Þjóðviljinn - 02.08.1950, Blaðsíða 6

6
ÞJÖÐVILJINN
—T‘....
Miðvikudagur 2. ágúst 1950,
■■ .. ............—
Sementsverksiniðjan
Framhald af 8. síðu.
anum upp í geymslu verksmiðj-
unnar. Dr. Jón Vestdal hefur
undanfarið verið í Ameríku til
að kynna sér slíkar verksmiðj-
ur þar, en við Mexiltóflóann
■eru sementsverksmiðjur sem
nota skeljar til sementsfram-
leiðslu. Taldi hann sjálfságt að
fá samskonar dælur og þær
nota, afhendingartími á þeim
væri 6—10 mán. Sandurinn í
Faxaflóa er á 30 m dýpi til
jafnaðar, og kvað Vestdal Am-
eríkumenn þá er dælumar
framleiða ábyrgjast að þær
gætu unnið þótt aldan á flóan-
um yrði 2—3 metrar.
Fjörusandur aærjui á
Akranesi
Auk skeljasandsins verður
notaður fjörusandur sem inni-
heldur basalt að tveim þriðju
hlutum og kalk að einum
þriðja. Af slíkum sandi er nóg
1 f jörunni á Akranesi. Ráðgert
er að nota á ári 80—90 þús.
tonn af skeljasandi og 20—30
þús. tonn af fjörusandi.
Kísill úr BorgariIrSi
eSa Hvalfirði
Auk þess er þegar hefur ver-
ið talið þarf kísil til sements-
framleiðslu og var dr. Jón
Vestdal með sýnishora af lípa-
rít og biksteini úr Hvalfirði og
líparít og granofýr úr Borgar-
firði, inniheldur annað sýnis-
hornið úr Borgarfirði 78% af
kýsiísýru. Annað sýnishornið
úr Hvalfirði er þó enn betra,
en erfiðara að vinna það. —
Akvörðun um hvar kísillinn
verður fenginn mun ekki tek-
in fyrr en ákveðið er hvort
kyggja skuli verksmiðjuna.
Rémverska lýðveldið
Framh. af 3. síðu.
legið að baki uppreisnuiri þræl-
anna. Flestir uppreisnarþræl-
ar virðast hafa viljað það eitt
að komast heim aftur til átt-
■haganna. Árið. 140 f.Kr. gaus
upp mikil þrælauppreisn á Sikil
ey. Forihginn hét Evnus og var
sýrienzkur að uppruna. Hann
safnaði saman 20.000 þrælum
og rómverskir hershöfðingjar,
sem sendir voru gegn. honum
fengu ekki við neitt ráðið. Að
iokum réð hann yfir 70 þús.
manna. þrælaher.
Árið 73 brast á uppreisn
undir stjóm þrakverjans Spart-
kusar. Skilihingaþrælar í Kapúa
gerðu uppreisn og sveitaþrælar
á Samníum óg Kampaníu flykkt-
ust undir merki Spartakusar.
Hann sigraði heri tveggja
kcnsúla áður en hann var dreþ-
inn, en 6000 þrælar voru krbss-
festir. Það urðu þó ekki ör-
lög rómverskra þræla að af-
nema þrælaskipulag Rómaveld-
is. Uppreisnir þeirra fengu
aldrei unnið á því: Það hlaut
hægam og annarlegan daúðdaga,
svo sem síðar verður skýrt frá.
Auk þessa þarf svo 2% af
gipsi í sementið.
Byggingarkoslnaður
46 millj. kr.
Byggingarkostnaður sements-
verksmiðjunnar er áætlaður 46
millj. kr. nú eftir gengislækk-
unina, hækkaði vitanlega eins
og allar aðrar framkvæmdir
við þá ráðstöfun.
Verksmiðjan er miðuð við
250 tonna afköst af sementi á
sólarhring, eða 75 þús. tonn
á ári. Sementsnotkun Islend-
inga varð hæst 1946 og var þá
74 þús. tonn, s. 1. ár fór hún
niður í 50 þús tonn, enda var
þá sementsnotkun langt fyrir
neðan þörf.
Veiksmiðjan myndi
bocga sig á 4 áium
Miðað við núverandi sements
verð myndi verksmiðjan borga
sig upp á 4 árum, og erlendan
gjaldeyri sem til hennar þarf
á skemmri tíma.
Tiiboð í vélar liggja fyrir og
er afhendingarfrestur frá 6—12
mánuðir. Verksmiðjan þarf 2
til 4 ha lands og er ráðgert að
byggja hana þannig að hægt sé
að bæta öðrum brennsluofni
við síðar. Undirfcúningsfram-
kvæmdir að byggingunni er ekki
hægt að hefja fyrr en ákveðið
hefur verið livaða tilboði í vél-
ar skuli tekið.
Við sementsverksmiðjuna
munu vinna um 80 manns.
Er þozandi fyrir íslend-
inga að framleiða
semenf fyrir 30—40%
lægra verð en þeir
kaupa það nú?
Dr. Jón Vestdal kvaðst mega
hafa það eftir atvinnumálaráð-
herra, Ólafi Thórs, að hann
hefði mikinn áhuga fyrir fram-
kvæmd verksins, eftir væri að
athuga hvort lán fengist til
framkvæmdanna og hvort þor-
andi væri að leggja í þessa
fjárfestingu.

Gertrud Lilja
Hamingjuleitin
15. DAGUK
Hátíðahöld verzlunar-
manna
Framhald af 8. síðu.
Á mánudag fara svo fram
aðalhátíðahöldin, sem hefjast
úti í Tívoli kl. 4,30 með því að
sýndir verða trúðleikar — Ralf
Bialla, töfrabrögð og búiktal —
Baldur og Konni, reiptog milli
afgreiðslumanna og skrifstofu-
manna. .
Og um kvöldið kl. 9: Gaman-
þáttur — Jón Aðils o. fl. Har-
•monikkusóló —r' Jan Moravek.
Músikkkabarett — Jan Mora-
vek og hljóms'veit. Töfrabrögð
ög búktal — Baldur og Konni.
Knattspymukeppni r milli af-
greiðslustúlkna 'og skrifstofu-
stidkna. Flugeldasýningar á
'miðnætti.-Dans til kl. 2.
Dagskrá' útvarþsins á mánu-
dag, frídag . verzltmarmanna,
-verður helguð yerzlimamönn-
um. .. '. 'Á'"Vv!;v''.
Hægan nálguðust þær ströndina. Hillu fannst
það taka mörg ár. Enginn bátur, hvergi segl,
enginn maður, ef Mörtu tækist þetta ekki hjálp-
arlaust, yrði það ógert.
Loks gat Hilla hjálpað Mörtu að bera Rut í
land. En jafnskjótt og Rut lá í sandinum hné
Marta niður við hlið hennar.
Hillu til undrunar var Rut með meðvitund,
en örþreytt og sljó.
Marta lá á bakinu og andaði djúpt. Nærföt
hennar, kjóll og buxur úr prjónasilki, lágu þétt
að líkama hennar eins og baðföt. Limir hennar
voru langir, sterklegir og grannir — upp úr
æsingnum gat Hilla ekki annað en undrast hve
fagurskapaður líkami hennar var.
Þær lágu þar allt að klukkutíma. Hilla hafði
boðizt til að sækja bíl eða hestvagn, láta þá
koma eins nærri og hægt var, en Rut hristi höf-
uðið neitandi. Loks stóð Marta upp, fletti af
sér nærfötunum vatt úr þeim bleytuna, hengdi
þau til þerris og fór í kjólinn.
„Nú fæ ég bágt þegar ég kem heim fyrir
þessa löngu útivist,“ sagði hún brosandi við
Hillu. Hún kraup á kné hjá Rut.
„Frú Fahlgren, eigum við að reyna áð kom-
ast heim ?“
Hilla heyrði sér til furðu hve hlýleg rödd
Mörtu gat verið.
„Svo börnin hitti fyrir þurra og hrausta
mömmu þegar þau koma heim,“ hélt Marta
áfram.
Rut stóð seinlega á fætur. Marta og Hilla
studdu hana. Þær gengu hægan heim á leið,
og fóru ekki frá Rut fyrr en þær höfðu hjálpað
henni í rúmið.
Þær gengu hvor við annars hlið, fáorðar og
þreyttar.
„Bara að þú hafir ekki haft íllt af þessu,“
sagði Marta hyggjuþung.
„Eg? Það ert sú sem ættir að vera dauð úr
ofþreytu.“
En hvemig gat fullorðin konan látið sér koma
til hugar að synda lengra út en hún hafði mátt
til?“
„Hún ætlaði það,“ sagði Marta.
„Hvað áttu við?“.
„Hún ætlaði að verða of þreytt til að komast
í land.
„Hvemig dettur þér það í hug?“
„Hún fékk meðvitund strax þegar hún kom
upp í vatnsskorpuna, hún hlýtur að hafa stungið
sér í kaf, það er erfitt fyrir góða sundkonu að
drekkja sér. Hún hefði ekki haldizt lifandi þetta
lengi í 'kafi ef hún hefði sokkið vegna krampa
eða þreytu. Hún hefur verið orðin nógu þreytt
til að sökkva en ekki til þess að drukkna. Hún
ætlaði það en lífshvötin aftraði henni. Svo var
annað, ég varð að glíma við hana. Ekki svo að
hún gripi í mig dauðahaldi eins og drukknandi
menn gera, og heldur vildi hún losa sig. „Slepptu
mér,“ hrópaði hún.“
Síðustu orðunum þrýsti Marta fram miili
glamrandi tanna, nú lcom afturkastið.
„En hvers vegna?“ sagði Hilla.
Þær litu þegjandi hvor til annarrar. Báðum
kom í hug stúlkan í hárauðu buxunum.
„Það er aumt að vera kona!“ sagði Hilla,
æst. Að rjúka í sjóinn vegna karls sem kýs sér
heldur feitar stelpur í hárauðum buxum..........
Eins og væri ekki nóg ósvikin eymd í heimin-
um til að rjúka í sjóinn hennar vegna.“
„Það er einungis einskonar ósvikin eymd í
heiminum,“ sagði Marta. „Eymd okkar sjálfra.
Hvað þýðir heimsstyrjöld, hungursneyð, útlegð
samanhorið við blettinn á nýja kjólnum mínum ?“
Þegar þær skildu sagði Hilla einlæglega:
„Nú veit ég hvað átt er við með hugdirfsku
og snarræði.
Marta roðnaði. Hún sneri sér undan.
„Það þarfnast lítillar hugdirfsku að hætta
lífinu ef maður á ekkert að missa.“
Þær litu hvor á aðra. Augu beggja voru vot.
„Nei, hvað sem tautar, við skulum ekki verða
tilfinningasamar! „Þær hlógu, hamingjusamar
að hafa fundið hvor aðra og finna að þeim var
einlæglega vel til vina.
Hilla var ekki fyrr komin heim en henni
varð íllt. Hún lagðist fyrir, lá hreyfingarlaus á
rúmi sínu og reyndi að neyða sig til að vera
róleg.
„Hvernig gat frúin verið svo óvarkár að
bleyta sig alveg upp að hnjám,“ eagði Svea
mæðulega. Ótti hennar gerði hana ónotalega.
Góði guð, bara að ekkert gerðist áður en lekt-
orinn kæmi.
„Eg gat ekki að því gert, Svea“, sagði Hilla
auðmjúk. Hún drakk áhugalaus brennheitt kaffi
sem Svea færði henni, líklega hafði Svea vit á
siíku.
En Svea var frammi í eldhúsi og vissi ekki
sitt rjúkandi ráð. Kaffi dygði sjálfsagt ekki
til að afstýra fósturláti. En kyrrð og ró. Frú-
in hafði orðið hrædd við eitthvað, svo mikið
var víst. Hún fór aftur inn til Hilhi.
,,Á frúin nokkuð svefnmeðal?“ -v
„Já, það held ég. En góða Svea, farðu. ekki
strax að leggja þig.“
„Svefnmeðalið var ekki handa mér heldur
yður.“
Svefnmeðal klukkan -tvö að degi'? Kannsiki
var það bezt. Hilla gleypti það eftirlát.
Þegar hana fór að syfja mundi hún nokkuð.
„Svea verður að vekja mig áður en lektorinn
kemur í kvöld.“ . •*
„Já, já.“
Hilla lét fara vel um sig og brosti. Rétt
seinna sofnaði hún.

DAVIÐ
'V