Þjóðviljinn - 29.02.1948, Page 5

Sunnudagur 29. febrúar 1948.
Þ JÓÐVILJINN
*
Á HVlLDARDAGINN
1 hinni fornu lögbók Is-
lendinga, Grágás, er lcafli uin
skáldskap, og hefst hann á
þessa leið: „Hvorki á mað-
ur að yrkja um mann löst
né lof. Ska,I-at maður reið-
ast við fjórðungi vísu nema
lastmæli sé í. Ef maður yrk-
ir 2 orð en annar önnur 2
ef þeir ráða báðir um, og
varðar skóggang eí' löstur er
í eða háðung. Ef maður yrkir
þá vísu um mann er eigi er
háðung í, og varðar 3 marka
sekt; ef hann yrkir fleira um
iuann, og varðar fjörbaugs-
garð, þótt eigi sé háðung í.
Skóggang varðar ef maður
yrldr um mann hálfa vísu
þá er löstur er í eða háðung
eða lof, það er hann yrkir til
háðungar. Ef hann kveður
það eða kennir öðrum manni,
og er það önnur sök og varð-
ar skóggang, svo varðar og
hverjum er nemur.“
★
betta er fyrsta höfunda-
löggjöf á Islandi, og er í
sannleika næsta ströng.
Kjarni hennar felst í fyrstu
setningunni að allur kveð-
skapur um einstaka menn sé
bannaður jafnt lof sem last,
og eru sett ströng viðurlög,
sé útaf brugðið. ímsum mun
finnast það furðuleg ráðstöf-
un að banna lofkveðskap, en
sú ráðstöfun er vandlega
hugsuð og fyllilega rökrétt.
I>að er tilgangslaust að
banna að yrkja níð sé lot'
leyft, því fátt er skáldi auð-
veldara en að gera „lof, það
er hann yrkir til háðungar.“
Rökrétt afleiðing af að
banna eina tegund kveðskap-
ar er að banna allan kveð-
skap.
★
Þess er ekki getið að höf-
undarlöggjöf Grágásar hafi
verið stranglega framfylgt,
enda hefur það frá upphafi
verið eitt mesta yndi íslend-
inga að yrkja um náungann
og ekki sízt semja lof til háð
ungar. líáð og spott hafa ])ótt
hin bezta aðferð í kveðskap,
enda standa margir ótrúlega
bersltjaldaðir gegn slíkum
vopnum, sem venjulega eru
stórum skæðari en illmæli og
níð. Á þetta ekki sízt við um
þá menn sem nefna mætti
spotthelda, scm skortir hæfi-
leika og greind til að skynja
spott og háð. Það er hægt að
hæðast að slíkum mönnum
upp í opið geðið á þeim, án
þess að þeir skUji upp né nið
ur, þeir einblína á einföld-
ustu orðanna hljóðan og ríg-
lialda í hana, og hafa ekki
hugmynd um hina eiginlegu
merkingu þeirra. Spottheldir
menn eru venjulegast mjög
ánægðir með sjálfa sig, búa
\ið jafnvægi sálarinnar og
innri ró, en lífsförunautum
sínum verða þeir til ævinlegs
aðhlátursel'nis og \ekja þann
gleðskap, sem þeir skilja
ekki sjálfir.
★
Mjög skemmtilegt dæmi
um skilning spottheldra
manna var að finna í
ReykjaAÍkurbréíi Morgun-
blaðsins fyrir réttri ^iku.
Hinn nafnlausi höfundur
þess gerir að umtalsefni Þjóð
viljahátíðina og honum blæð-
ir að vonum mjög í augum
hversu vel liún tókst. En sér-
staklega gerir hann að um-
talsefni þátt Tómasar Guð-
mundssonar í hátíðinni og
farast honum þá orð á þessa
Ieið: „Tómas Guðmundsson
skáld hefur sem kunnugt er
eltki tekið hina kommúnis-
tísku sóttkveikju. En vegua
þess að hann mun hafa búist
við, að margt af áheyrendum
hans að þessu sinni iæri í
flokki hinna formyrkvuðu
flutti hann nokkur skýrmgar
orð áður en hann hóf kvæða-
lestur sinn sagði m. a. „Jeg
ætla að lesa hjer upp nokkur
gömul kvæði. Jeg man til
þess, að öll þessi kvæði hafa
eitt sinn verið túikuð af sr.
Gunnari Benediktssyni, sem
það ljettúðugasta og mark-
lausasta hjal sem efsta stjett
in í kapítalistisku þjóðf jelagi
gæti leyft sjer. Sr. Gunnar
hefur víst ekki veitt því eftir
tekt að öll list að heitið geti,
er runnin frá kapítaliskum
þjóðfjelögum. Sem betur fer
ierð jeg eltki hengdur fyrir
þessi kvæði. Þó þau sjeu lje-
leg að dómi sr. Gunnars Bene
diktssonar. Enda eigum við
lieima á Islandi. Guði sje lof.‘
I frásögn af samkomunni seg
ir Þjóðviljinn, að Tómasi
hafi þar, sem annarsstaðar
er hann kemur fram, lerið
tekið með' miklum fögnuði.
Eftir því að dæma er liinn
„rauðflekkótíi“ söínuður,
sem kommúnistar hóuðu sain
an við þetta tækifæri, kom-
inn á þá skoðun, að svo sje
Guði fyrir að þakka, að menn
sjeu ekki lijer á Islandi
hengdir fyrir þær sakir að
vera á aunari skoðun en
kommúnistar.“
★
Þannig er l'rásögn liins
spotthelda, og það skal
strax tekið fram að þótt orð
Tómasar Guðmundssonar
séu tilgreind innan gæsa-
lappa eru þau öll ranghermd,
engin setning óbrjáluð. En
spaugilegasta atriði frásagn-
arinnar er það hvern skiln-
ing höl'undurinn leggur í
ummæli Tómasar Guðmunds-
sonar um hengingu sína. Þau
orð voru háð og skens um
málflutning og fréttaburð
Morgunblaðsins, en hinn
spottheldi er ómóttækilegur
fyrir slíku og heldur í ein-
feldni sinni að þarna hafi
sósíalistinn Tómas Guð-
mundsson komizt í sálufélag
við Morgunblaðsmenn og
túlkað vísdóm þeirra! Höf-
uudur Reykjavíkurbréfsins
er forkostulegt dæmi um
mann sem aldrei myndi
skilja rétt „loí, það er ort
er til háðungar."
★
En hann er jafnframt
dæmi um annað. Eins og áð-
ur er sagt gerir hann sig
sekan um þann óheiðarleik
að tilgreina innan gæsalappa
fullkomlega ranghermd um-
mæli. En það nægir honum
engan veginn. Hann lætur
sér sæma að barna ummæli
Tómasar á svo lierfilegan
hátt, að jafnvel flestir Morg-
unblaðsmeim myndu afneita
slíku afkvæmi, ]ægar hann
leggur skáldinu þau orð í
inunn að öll list að heitið
geti sé runnin frá kapítalist-
ískum þjóðfélögum! Eins og
öllurn er kunnugt, nema hin-
um spotthelda, má segja að
fyrstu einkenni kajiítalist-
ískra ])jóðfélagshátta Itomi
fram í Vesturevrópu á 16.
öld, en hið raunverulega upp
haí kapítalismans var iðn-
byltingin í Englandi 1770—
1830. Síðan hefur hann þró-
azt ört víðsvegar um heim,
þótt enn hafi verulegur liluti
mannkynsins haft næsta lítil
kynni af þjóðfélagsháttum
hans. Hér á Islandi má telja
upphaf hans síðustu áratugi
19. aldar, þegar þilskipaút-
gerðinni óx fiskur um hrygg.
Þannig' má segja að hið raun
verulega tímabil kapítalism-
ans í sögu mannkynsins
hafi ekki staðið mikið á aðra
'öld.
★
En frá þessum tíma er öll
list að heitið geti segir höf-
undur Reykjavíkurbréfsins í
orðastað Tómasar Guðmunds
sonar. Það er bruðl á dýr-
mætum pappír að eyða orð-
um að jafngrátbroslegri stað
hæfingu. llvað eru hinir list-
hatandi Rússar miðað við
slíkan mann sem í einu vet-
fangi tortímir megininu af
allri list mannkynsins og
hengir umsvifalaust lista-
menn íslenzltu Jijóðarinnar í
sex aldir, frá Snorra Sturlu-
syni til Jónasar Hallgríms-
sonar? Varla munu þeir lofa
guð £ gröf sinni fyrir að
eiga heima á íslandi, þegar
slíkur hengingarmeistari er
uppi með þjóðinni.
★
Höfundur Reykjavíkur-
bréfs Morgunblaðsins er kyn
legur kvistur á meiði hinnar
kapítalistísku menningar. I
örstuttu máli tekst lionuin
að gera sig sekan um hinar
alvarlegustu falsanir, fremja
víðtækari aftökur listamanna
en um getur fyrr í sögunni,
og leggja af mörkum sígilt
dæmi um eðli spottheldra
manna. Til verndar slíkum
mönnum væru liöfundarlög
Grágásar algild, þeir standa
jafnvel við lasti sem „lofi,
])\'í er ort er til háðungar."
Og þó liljóta ummæli ann-
arra manna um þá jafnan
að verða hégómi hjá orðum
sjálfra þeirra, en fyrir þeim
verða þeir vart verndaðir
með nokkruin lögum.
S K Á K
Eftir Guðmund Amlaugsson
•1-H-H-I-I-I-I-I-I-I-I-1-I-I-+.I-H
Hver verður heims-
meistari?
Núna um mánaðamótin hefst
í Hollandi skákþing sem líklegt
er að lengi verði í minnum liaft.
Þessa móts hefur áður verið get
ið hér í dálkunum en mér þykir
samt rétt að segja örlítið nánar
frá því. Þarna keppa sex af
beztu skákmönnum heimsins
um réttinn til að setjast í liið
auða sæti heimsmeistarans.
Keppendurnir eru Fine og Res-
hevsky frá Bandaríkjunum,
Euvve frá Hollandi, Botvinik,
Keres og Smyslov frá Ráðstjórn
arríkjunum. Hver keppandi á
að tefla fjórar skákir við hvern
hinna. Mótið verðúr því 20 um-
ferðir alls og fer fyrri hluti
þess fram í Hollandi en síðari
lielmingurinn í Moskvu. Þmginu
ll-1-H-l-l-I-.l-I-l-H-I-l-I-l-k-l-I-
á að vera lokið síðast í apríl eða
byrjun maí. Erfitt er að spá um
úrslit. Þeir Fine og Reshevskv
hafa lítið haft sig í frammi síð-
ustu ár, Reshevsky hefur þó
haft tíma til að vera Bandaríkja
meistari með miklum yfirburð-
um og Fine hefur ritað þykka
doðranta (og suma skemmti-
lega) um skák. Euwe virtist
kominn niður í öldudal sakir of
mikilla tafliðkana en liefur tek-
ið sér hvíld um sinn. Smyslov
hefur alltaf verið fyrir neðan
Keres, sem hefur* staðið sig frá-
bærlega vel á rússneskum þing
um þangað til á því síðasta.
Það var lialdið í Moskvu ti!
minningar um fyrsta afburða-
mann Rússa á skákborðinu, tafl
meistarann Mikael Tsjágorin,
en hann lézt fyrir réttum 40 ár-
um síðan. Á þessu þingi varð
Botvinnik efstur og hlaut 11
vinninga. Næstur honum varð
æfingafélagi lians Ragosin, ein-
hver ójafnasti meistari þeirra
Rússanna; hami hlaut lOtt
vinning. Þá komu þeir Bole-
slavsky og Smyslov með 10,
Kotov með 9 (ó og loks Keres
jafn ungmn og óþekktum skák-
manni Novotjelnov að nafni.
Þeir feng'u 9 vinninga hvor. Það
fylgir sögunni að þeir Botvinnik
og Keres börðust um forustuna
lengi fram eftir þinginu. Þeir
mættust í 13. umferð, Botvinnik
liafði svart, valdi lioMenzka
vörn og vann eftir harðan leik.
Keres varð svo mikið um ósig-
urinn að liann fékk aðeins hálf-
an vinning úr þeim þrem skák-
um sem eftir voru.
Fjörugar skákir frá
Álaborg
KÓNGSBRAGÐ
13. nóvember 1947
Tage Nielsen Tage Sörensen
Það er líkt og að blaða í gam
alli myndabók að skoða þessa
skák. Hún gæti eins verið tefld
1847 og 1947. Fórn livíts í 11.
leik er falleg.
1. e2—e4 c7—e5
2. 12—í'4 g5xf4
3. Rgl—13 li7—h6
4. d2—d4 g7—g5
5. Bfl—c4 Bf8—g7
6. 0—0 d7—d6
7. c2—c,3 Bc8—e6
8. Bc4xe6 Í7xe6
9. I)dl—b3 Dd8—c8
10. g2—g3 f4xg'3
11. Rf3xg5! g3xh2
12. Kgl—hl Ii6xg5
13. Db3—b5 ! Dc8—d7
(13. — Rbd7 14. Dx5 Bf8 15.
Dg6j- og hvítur hefur öfluga
sókn)
14. Db5xb7 Dd7—e6
15. Db7—c8f Ke8—c7
16. d4—d5! eöxdö
17. Dc8—í5 Rg8—16
18. Bclxg'5 Iíc6—(17
Þetta er uppgjöf. HafS eða
Rbd7 voru betri leikir.
19. Bgöxf6f Ke7—f8
20. Bf6xg7t Kf8xg7
21. Df5—g5t Kg7—li7
22. Hfl—f4 Dd7—g7
23. Dg5—f5t Dg7—g6
24. Hf4—h4t Gefst upp.
Og í skákmni er hér fer á
eftir vinnu sami maður brezka
meistarann Wood sem hér var
á ferðinni í liitteðfyrra.
GRt)NFELDS-VÖRN
Teflt í Álaborg 14. nóv. 1947„
Hvítt: Svart:
B. H. Wood. Tage Nieh-.cn
England. Álaborg'.,
1. d2—<14 Rg8—f6
2. c2—c4 g'7—g6
3. Rbl—c3 <17—<15
4, Rgl—13 Bf8—g7
5. Ddl—b3 c7—c6
6. c4x<15 Rf6xd5
7. e2—e4 Rd5xe3
8. b2xc3 0—0
9. Bfl— c,4 b7—b5
10. Bc‘l—e2 c6—c5
11. <I4xc5 Rb8—a6
12. Bcl—e3 Bc8—e6
13. Db3—c2 Bd8—a5
14. R13—d4 Ra6xc5
15. 0——0 Ha8—c8
Framh. á 7. síðu.