Þjóðviljinn - 22.10.1950, Qupperneq 4

3
WÓÐVILJINN
Sunnudagur 22. október 1950.
Þióðviliinn
Otgeíandl: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósíaliataflokkurlna.
Ritatjórar: Magnús Kjartansson (áb.) SigurSur Guðmundsaon.
Fréttarltstjóri: J6n Bjamason.
Blaðamenn: Ari Kárason, Magnús Torfl Olafsson, Jónas Árnas.
Auglýsingastjóri: Jónstelnn Haraldsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðu-
stíg 19. — Simi 7500 (þrjár línur).
áskriftarverð: kr. 14.00 á mán. — Lausasöluverð 80 aur. elnt.
Prentsmiðja Þjóðvlljana h. f.
Stokkhólmsávarpið
Ef þú, íslendingur, værir beðinn um nafn þitt undir skjal,
.þar sem krafizt væri banns við notkmi eiturgass eða sýkla í
hemaði — hvað myndir þú gera?
Myndirðu segja, að þar sem ekki væri krafizt banns við
ollum vopnum og öllum hernaði, myndir þú ekki skrifa undir?
Nei! Þú myndir áreiðanlega skrifa undir.
Hversvegna?
Vegna þess, að þér væri ljóst, að eiturgas og sýklar eru
svo ómannúðleg og hryllileg vopn, að sjálfsagt og nauðsynlegt
væri að banna þau, hvað sem öðru liði.
1 fyrri heimsstyrjöldinni ver eiturgas notað af báðum styrj
aldaraðilum. En skelfingar þess voru svo miklar, afskræming
mannlegrar tilveru svo voðaleg, að almenningsálitið reis sem einn
maður gegn notkun eiturgass í hernaði. Almenningsálitið sigraði.
1 síðustu heimsstyrjöld vogaði enginn stríðsaðila að nota gas né
sýkla, jafnvel ekki þýzku nazistarnir, sem voru þó vel birgir
af hvorutveggja.
1 lok síðustu styrjaldar var hið ægilegasta allra þekktra
vopna, kjamorkuvopnið, prófað á tveimur stórborgum Japans.
Fóksfjöldi, stærri en íslenzka þjóðin öll, hvarf skyndilega
úr tölu lifenda. Fólk á öllum aldri, allt frá reifabörnum til
gamalmenna, fólk af öllum stéttum og sköðunum, brann á svip-
stundu í ofsalegum eldi kjamorkunnar.
Það sannaðist, að kjamorkuvopnið er fljótvirkasta múg-
morðstækið, sem enn er þekkt.
Þó er þessi eiginleiki þess ekfki hin skuggalegasta hlið
kjamorkuvopnsins.
Sagan sýnir, að ein þjóð getur orðið fyrir miklu mannfalli,
en borið sitt barr eigi að síður, hafi hún ekki skemmzt sem heild
Það geigvænlegasta við kjarnorkuvopnið, það sem aðgreinir
það frá öllum öðrum þekktum vopnum, er einmitt sá eiginleiki
að geta skemmt heilar þjóðir, allt mannkynið.
Það hefur verið sannað, og um það em engar deilur, að
afskræming mannlegs likama og þar með mannlegs sálarlífs af
völdum geislaverkana kjarnorkuvopnsins getur orðið arfgengt
fyrirbæri langt fram í ættir, lið fram af lið.
í þessu er fólgin sú mesta hætta, sem mannkynið hefur enn
horfzt í augu við.
En getur þá krafa mannanna um bann við kjamorkuvopn-
'jm verið spurningin um stjómmálaskoðanir eða stétt, trúar-
brögð eða litarhátt?
Getur það vegið til eða frá á metaskál þessarar hættu, hvort
maður kýa Sjálfstæðisflokkinn eða Sósíalistaflokkinn, Alþýðu-
flokkinn eða Framsóknarflokkinn, hvort maður aðhyllist austur
eða vestur?
Spurði kjarnorkusprengjan íbúa Híróshíma um sjómmála-
skoðanir, stéttamun eða trúarbrögð, áður en hún tortímdi þeim ?
Nei. Hún spurði einskis sliks. Hún bara féll og líf manna af
öllum stéttum og öllum stjói’nmálaskoðunum slokknaði.
Og hún spurði heldur ekki, hvort afskræmd börn myndu
fæðast í fjölskyldum fátækra eða ríkra.
Hún gerir engan mannamun.
Ibúa Hiroshima grimaði ekki, að tprtímingarsprengjan
yrði felld á þá. Samt var hún látin falla.
íbúar Reykjavíkur, sem er hjarta íslenzku þjóðarinnar,
getur heldur ekki gmnað, að yfir þeim geti slík hætta vofað.
Þeir eiga ekki sökótt við neinn fremur en bömin í Híróshíma.
En hvaða afl á jörðu gæti tryggt Islendinga gegn kjam-
orkuvopnum í kjarnorkustyrjöld ?
Hver er staður á jarðríki og hver er sú þjóð, sem gæti
verið óhult í kjamorkustríði?
Og myndi það þá skipta máli fyrir íslendinga, hvort kjam-
orkusprengjan kæmi úr austri eða vestri?
Hvernig myndi lítil íslenzk þjóð bera sitt barr eftir slíka
heimsókn ?
Baráttan fyrir banni kjamorkuvopna, fyrir sigri Stokk-
hólmsávarpsins, er ekki einkamál neins flokks né neinnar stéttar.
Hún er baráttan fyrir varðveizlu mannkynsins, hvað sem
öllum öðrum deilum líður.
Og í þeirri baráttu er enginn svo smár, að hann hafi ekki
atkvæðisrétt, enginn svo umkomulaus, að ekki muni um undir-
skrift hans, enginn svo stór, að hann hafi efni á að standa hjá.
Þátttaka íslendinga í undirritun Stokkhólmsávarpsins er
ekki aðeins almennt mannúðarmál.
Fyrir Islendinga er krafan rnn bann við kjarnorkuvopnum
fyrst og fremst barátta fyrir varðveizlu okkar litlu þjóðar, okkar
ættstofns, sem hefur staðið af sér margan mannfelli og rétt sig
við, en yrði varnafár gagnvart duldum voða kjarnorkuvopnsins.
Sú mikla og einstæða atkvæðagreiðsla, sem nú fer fram
meðal mannkynsins jafnt i austri sem vestri, hefur ekki orðið
stöðvuð.
Þessi volduga vamarbarátta mannanna hefur rist gegn um
allar stéttir og stefnur og sameinað hundruð milljóna af ólík-
ustu gerð og aðstöðu. -- - -
v Þettá'ef hreyfing'Bjálfs -mannkynsins til vamar^Bjálfu Bér.'
Tekið saman við
gamla kærustu
Ritstjórar Morgunblaðsins
hafa smátt og smátt hin stein-
ustu árin fært sig uppá skapt-
ið með elskulegheit í garð
fasistastjómar Francos á Spáni.
I fyrstu voru þeir ekki fyllilega
lausir við óstyrk á þessu sviðr,
virtust jafrtvel fara ofboðlítið
hjá sér stundum, einsog hægt
væri að hugsa sér um mann er
tekur saman við gamla kærustu
sem hann var áður búinn að
snúa baki við og lika kannski
tala hálf svona illa um af
,/praktískum ástæðum", en
þarf svo ekki lengur að óttast
þær „ástæður" og getur því
aftur látið undan tilfinningum
sínum gagnvart „þeirri einu“
(því að vitanlega var það allt-
af hún sem hann elskaði), er
þó dálítið feiminn og vandræða-
legur til að byrja með, svo sem
skiljanlegt er eftir allt sem
á undan er gengið. En allir
hlutir verða aftur eðlilegir með
timanum, hugsar maðurinn, og
þar kemur um síðir hann tek-
ur kæmstuna undir arminn, fer
með hana stoltur og upplits-
djarfur á mannamót og segir:
Er hún ekki yndisleg?
•
Fyrirtækið hans Pedro
Barrie de la Maza
Enda skorti ekki aðdáun í
fréttagreinina um fasistastjóm
Francos sem ritstjórar Morg-
unblaðsins birtu í gær. Og þar
er þetta helzt: „Spænska borg-
arastríðið hefir orðið mörgum
smákaupmanninum lyftistöng.
Undanfarin 10 ár hafa margir
safnað óhemju auðæfúm. —
Pedro Barrie de la Maza, hefir
til að mynda skapað risafyrir-
tæki á nokkrum ámm. Hann
stjórnar því sjálfur og er það
metið á 5000 millj. peseta eða
120 millj. dala. En þessi maður
er ekkert eins dæmi. Fjölmargir
auðjöfrar hafa hafist til auðs á
allra seinustu ámm, og ríki-
dæmi þeirra er mikið.“
•
Þeir trúa á „frjálst
framtak"
Spænska borgarastyrjöldin,
morðin á saklausum konum og
bömum Guemicu og annarra Bíkísskip:
gjöreyddra staða, byrjunin á Hekia verður væntaniega á
valdatíma þeirrar böðulsaxar Akureyrí 1 das- Es^a er á !eið frá
., , Austfjorðum til Reykjavikur.
sem hjo að rotum verkalýðs- Herðubreið er í Reykjavík. Skjald
hreyfingarinnar og felldi rétt-
indi alþýðunnar niður í fen alls-
leysis, ofsókna, fangelsana,
pyndinga, hún er þarna sem sé
orðin „lyftistöng“, jákvætt afl,
göfug ráðstöfun, sjálfsagt í ætt
við guðlega forsjón, eða að
minnsta kosti Marsjall. — Fas-
istamir trúa á „frjálst fram-
tak“, segir Morgunblaðið til
frekari skýringar á hinum
giftusamlegu peningamálum
Pedros Barrie de la Maza og
annarra slikra. Og þetta er
ekki í fyrsta sinn sem „frjálst
framtak" á Spáni nýtur aðdá-
unar í Morgunblaðinu. Þegar
Franco hóf uppreisn sína gegn
alþýðustjóminni og tími bama-
morðanna hélt innreið sína á
Spáni, þá var þessi aðdáun
Morgunblaðsins til dæmis alveg
sérstaklega mikil,— enda þetta
framtak sjálfsagt „frjálsast"
a(llra jþeirra sem fasistamir
þarna liafa gengizt fyrir.
Hver eftir sínum
smekk....
Það stendur ekkert um hörm-
ungar alþýðunnar í þessari
Morgunblaðsgrein um Spán,
ekkert um atvinnuleysið, hungr-
ið, berklana, ekkert um ofsókn-
irnar, ekkert um fangelsin þar
sem ættjarðarvinirnir sitja tug-
þúsundum saman hlekkjaðir við
steininn, ekkert um böðulinn
sem stendur með reidda blóð-
exi yfir verkalýðshreyfingunni
og hverri tilraun alþýðunnar
til að leita réttar síns. En
það stendur í greininni það sé
aldeilis góð stjóm þessi Fran-
costjórn á Spáni; því að Pedro
Barrie de la Maza er búinn
að græða 120 millj. dollara. —
Ritstjórar Morgunblaðsins hafa
aftur tekið gamla kærustu und-
ir arminn og segja: Er hún
ekki yndisleg?
Það velur hver sér kæmstu
eftir sínum smekk. Og þetta er
nú einu sinni smekkurinn þar.
Þekkirðu
bælnn?
Myndagetraun 2.
Það var ætlazt til að fugl verpti
i litla húsinu þarna á stönginni,
en eftir því sem telpur tvær sögðu
ljósmyndaranum, þá kom aldrei
neinn fugl. Hvar í bænum er
þetta? — Lausn birtist á miðviku-
daginn kemur.
breið er á Vestfjörðum á suður-
leið. Þyrill var i Hvalfirði í gær.
M.b. Þorsteinn átti að fara frá
Reykjavík í gær til Vestmanna-
eyja.
Skipadeild S.I.S.
Arnarfell er á Seyðisfirði.
Hvassafeli er í Genúa.
Eimskip
Brúarfoss kom til Patras í
Grikklandi 20.10. Dettifoss fór
frá Hull, í gærmorgun 21.10. til
Leith og Reykj^víkur. Fjallfoss
fór frá Gautaborgar 18.10. til Vest
mannaeyja. Goðafoss kom til
Gautaborgar 16.10. frá Keflavík.
Gullfoss er í Kaupmannahöfn.
Lagarfoss fór frá Kaupmannahöfn
19.10. til Flekkefjord, Ekersund
og Reykjavíkur. Selfoss er í Stokk
hólmi. Tröllafoss fór frá Reykja
vík 18.10. til N.-Foundland og N.Y.
Nýlega voru.
gefin saman í
hjónaband í
Borgarnesi, ung-
frú María Ás-
björnsdóttir og
Eymundur Ásmundsson. Heimili
þcirra er í Borgartiesi. — 1 gær
voru gefin saman í hjónaband af
séra Jóni Thorarensen ungfrú
Guðríður Guðmundsdóttir og Ólaf
ur lsberg Hannesson, stud. jur.
Heimili ungu hjónanna er. að Vest
urgötu 35 B.
Er það satt að
VSV hafi lært að
Iesa hjá Guðmundi
Hagalín?
Næturvörður er í Ingólfsapóteki,
simi 1330.
Næturlælcnir
er í Austurbæjarskólanum. —
Sími 5030.
Helgidagslæknir: Haukur Krist-
jánsson, Vífilsgötu 7. Sími 5326.
Saumanámskeið Mæðrafélagsins.
Fjórar konur geta komizt að
á nóvembernámskeið. Nánari upp-
‘lýsingar í síma 4402.
Hún stefnir að varanlegum friði í heiminum. Hún er sjálfstæð
hreyfing allra þeirra manna, sem vilja forða maimkyninu frá
afskræmingu og dauða.
Á einum sex til sjö mánuðum hefur nær fimmti hver jarðar-
búi sett nafn sitt undir Stokkhólmsávarpið. Og á hverjum degi
bætast tugir þúsundá í hópinn.
Mannvonzka og hótanir, ofsóknir og blaðaáróður hafa þegar
lctið í lægra haldi.
Hin mikla friðarfylking Stokikhólmsávarpsins vex án afláts.
Og á næsta heimsþingi hennar í nóvembermánuði mun
nýr og viðtækari áfangi verða markaður í þessari sókn.
íslendingar hafa nú opinberlega slegizt í þessa miklu
friðarför.
Og enginn kjarorkuáróður, engin mannvonzka, hótanir né
atvinnuofsóknir munu megna að hindra þá frá þátttöku.
Sá Islendingur, sem undirritar Stokkhólmsávarpið, gerir
ekíki aðeins mannúðarverk, vinnur ekki aðeins að varðveizlu
mannkynsins í heild.
Méð nafni sinu undir Stokkhólmsávarpið er hann fyrst og
fremst afr vernda sitt eigið iand, sína eigin þjóð, sína tdgin mðja.

Hjónunum Láru
Pálsdóttur og- Ein-
ari Guðmundssyni,
Kópavogsbraut 33,
fæddist 12 marka
dóttir 18. þ. m.
MESSUR I DAG:
Nesprestakall.
Messa í Mýrar-
húsaskóla kl. 2.30
siðdegis. Sr. Sig-
urður Pétursson
prédikar. — ' Sr.
Jón Thórarensen. — Laugarnes-
kirkja. Messa kl. 2 e.h. Sr. Garðar
Svavarsson. Barnaguðsþjónústa kl.
10.15 f.h. — Séra Garðar Svavars-
son. Fríklrkjan. Messa kl. 2 e. h.
— Sr. Þorsteinn Björnsson. Óh&ðl
fríkirkjusöfnuðurinn. Fermingar-
guðsþjónusta í kapellu Háskólana
kl. 4 e.b. — Sr. Emil Björnsson.
Framhaíd á 7. gíðu.