í
erfðafræði og einn jarðvegsfræð-
ingur auðum höndum vegna fá-
tæktar þjóðarinnar.
Hvatar og illgresislyf
— Þú gerðir einhverjar tilraun
ir með hormóna eða hvata til að
koma í veg fyrir spírun kart-
aflna. Hver varð árangurinn?
— Alveg prýðilegur. Nú mun
vera á leiðinni fyrsta sendingin
af þessum dýrmætu efnum, svo
fólk ætti að geta notað þau strax
í vor til að fyrirbyggja að mikill
hluti kartaflnanna fari í súginn
þegar fer að hlýna í veðri. Með
þessurn hvötum einum spörurn
við þjóðinni eflaust meira en
stofnkostnaðinn, sem fjárveiting'a
nefnd fannst of hár, a. m. k. þeg
ar þeir verða fáanlegir í nógu stór
um stíl. En auk þess ættu illgres-
islyfin að spara slattakorn innan
skamms.
— Illgresislyfin?
— Já, hvatar sem deyða ill-
gresi. Samkvæmt tilraunum sem
■við gerðum í fyrra sumar er hæg.
ur vandi að eyða illgresi úr gras-
blettum svo sem túnum og gorð-
um, með nýjum illg'resislyfjum,
‘sem eru i ætt við kartöfluhvai-
ana. Eitthvað af þeim lyfjum get
um við sennilega útvegað í vor
og sumar, en við eigum þó eftir
að gera Tiánari tilraunir með þau
áður en við getum sagt með vissu
hvernig er bezt að nota þau við
hverri tegund illgresis. Þar eð ill
gresið minnkar afrakstur, hins
ræktaða la-nds árlega um nokkr-
ar milliónir króna borgar það sig
fljótt ef við fáum möguleika iil
sem víðtækastra rannsókna með
hin nýju lýf áður en langt líður.
Á hverju ári tapar þjóðin raun
verulega milljónum ef illgresið
fær að vaxa.
C-bætiefni og rósa-
rækt *
— Hvað verður svo gert næsta
sumar?
— Eg ve.it það ekki fyllilega
ennþá því enn er ég jarðnæð£s-
laus, og enn er allt 'aðstoðarfólk
óráðið. En að sjálfsögðu verður
haldið áfvam við túnjurtirnar og
sennilega bætt við sandjurtum, þ.
a.m. melnum, og-. væntaniega hefj
ast Hka tilraunir með garðjurtir
strax i vor. Svo höfum við hugs-
að okkur að hefja nú í sumar
tilraunir til að bæta úr c-bæti-
efnaskorti landsmanna á ókomn-
um árum. Eg hef reynt að út-
vega vissar rósategundir,. sem
vaxa norðarlega, og gefa af sér
hjúpaldin með óhemju af c-bæti-
efni. Þær rósir vaxa vafalítið vel
á Íslandi,. enda eru tvær náskyld-
ar rósategundlr til villtar hérlend
is. Svo fæ ég töluvert af jarðar-
berjateg.undum og berjarunnum.
Og síðast en ekki sízt fáum
við nokkur tré af allmörgum
stofnum af eplatrjám og nokkr-
um öðrum ávaxtatrjám, sem við
ætlum að setja niður á Akureyri
í vor.
Tilraunir með ræktun
ávaxtatrjáa
— Geta ávaxtatré vaxið hér?
— Það ætlum við að ganga úr
skugga um. Mörg rök hníga þó
undir þá trú okkar, að eplatré
og e. t. v. perutré og kirsuberja-
tré geti lifað hér sæmilegu lífi í
sæmilega skjólgóðum . dölum,
norðan-, austan- og vestanlands.
Áhugamenn hafa gert nokkrar til
raunir með eplatré á Akureyri og
víðar og gefist vonum framar. Nú
viljum við fá úr því skorið hvort
ávaxtatré geta dafnað hér, svo
og hva£ji' stofnar eru heppi-
legastir, og kannske kynbætuí
við þau síðar. Misheppnist' til-
raunin af ástæðum sem við get-
um eki ráðið við verðum við
að sætta okkur við þau endalok,
en við dettum þo varla af baki
strax, því að margt bendir til
þess að þetta megi takast.
— Megum við þá kannskí
vænta islenzkra epla á næstu
jólum?
— O, sei, sei, nei! Við látum
ekkert tré blómgvast fyrr en að
nokkrum árum liðnum, og fyrst
þegar við höfum getað athugað
árangrana gaumgæfilega, get-
um við, skorið úr um
það, hvaða stofn við vilj-
um reyna í stórum stíl víðar á
landinu.
En ef tilraunin heppnast getum
við e. t. v. að 15—20 árum liðn-
um framleitt nóg af eplum fyrir
okkur á Austfjörðum. Norður-
landi og hlýjum dölum í ísa-
fjarðar- og Barðastrandarsýslum
og kanske víðar. Við bíðum og
sjáum hvað setur.
Höfum fengið nóg af
kuklinu
— Er hægt að vænta mikils
árangurs af slíkum tilraunum
meðan fé til þeirra er skorið við
nögl?
— Á grundveli jurtafræði-
legra rannsokna.er óhætt að full-
yrða að hér á landi má rækta
mun fleiri tegundir nytjajurta
en nú er gert. Að sjálfsögðu er
hægt að búast við að áhugamenn
geti með tímanum flutt inn t'ölu-
vert af þeim jurtum sem geta
vaxið hér, það sýnir reynsla síð-
ustu áratugina.
En ef þjóðin á að geta notíærtj
Franihalcl á 1. síðu. ,