Þjóðviljinn - 08.02.1950, Qupperneq 6

€
Þ JÖÐ VILJINN
Miðvikudagur 8. febrúar Í950
BoSskapur Trumans um
vetnissprengjuna skelfir
hans eigin menn
WI4YRIR rúmum íjórum árum,
þegar Truman Bandarlkja-
forseti var nýbúinn að tryggja
sér sess i veraldarsögunni með
því að fyrirskipa að vo.rpa
tveim kjarnorkusprengjum á
Japan og myrða með því
hundruð þúsunda óbreyttra
vopnlausra borgara, kom það
í hans hlut að skera úr því,
þvort einbeita skyldi iðnaðar-
mætti og vísindaþekkingu
Bandaríkjanna að því að fram-
leiða nýja sprengjutegund, er
samkvæmt útreikningum kjarn
orkufræðinganna var margfalt
öflugri en þær, sem eyddu
Hiroshima og Nagasaki. Svar
Trumans var nei. Hann ákvað,
að útreikningar kjarnorkufræð
inganna skyldu lagðir til hliðar
og engin vinna hafin við fram-
leiðslu þessarar nýju sprengju-
tegundar, vetnissprengjunnar.
Þetta var haustið 1945. 1 síð-
ustu viku endurskoðaði Tru-
man þessa gömlu ákvörðun
sína, og þá komst hann að
þveröfugri niðurstöðu. Nú á-
kvað hann, að skipa vísinda-
mönnum Bandaríkjastjórnar
að bregða við skjótt og hraða
eftir mætti framleiðslu vetnis-
sprengjunnar. Blaðamenn í
Washington segja, að forsetinn
hafi tekið þess ákvörðun fyrir
eindregna áeggjan bandariska
herráðsins og kjarnorkunefnd-
ar þingsins .
I^ANDARISKA herráðið
hafði í áætlunum sínum
reiknað með því, að Banda-
rikin myndu sitja ein að kjarn-
orkusprengjunni að minnsta
kosti til 1953. Á þeirri sannfær-
ingu voru allar framtiðarfyrir-
ætlanir þess byggðar. Kjarn-
orkusprengingin í Sovétrikjun-
um feykti þeim loftköstulum
um koll, „stytti óþyrmilega
kjarnorkuforhlaupið, sem ....
hernaðaráætlanir Bandaríkj-
anna byggðust að miklu leyti
á“, svo notuð séu orð banda-
riska afturhaldsblaðsins
„Time“. Draumurinn um banda
rísk heimsyfirráð í krafti
kjarnorkusprengjunnar var að
engu orðinn. Kenningin um, að
kjarnorkueinokun Bandarikj-
anna væri það eina ,sem hóldi
aftur af sovéthernum að sækja
fram til Ermarsunds eða
lengra, féll um sjálfa sig. Þótt
kjarnorkueinokunin væri úr
sögunni, var sovétherinn hinn
rólegasti i sínum fyrri stöðv-
um. Heifsmyndin, sem áróðurs-
vél hernaðarsinna og heims-
valdasinna hafði skapað i hug-
um milljóna manna i hinum
vestrænu löndum var að hrynja
í rúst fyrir miskunnarlausum
atlögum staðreyndanna. Stríðs-
æsingarnar og stríðsáróðurinn
hljómuðu æ falskar. Er svo
var málum komið, voru góð
ráð dýr fyrir striðsflokkinn í
Washington, herráðið og auð-
hringana Örþrifaráðið var að
halda áfram lengra á sömu
braut og þrædd hafði verið frá
Iokum heimsstyrjaldarinnar síð
ari: Truman forseti var feng-
inn til að fyrirskipa fram-
leiðslu vetnissprengjunnar. Auð
vitað var um leið lýst hátíð-
lega yfir, að þetta múgmorð-
vopn, sem til einskis er hæft
nema gjöreyða borgum, ætti að
„tryggja friðinn". Með þessu
drápstæki hyggjast bandariskir
ráðamenn slá margar flugur í
einu höggi: ógna Sovétríkjun-
um og auka á stríðsæðið i
Bandaríkjunum, svo að auö-
veldara verði að telja almern-
ing á að sætta sig við að fórna
félagslegum umbótum fyrir
milljarðaútgjöld til .hervæðing-
ar og til að halda við völd
bandarískum leppstjórnum víða
um heim. Síðast en ekki sízt á 1
þetta nýja skref í kjarnorlcu-
kapphlaupinu að tryggja, að
kalda stríðið haldi áfram, en
það stríð hefur að dómi Har-
vardprófessorsins Sumner Sli-
chter ,eins mikilsvirtasta auð-
valdshagfræðings heimsins,
hindrað harða kreppu og verið
sönn blessun fyrir atvinnulíf
Bandaríkjanna.
TKTIÐBRÖGÐ manna við
vetnissprengjutilkynningu
Trumans hafa ekki verið í sem
beztu samræmi við þaulhugs-
aðar fyrirætlanir hermálaráðu-
nauta hans. Komið hefur á
daginn ,að þótt búið sé að
berja það inn i Bandaríkja-
menn, að Rússar séu forkast-
'anleg þjóð, og alls ills makleg,
er þó furðu mikill hluti bandar
rísku þjóðarinnar enn það ó-
brjálaður, að honum ofbýður
þegar kærulausir angurgapar
í æðstu stöðum leika sér að til-
veru mannkynsins. Smyth,,
hinn frægi höfundur skýrslunn-
ar um smíði fyrstu kjarnorku-
sprengjunnar, hefur skýrt frá
því, að vísindamenn hafi rætt
það í fyllstu alvöru, hvort
vetnissprengjan kynni að
kveikja í andrúmsloftinu. Vís-
indafréttaritari „Times" í
London segir, að innan nokk-
urra áratuga verði það á færi
hvaða iðnaðarríkis sem er að
sprengja jarðarhnöttinn x loft
upp. Gagnvart slíkum mögu-
leikum standa æðstu menn
Bandaríkjanna einsog siðlausir
bófar og tala um, að nú skuli
Rússar fá að kenna á því, ef
þeir makki ekki rétt.
J^xKKI er að furða, þótt slík
framkoma opni augu
margra fyrir sjálfmorðsstefnu
kjarnorkubrjálæðinganna. Þeim
fjölgar stöðugt í Bandaríkj-
unum og öðrum vestrænum
löndum ,sem krefjast þess, að
hætt verði að setja Sovétríkj-
unum úrslitakosti í kjarnorku-
málunum og tekið að semja
við þau í alvöru um kjarn-
orkueftirlit. Brezka sósíaldemó-
kratablaðið „New Statesman
and Nation" segir: „Að hefja
framleiðslu (vetnissprengja)
væri sama og að játa, ekki
bara að þriðja heimsstyrjöldin
sé óhjákvæmileg, heldur að
hún verði aðallega háð með
múgdrápsaðferðum, sem taka
langt fram brjáluðustu draum-
um S. S. og Himmlers..........
Mestu mistök brezkrar utan-
rikisstefnu síðan stríði lauk ér
að Bevin skuli hafa látið undir
höfuð leggast að henda á lofti
Framhald á 7. síðu.
WUVUWWMVWVWVMWVUVWUUWVUVX p R A'M HALDSSAGA: usnft;vv'rt,'wuv,vu.
BRDÐARHRINGURINN
E F T I B
Miguon G. Ebérhart í
77. DAGUR
in^wwwwww
það væri Lewis. En ef það skyldi nú ekki vera
— þá veit ég — eða veit a. m. k. hvemig ég
get komizt að því. Eða veit —“ Hann þagnaði og
brópaði svo: „Það datt mér alls ekki í hug.
Eg sagði dómaranum aðeins það sem ég vissi.
En allt bendir til þess að það hafi verið meira
—“ Hann var skyndilega orðinn mjög æstur.
Hann settist alveg upp, augu hans ljómuðu —
hann virtist ánægður og sigri hrósandi. Svo
sagði hann, annars hugar, eins og hann hefði
gleymt því að hún var viðstödd: „Blanehe verð-
ur bölvanlega við þetta. Og Mimi .... ég segi
lögreglunni ekki frá því. Eg held því leyndu
þangað til —“ Hann þagnaði aftur; sigurhrósið
var horfið. Hún varð hrædd við útlit hans;
svipur hans var beiskur og kuldalegur, næstum
örvæntingarlegur. Hún rétti höndina til hans,
ens og gjá hefði opnazt og hún ætlaði að þrífa
í hann: „Eric, hvað er að?“
Að stundarkorni liðnu tók hann aftur til
máls. Hann talaði hægt og horfði á hana dökk-
um augunum, sem lýstu þjáningu. „Eg hef verið
önnum kafinn, Róní, við mál sem er mér miklu
mikilvægara en þetta morðmál og réttarhöldin.
Það virtist liggja í augum uppi að Lewis hefði
gert þetta. Og ég — það var verk sem ég ætlaði
og undirbúið vandlega á meðan ég hef legið
veikur; og þegar ég ráðgerði það hélt ég að
það færði mér meira en þetta.“ Hann þagnaði
dálitla stund. „Bragðið er orðið beiskt. Það
er e. t. v. allt orðið um seinan. Þú skilur þetta
ekki, Róní, er það? Líklega skilurðu það aldrei.
Það er einnig orðið of seint. En það gerir
ekkert til. Einmitt nú —. Hann þagnaði og
hugsaði sig um, en hún beið. Svo sagði hann:
„Viltu fara ofan og sækja handa mér heita
mjólk. Svo ætla ég að að fara að hátta, en þú
verður hérna hjá mér. Eg ætla að segja þér —“
Hann þagnaði enn og leit alvarlega á hana.
Rödd hans bar vott um sorg og iðrun. „Mér
þykir það leitt, Róní. Eg hef haft á röngu að
standa um allt.“ Hann stóð upp. „Hefndin er
mín, segir Drottinn“, sagði hann annarlegri
röddu, gekk út að glugganum og opnaði svo að
stormurinn blés inn í stofuna með hávaða mikl-
um. Náðu fyrir mig í mjólkina, Róní mín“,
sagði hann og leit um öxl. Svo skulum við
tala saman.“
Hún fór og skildi hann eftir í storminum.
Hún mætti engum í stiganum né í neðri for-
stofunni. Mjólkiha tók hún úr kæliskáp í búr-
inu og hitaði hana á rafmagnshellu. Þegar hún
helti mjólkinni í glas og lét það á bakka dóu
ljósin. Glóðin á hafhellunni dvínaði. Henni datt
í hug að það mundi ekki vera óalgengt í svona
veðri að Ijósin dæju. Það mundi brátt verða
komið með ljós, lampa og kerti. í sveitinni var
nauðsynlegt að vera við öllu búinn. En á meðan
væri bezt að fara með bakkann til Erics. Hún
rataði.
Hún þreifaði fyrir sér og fann dyrnar úr
búrinu fram í forstofuna; þá brá fyrir eldingu
svo að hún sá stigann og handriðið. Hún náði
því og studdist við það með annarri hendinni
en hélt á bakkanum í hinni.
Hún heyrði eitthvert þrusk, í dagstofunni, að
hún hélt, en vindgnýrinn var svo mikill, að
hún var ekki viss. Þegar hún var komin efst
í stigann fór einhver fram hjá henni í myrkrinu,
straukst við bakkann. Það var kynlegt að hver
sem þetta var, fór sá þegjandi fram hjá henni,
gaf ekkert hljóð frá sér en hvarf út í myrkrið.
„Turo“, kallaði hún og síðan „Mimi“, en eng-
inn anzaði henni. Það var heldur ekki nokkur
maður þarna. Sá sem komið hafði var farinn
þegjandi.
Hún hélt áfram upp og þreifaði fyrir sér, feg-
in því að vera ekki í síðum kjól. Hún hikaði í
myrkrinu í efri forstofunni. Nú hafði hún ekki
lengur handriðið við að styðjast, en dyrnar á
herbergi Erics voru rétt við stigauppganginn og
voru opnar. Önnur elding kom henni á rétta
leið. Hún fór inn í herbergið og kallaði á Eric.
Enginn anzaði. Vindurinn æddi, regnið lamdi
og þrumurnar öskruðu.
Gluggahlerarnir hlutu enn að vera opnir því
vindurinn blés framan í hana. „Eric“, kallaði
hún aftur hátt, en rödd hennar heyrðist varla
fyrir stormgnýnum.
Henni fannst herbergið undarlega tómt. Hún
fann borð og lagði bakkann frá sér á það.
Kannski Eric hafi fengið kast. Hún flýtti sér
þvert yfir herbergið og þreifaði fyrir sér á leið-
inni. Hún var komin að legubekknum, þegar
skyndilega birti frammi á ganginum, og svo
varð albjart í herberginu.
Magnolía kom inn með lampa. Þegar birti inni
kom Róní auga á Eric. Hann lá í hnipri úti
við gluggann, með dökkan blett á öðru gagn-
auganum.
Ljólsið nálgaðist fljótt. Það skrjáfaði í hvítu
pilsinu á Magnolíu; hún kraup niður og lagði
frá sér lampan. Hún kom varlega við Eric.
Loksins leit hún á Róní. Lampaljósið skein
á svart, hrukkótt andlitið.
„Hann er dauður“, sagði Magnolía. „Hann
hefur verið skotinn". Hún stóð á fætur. Gamalt
andlitið logaði af hatri. Svo tók hún til máls
með nomarlegum, dularfullum málrómi, sem var
í samræmi við lætin í veðrinu: „Þú ert bölvun
sem hvllir yfir þessu húsi. Eg vissi það þegar
þú steigst hér yfir þrcjskuldinn í fyrsta skipti
— og þegar ég sá framan í hann. Hann kærði
sig ekki um að eiga þig fyrir konu. Hann var
ekki hamingjusamur; skuggi dauðans var á
ásjónu hans. Fyrstu nóttina sem þú svafzt hér
læddist ég að rúmi þínu og ætlaði að drepa
BAVlÐ