Þjóðviljinn - 01.08.1948, Side 3

Sunnudagur 1. ágúst 1948
ÞJÖÐVILJINN
Á HVÍLDARDAGINN
Merkin^ar orðanna eru
breytingum undirorpnar eins
og 'önnúr fyrirbæri mannlegs
lífs. Venjulega gerast breyt-
ingarnar hægt svo að þcirra
verð'ur lítt vart, ea ítundum
verða sviplegar byltingar,
sem uinlnerfa því sem áður
virtist traustast af öllu
traustu. Ein slilí bylting hef-
ur á stuttum tíma gerzt í
orðbragði íslenzlirar bur-
geisastéttar. Jafn rótgróin og
traust orð og sjáltstæði, full-
veldi og frelsi, orð sem
liöfðu mútað merkingu sína
í sjö aida- baráttu fátækrar
|>jóðar, hafa allt í einu feng-
ið spánnýtt inntak i munni
auðstéttarinnar, þverlega
andstætt því sem áður var.
Og þessi bylting nær til ;e
tleiri orða; einniitt síðm'lu
vikurnar hefur hún numið
nýtt land, og orð eins og
fórnfýsi, hjálp og misluuin-
semi ern notuð í hiuni kyn-
legustu merkingu, sem al-
meuningi yeitLt að vounm
erfitt að sainrýma clæmisögn
meistarans um Samverja
þann sem taiinh hefur l erið
miskunnsamui- í nítján aldir.
lín nýiega heyrði ég einn af
laerisveinum meistarans
jafna Marshall hinum vesC-
ræna við Samverja þenn-
an og atliafnir þeirra
tvoggja aðeins áð því ieyti
ólíkar seni stafar af þróun
nítján alda.
★
Niðri í Fjárhagsráði situr
annar af lærisveinum meist-
arans, einn liinn uienntaðasti
og íróðasti i hópi þeirra á
þessu afskekkta iandi, og er
öimum kafinn sem einn af
verkamönnum hins miskunn-
sanui Samverja tuttugustu
aldarinnar. Hanu er að
semja bænarslvrá til Sam-
verjans, þar sem liami fer
fram á að hinni fáfæku þjóð
1 e j' I i st all ran áðarsam legas t
að kaupa dálitla hunguriús
at’ tannpasta og sápú og
kartöflum. Sem hann situr
]iarna og' vandar verk sXt
sem bezt kemur til liaus íá-
fróður maður og spyr: Hvað
á ég að gera til þess að
eignast eilíft iíf? Og iæri-
sveinu meistarans svarar af
þekkingu sinni og lærdómi
og brýnir fyrir hinum fá-
iTÓða manni að eiska guð og
onifram altt skuli hann elska
náur.ga sinn eins og sjálfan
sig. Hinn fáfróði maður
spyr enu: Hver er þá ná-
ungi minu? Þá ýtir læri-
sveinn meistarans frá sér
bænaskránni um sápu, tann-
pasta og kartöflur lianda
þessari fátæku þjóð, hvess-
ir augun á hiuu fáfróða
mann og upphefur dæmisög-
una um þann miskunnsama
Samverja hinnar tuttugustu
akiar.
★
Maður nokkur var á ferð
um táradai lífsins. Haim
hafði ungur að aldri fallið. í
faendur ræningjum, sem
flettu hann klæðum og börðu
hann og hnepptu hann síðan
í langvinna og þungbæra á-
na-uð. En hann gleymdi
aldrei frelsi sinu og þegar
saga vor hefst hafði honum
‘lekizt að encíurheiinta það á
ný eftir þrautseiga barátlu
og var nú sjálfstæður mað-
ur. Jafnframt hafði honum
tekizt að búa vcl í haginn fyr
ir sig, stuudaði góða arðbæra
atvinnu, bjó \ið meiri vel-
megun en hann hafði áðúr
jækivi og gerði sér vonir um
vaxandi hagsæld, og ná-
grannar hans áttu við hann
hina beztu sambúð. En þeg-
ar gieði hans var sem rík-
ust, kom nágnumi hans til
hans, Samverji hinnar tutt-
ugustu aldar, og mæiti við
hann á þessa leið: Þú voi-
aður og hrjáður og vesæil
Jiræll! Sjá, ég sé aumur á
þér vegna fómfýsi niinnar
og iniskunnsenú og hef á-
kveðið að veita þér aðstoð
til endurreisnar. Eg hef á-
kveðið að veita þér lán og
færa þér gjafir, bæði vöni-
bíla og þurrkuð egg og er-
ient vsl*ji i dósum. Eu í stað-
iun vil ég' fá að setjast að
í húsi þínu og fá umráð yfir
sparisjóðsbókum þínum og
fá að ákveða hvað þú kaupir
og hvað þú selur og hagnýta
auðlimlir þínar og þú verður
að ai'henda mér ýtariegar
skýrslur um allar athafnír
þínar og aiiar fyrirætlanir
þínar og allar hugrenningur.
Þannig' mun ég koma efna-
hag þínum og fran.fíð þinni
á traustan grundvöll. Slik er
gæzka nún og miskúnnsemi
og fórnfýsi. En maðurinn
sem var nýlega losnaður úr
höndum ræningjanna svar-
aði og kvaðst ekki vera
hjálparþurfi, það væri að
vísu göfugmanniegt af hin-
um lýðræðiselska Samverja
að koma með slík tilboð, en
því núður væru aðstæður
sínar ]>aiinig að haim hefði
aidrei þurft síður á hjáip og
fórnfýsi og iöiskunnsemi að
haida alla sína löngú ævi.
Samverjinn héX. engu að síð-
ur fast við niiskuimsenú sína
og kvað hættulegt góðu boði
að neita, ef það væri gert
myndi maðurinn hvergi fá
að selja afurðir sínar og öll
kaup yrðu honum fyrirmun-
uð og hann myndi veslast
úpp og deyja úr fá'lækt og
sulti. Þegar maðurinn, sem
bjargazt hafði úr hönduni
ræningjanna heyrði þetta,
tók hann ofan og hneigði sig
og bauð Samverjanum inn í
liús sitt og þá af honum
vörubíla og þurrkuð egg og
erier.é vatn í dósum og fékk
lioiuim í hendur úniráð yfir
sparisjóðsbókum sinuni og
auðlindum og viðskiptum og
afheuti honum skýrslur um
allar athafnir sínar og fyr-
irætlanir og hugrenniugar.
Og manninn, sem féll í hend-
ur ræuingjuuum. tók aftur að
dreyma um fornt írelsi, sem
nú var orðið ennþá fornara.
★
Þegar lærisveinn meistar-
ans hafði þolta mælt ávarp-
aði hann hinn fáfróða mann
og sagði: Hver af nágrönn-
unum sýnist þér hafa reynzt
uáungi manninum, sem íéll
í heudur ræningjunum. En
liann mælti: Sá, sein misk-
unnarVerkið gerði á lionuni.
Og lærisveinn meistaraiis
sagði við hann um leið og
haun sneri sér að bænarskrá
sinni 'um sápu, tannpasta og
kartöflur handa íáéækri
þjóð: Far þú og skrifa þú
greinar nm hinn mislainn-
sama Samverja í Morgun-
blaðið og Alþýðublaðið, þú
skalt telja verknað lians
aldalivörf til góðs og ein-
stieðan atburð í veraldarsög-
unni, og ]m skalt mikla víð-
sýni hans, hjálpsemi, lijaiOa-
gæzku og góðmennsku. Því
sannarlega segi ég þér að slík
er miskunnsemi hiniyir tutl-
ugústu aldar. Það breytist
margt á nX ján öldum, og því
skyldi engan undra þótt
merking orða raskist og
gamlar dæmisögur verði úr-
eltar, og hverjir værum við,
lærisveinar meistarans, ef
'ið fylgdumst ekki með ‘iím-
anuin og hefðum ekki meiri
mætur á iifandi Samverjum
en dauðnm?

SKÁK
Ritstjóri Guðmundur Arnlaugsson
islandsmeistari gegn Ungverja-
landsmeistara
I skákinni hér á eftir teflir
Baldur Möller við Barcza, sem
er skákmeistari Ungverja. Bald-
ur fær öllu betra tafl en kemst
Lítið áleiðis. Þegar líður á skák-
ina fer Baldri að leiðast þófið
og hann liættir sér út í ævin-
týri, s'em eidci cr eins gott og
honúm sýndist. Upp úr því fær
Barcza greinilega betra tafl.
En Baldúr teflir vel þrátt ’fyrir
argasta tímahrak og réttir.tafi-
ið nokkurn Veginn við aftur.
, Svo. þegar, jafnteflið blasir við
verður honum fótaskortnr i sío-
’ ustu þrengslunum —- og allt
. erfiðið er unnið fýrir gíg. taflið
' er tapað.
Þetta var fvrsta skák Baldm’s
á Karlsbadmótinu.
KARLSBAD
7. júni 1948
Baldur Möller 'Barcza
1. d2—di
2. Rgl—fS
3. Bcl—g5
4. c2—c3
Rg8—f6
. e7—e6
c7—c5
Dd8—b6
Hér heima er kerfið sem Baldui'
fylgir stundvun kennt við Jón
Guðmundsson, sem hafði það að
höfuðvopni sínu í Buenos 'Aires.
Síðasti leikur svarts hefði verið
dálítið óþægilegur ef hvítur
hefði leikið 4. e2—e3, en nú er
enginn vandi að valdá b-{>eðið.
5. Ddl—bo RbS—cfi
6. e2—e3 h7—h6
7. Db3xb6 a7xb6
8. Bgö—f4 d7—dó
Nú getur Hvartur svarað Bc7
með Rfd7.
9. Rbl—a3 c!?- -c4
10. Ra3—b5 Ke8—-d7
11. Bfl—e2
Þessi leikur hindrar 11.—Rh5
óbeint: 11. — Rh5 12. Re5j
Rxe5 13. Bxeö og' riddarinn
stendur í uppnámi.
11. — — Rf6—e4
En hér kemur ll. — Ha5 sterk-
lega til greina. Riddarinn verð-
ur að halda sér á bo svo að
hvíttir er néyddur til að leika
a2—a4. Sá leikur veikir a-peð-
ið til muna og þar með allan
dro.ttningararm hvíts. Síðan
gæti svartur lialdið áfram á
svipaðan hátt og hann gerir í
næstu leikjum.
12. Rf3—d2
13. Bflx'dÖ
Re4—d6
v BfSxd6
14. Rb5xd6 Kd7xdö
Mannakaupin. hafa íýmkvað um
taflstöðu svárts og kóngur hans
stendur nú jafn vel og hann stóð
áður illa. En hvitiir hefur fengið
færi á' peðaframsókn á miðborði
og spilar úr þeim trompum i
næstu leikjum.
15. 0—0 BcS—d7
16. e2-—e4 HaS—a7
Sbr. aths. við 11. leik. Staða
svarts væri til muna vænlegri
ef a-peðið stæði á a4.
17. f2—f4 Rc6—e7
18. a2—a3 Ha7—a8
19. Hfl—f2 b6—b5
20. Hal—el Bd7—c6
Svartur býr aig undii- að drepa
á e4 og losna þá jafnframt við
biskuninn sem er lítt virkur. Nú
eru síðustu forvöð fyrir Baldur
að leika e4—e5 ef hann ætlar
að gera það. Staðan sem þá
kæmi fram væri hvítum í hag.
Hann gæti einbeitt sér að undir-
búningi f4—f5, sem er eina
hættulega framrásarfærið á
borðinu. Aftur á móti gæti svart
ur elckert gert annað en bíða
eftir framkvæmdum hvits og
verjast.
En Baldur kýs að halda stöð-
unni opinni.
27: He4—e3
28. Bf3—h5
29. Bh5—e2
30. He3—g3
fT—f6
He&—d8
Hd8—aS
Ha8—f8
Báðir hafa þreifað fyrir sér
síðustu leiki án þess að aðhaf-
ast neitt að ráði, enda er það
erfitt. Baldur ætti nú rólegt
jafntetli með því að bíða átelcta
og láta andstæðmginn. sækja sig
uppi, en. í staðinn rej'nir hann
að hagga jafnvægi stöðunnar.
31. a3—»4 b5xa4
32. Be2xc4 ' Hf8—aS
Svartur hefur fengið tromp á
hendina; sprenginuna- a4—a3.
Peðið á e6 er jafnframt orðið
veikara fyrir en það var, svo
að jafnvægið hefur ekki raskazt
að ráði.
33. Hg3—d3 Ka8—aö
34. Had3—d2 b7—b5
35. Bc4xe6 ?
En hér raskast það. Hvítur los-
ar svartan við veiluna e6 án
þess að fá nolckuð í staðinn. Nú
fær Barcza betri stöðu.
21. Be2—dl
22. Rd2xe4
23. Helxe4
24. Hf2— e2
25. He2—el
26. Bdl—f3
d5xe4
Bc6xe4
Hh8—eS
Rel—c6
He8—e7
Ha-3—eS
35. ------
36. Helxe6f
37. d4—d5f
38. d5xc6t
He7xe6
Kd6xe6
Ke6—d6
Kd6xc6
Nú er c3-peðið dauðvona. Svart-
ur leikur a4—a3, b2xa3, Hxa3
og síðan Kc6—c5—c4. I þessari
erfiðu stöðu finnur Baldui
beztu varnarleiðina: hann læt-
ur lirókinn vinna á 3. röðinni.
Þar getur hann samtímis valdað
c-peðið og sótt á kóngspeð
svai-ts.
39. Hd3! Kcö 40. K£2 a4—a3!
41. bxa3 (en ekki b2—b4 j. Kc4)
Hxa3.
42. Hg3 g7— gö.
Hér gat svartur gert a.ðra liættu
lega vinningatilraun með því að
fórna' kóngsarmi sínum og
treysta á frípeðið (42.—Kc4) cn
það virðist ekki nægja neraa til
jafnteflis.
43. Hh3! Ha4 44. fxg5
Baldur bendir hér á leiðina 4-4.
g2— g3 og ef gxf4 þá 45. g3—
g4!
44. —Ha2+ 45.Kf3hxg5-
46. HhS Hc2 47. Hc8+ Kd6
48. Hd8f Ke6 49. Hd3
Nú er hrókurinn aftvr kotninn
á siun iyrri stað og búinH að
loka svarta kónginn frá drottn-
ingararminum. En hann gat
ekki valdað peðið með HcS
vegna b5—b4.
49. — f6—f5 50.h2—li3 f5—f4
51. g2—g3 Hh2 52. h3—h4?
Baldur sýnir leikjaröðina: 52.
gxf4! HxhSf 53. Ke4 Hxd3 54.
Kxd3 og hvítur heldur jofnu
hvort sem svartur drepur peðið
eða leikur sínu framhjá. Ótrú-
legt en satt! Aftur á móti dug-
ar 52. Kg4 ekki vegna 52.
—Hg2.
52. — Hh3 53. hxg5?;
Enn gat.Baldur haldið jafntefU:
53. Kg2. Svartur á ekki annað
Framhald á 7. síðv . i