Þjóðviljinn - 12.05.1951, Page 3

Laugardagur 12. maí 1951 — ÞJÓÐVILJINN
(3
5600 nemcndur í framJialdsskólum Reykjavíkur
Hvað verður gert til að skapa skóla-
æskunni suinaratvinnu?
Nú þessa dagana standa yfir
próf í flestum framhaldsskól-
um. Á næstu vikum losnar
æskufólkið af skólabekknum í
þúsundatali. Hér í Reykjavík
einni er nemendafjöldinn í
framhaldsskólum hvorki meira
né minna en liðlega 5000. Yfir-
gnæfandi meirihluti þessa fólks
er úr alþýðustétt komið og lief-
ur ekki ríka foreldra eða að-
standendur til að sjá sér far-
borða: Afkoma þess og mögu-
leikar til áframhaldandi skóla-
göngu og menntunar er undir
því komið að sumarið færi því
atvinnu og tekjur. Bregðist það
er trúlegt að mörgum æsku-
manninum muni þykja þröngt
fyrir dyrum. Vegna lélegrar
sumaratvinr.u á síðastliðnu
sumri, hafa margir safnað
skuldum í vetur. Nóg atvinna
yfir sumarmánuðina er því lífs-
skilyrðí fyrir þetta æskufólk,
frekar nú en nokkru sinni.
En hverjar eru nú líkurnar
til að úr ræfist fyrir þessu
fólki? Þær eru vægast sagt
heldur litlar, eins og stendur,
nema því aðeins að hið opin-
bera hefjist handa og komi
þessu fólki' til hjálpar, og það
svo að um muni.
Eins og öllum mun kunnugt
hefur í vetur verið hér verulegt
atvinnuleysi, margfalt meira
en áður eru dæmi til, síðasta
áratuginn.
Nú er að vísu nokkuð farið
að rakna úr, en enn er vinnu-
markaðurinn verulega þröngur,
og mjög langt frá að hver
hönd hafi starf að vinna. Og
vegna þess að „hæfilegt at-
vinnuleysi" er beinlínis talið
æskilegt, og markvisst stefnt fólks. Og æskan sjálf, sem lagt
að því að það haldist, er engin
von til að þessar fimm þúsundir
æskufólks, sem nú eru að koma verða nýtari menn, til hags
af skólabekknum fái atvinnu og
viðunanlegar sumartekjur.
Hér er virkilega mikil vá
fyrir dyrum. íslendingar hafa
engin efni á því að láta slíkan
fjölda fólks á bezta aldri ganga
iðjulausan, eða svo til, um há-
sumarið. Og enn síður hefur
þjóðin nokltur eíni á að stöðva
nám og frékari þroska þessa
hefur að sér til að afla sér
þekkingar og þroska til að
bóta fyrir sjálfa sig og þjóðina
alla, á heimtingu' á að henni
sé rétt hjálpandi hönd, en ekki
sé brugðið fyrir hana fæti.
Skólaæskan krefst þess að
yfirvöldin hefjist þegar handa
um ráðstafanir til atvinnuaukn-
ingar, með það fyrir augum að
skapa henni sumaratvinnu, með
viðunanlegum tekjum. Gj.
Æskan verSur að íaka virkan
þáff i kjarabaráffunni
Smásaga frá því fyrir stríð
1 þorpinu þar sem ég ólst
upp var kaupmaður sem hafði
verzlað þar í rosklega 50 ár.
Sú saga var sögð þarna á staðn
um, og hclfð eftir ábyggilegum
heimildum, að hann hefði byrj-
að með 80 krónur og síðan
tapað 50 krónum á ári alla tíð
upp frá því.
Mörgum mun hafa fundizt
þessi verzlunarmáti heldur ein-
kennilegur, og ef til vill hefur
einhver undrazt hvernig slíkt
gæti átt sér stað. — En hitt
er víst að allt hafði þetta bless-
azt, sennilega mest fyrir guðs
hjálp, því að eftir 50 árin var
maðurinn orðinn all vel efn-
aður.
Auk þorpsins, sem hann
raunverulega átti, stóð fé hans
föstum fótum víða annars stað-
ar. Meðal annars vissu menn
að hann átti stóra hluti í tveim
stærstu flutningaskipunum,
sem þá voru til i landinu.
En hvað sem annars líður
Þessi kínversku börn alast upp við ailt aðrar aðstæður en t.d.
íoreldrar þeirra gerðu. í dag er Kína frjálst land, þar sem
öll börn — og íjöldi iullorðins l'ólks eínnig — fá i fyrsta skipíi
í sögunni tækifæri tíl að ganga í skóla og Iæra Iestur og
skrift. I dag eru börn Kína hamingjusöni, því að þar hefur
verið afnumið hiff kapítalistíska arðrán á ' þjóðinrJ. Nú eru
það bændur og verkamenn sem þar stjórna.
sannleiksgildi þessarar sögu,
og hinum ábyggilegu heimild-
um sem hún var höfð eftir, —
þá er hitt víst að maðurinn
var alltaf að tapa, — það
heyrði ég hann marg oft segja
sjálfan. Og ég held að flestir
í þorpinu hafi verið þeirrar
skoðunar að þetta væri rétt.
Hann tapaði á bátunum sem
hann gerði út, hann tapaði á
verzluninni, hann tapaði á að
kaupa af þorpsbúum lifrina og
fiskinn.
Það var mikið happ fyrir
þorpi að eiga svona mann að.
Hann veitti mönnum vinnu við
bátana sem hann gerði út, og
keypti lifrina og fiskinn af
þeim bátum sem hann ekki
átti, og lánaði fé og vörur til
að þeir gætu gengið. Á sumrin
höfðu menn svo vinnu við að
verka fiskinn hans. Það er
hreint ekki að vita hvernig
farið hefði, ef hans hefði ekki
notið við. —
En þess ber að sjálfsögðu
að geta að fólkið á staðnum
var mesta hæglætis og mein-
leysisfólk, og það kunni vel
að meta kaupmanninn sinn. Það
vissi ofboð vel að það gat ekki
án hans verið, og var honum
þakklátt fyrir að leggja fram
karfta sína og fé til að halda
i því líftórunni, á hinum erfiðu
tímum.
Samkomulagið -var sem sagt
gott, og engin heimtufrekja,
kauþski’úfar' eða veúkalýðsfé-
lög á þessum stað/
Timakaupið var eiijéhvað
rösklega. þriðjungi lægra en
annarsstaðar þar sem til þekkt-
ist, og allir voru ánægðir.
Það var varla von að maður-
inn borgaði meira þar sem
svona var ástatt fyrir honum.
Það gat heldur tæplega talizt
nokkur sanngirni í að krefjast
þess.
Eða hver myndi svo sem
græða á slíkum kröfum ?
Hann mundi auðsjáanlega
Framhald á 7. síðu.
r * f 111 ” ■ .
Um þessar mundir er a'ð hefj-
ast víðtækasta kjarabarátta ís-
lenzks verkalýðs, sem um getur
í sögu hans. Verkföll eru þeg-
ar hafin, t. d. í vegavinnu, og
á föstudag hefja 20 félög, sem
samvinnu hafa í deilunni, verk-
fa.ll, hafi ekki áður verið geng-
ið að kröfum þeirra. Næstu
daga þar á eftir bætast enu
fleiri félög í hópinn og þau síð-
ustu um mánaðamótin maí-júní.
Svo er að sjá, ef dæma má
eftir framkomunni við vega-
gerðarmennina, að atvinnurek-
endur og ríkisstjórnin hafi ekki
í hyggju að ganga að samr.-
ingabor'ðinu. Ætlunin virðist;
hins vegar að berjast til þraut-
ar gegn hinum mjög hógværu
og sanngjörnu kröfum sem
verkalýðurinn setur fram, til
varnar lífskjörum sinum, seni
stöðugt hafa farið versnandi.
— þótt það kosti að skrúfað
verði fyrir allar auðsuppsprettui
þjóðarinnar, einmitt um há-
b j ar gr æðistí mann.
Reynist það svo, að atvinnu-
rekendur og ríkisstjóm séu ó-
næm með öllu fyrir því hvað hið
vinnandi fólk þarf til að geta
skapað þeim auð, og hugsi sér
að lifa af amerisku betlifé með-
an verið sé að svelta fólkið til
hlýðni, þá er hér einskis góðs að
vænta í sumar.
Þarna eiga hlut að máli
stærstu og öflugustu verkalýðs-
félög landsins. Ríkisstjórnin og
þeir sem hún þjónar mega vita
að þar er ekki við neina auk-
visa að eiga, og takist þeim að
vernda eininguna innbyrðis,
getur enginn mannlegur máttur
sigrað þau i þessari deilu.
En löng getur deilan orðið
og hörð.
Það er mjög þýðingarmikið
að unga fólkið sé virkur þátt-
takandi í deilunni þegar frá
upphafi, og geri allt sem í þess
valdi stendur til að deilan vinn-
ist, og það sem fyrst.
Strax á fyrstá degi deilunn-
ar þurfa allir ungir menn, sem
því mögulega geta við komið,
að mæta í bækistöðvum verk-
fallsmanna og gefa sig fram tii
starfa.
Og þeir þurfa að halda út
þar til deilan er á enda kljáð,
og verkalýðssamtökin hafa unn-
ið sigur.
Munið að þessi störf eru unn-
ih fyrir ykkar eigin hag, og alls
vinnandi fólks á þessu landi.
Verkfallsvörður er þýðingar-
mikil ábyrgðarstáða, sem krefst
dugnaðar og árvekni, og það er
heiðursstaða hverjum manni.
LISTAVERKASAMKEPPNI
í tilefni af friðarmóti heimsæskunnar 1 Berlín
5.—19. ágúst í jsumar efnir hin íslenzka undirbún-
ingsnefnd Æskulýðsfylkingarinnar, Iðnnemasam-
bands íslands og Félags róttækra stúdenta til lista-
verkasamkeppni meðal íslenzkrar æsku í eftirtöld-
um greinum:
TÓNLIST: semja skal kórsöngslag tileinkað friði.
SKÁLDSKAPUR: semja skal kvæði eða stutta
sögu hvorttveggja tileinkaö friði.
MÁLARALIST: gera skal málverk (eða teikningu)
tileinkað friði.
HÖGGMYNDALIST: gera skal höggmynd tileink-
aða friði.
Á SVIÐI LJÓSMYNDA: gera skal Ijósmynd til-
einkaöa friði.
Verðlaun verða veitt fyrir bezta listaverk í
hverri grein, en verðlaunin eru
FIMM HUNDRUÐ KRÖNUR
Öllu æskufólki á íslandi 30 ára og yngra er
heimil þátttaka í þessari samkeppni.
Öll listaverk, sem berast, enx eftir sem áður
eign viökomandi sendanda, en íslenzka undirbún-
ingsnefndin áskilur sér aðeins rétt til að fara meö
þau listaverk, sem hún telur, að þess séu verö, til
Berlínar til þátttöku í samskonar alþjóölégri lista-
samkeppni, sem þar fey fram. Hljóti eitthvert lista-
' verkið verðlaun 1 Berlín, fær eigandi listaverksins
þau öll og óskipt.
Dómnefndir, skipaðar færustu mönnum í hverri
grein, munu dæma um listaverkin, en fari svo að'
dómnefnd í einhverri grein telji ekkert þeirra lista- ;
verka, sem berast, verðugt verölaunanna, veröa eng-
in verðlaun veitt í þeirri grein, enda ekki farið meö
þau verk til Berlínar, heldur endursend eigendunum. |
Frestur til a'ö skila listaverkunum er til 17. júní.
Væntanlegir þátttakendur í þessari samkeppni
snúi sér til Inga R. Helgasonar, Hverfisgötu 100 b,
sem veitir allar nánari upplýsingar.
æskufólk. Munið ótifundfnn gep hernáminu í kvöld