Þjóðviljinn - 29.05.1952, Side 5

4) _ ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 29. maí 1952
Fimmtudagur 29. maí 1952 — ÞJÖÐVILJINN — (5
JMÓÐVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Préttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Blaðam.: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafsson, Guðm. Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Raraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig
19. — Sími 7500 (3 línur).
Askriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 18
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
TVÖ TfMABIL
Það væri rangt að viðurkenna ekki þá staðreynd að marsjall-
flokkunum íslenzku hefur tekizt að ná miklum og umtalsverð-
um árangri í framkvæmd þeirrar stefnu í efnahagsmálum Is-
lands, sem þeim var fyrirskipað að taka upp og framfylgja
þegar snúið var af vegi nýsköpunar og alhliða framfara í at-
vinnu- og menningarmálum þjóðarinnar. Enda hefur verið að
því unnið af miklum áhuga og útreiknaðri nákvæmni allt frá
því að stjórn Stefáns Jóhanns tók við í ársbyrjun 1947 og
fram til þessa dags.
Það sem forkólfum Framsóknarflokksins, Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins var fyrirskipað af hinu bandaríska valdi var
einfaldlega það að gera Island efnahagslega háð Bandaríkjun-
um í öllu tillitL Uppbygging íslenzkra atvinnuvega skyldi stöðv-
uð, sókn fólksins til betra og bjartara lífs brotin á bak aftur
og frelsi og sjálfstæði landsins fórnað á altari hins heimsvalda-
sinnaða og stríðsóða Bandaríkjaauðvalds.
Hér skal ekki rakið í einstökum atriðum hvernig forkólfar
afturhaldsflokkanna hafa framkvæmt þessar fyrirskipanir er-
lendra húsbænda sinna, brugðizt þjóð sinni og ættjörð, bundið
hana á klafa erlends kúgunarvalds og breytt góðæri í hallæri
og hörmungarástand fyrir íslenzka alþýðu. Öll sú saga er þjóð-
ínni næsta kunn, svo fersk sem hún er í minni. Og afleiðingar
óhappaverkanna segja daglega til sin á heimilum alþýðufólks,
®em fyrir frumkvæði og styrkleika verkalýðshreyfingarinnar og
Sósíalistaflokksins bjó við góð og síbatnandi lífskjör, atvinnu-
öryggi og almenna hagsæld meðan áhrifa hans gætti í stjórn
lahdsins, en sem nú eftir fimin ára veldi marsjallstefnunnar og
svikanna við sjálfstæði landsins býr við sívaxandi atvinnuleysi
og jörbirgð.
Hitt er ástæða til að minna á, að af þessum helvegi verður
ckki snúið nema því aðeins að þjóðin, og þá fyrst og fremst
islenzk alþýða til sjávar og sveita, geri sér ljóst hvert stefnir
og að jþað er í hennar valdi að skapa þau straumhvörf sem
gerast þurfa í stjórnmálum þjóðarinnar eigi afturhaldsflokkun-
um ekki að auðnast að gera atvinnuleysið og skortinn að varan-
legum gesti á heimilum islenzkrar alþýðu. Fram að þessu hefur
þeirri gjörspilltu peningaklíku sem stjórnar marsjallflokkunum
öllum tekizt að villa svo um fyrir miklum hluta þjóðarinnar að
þeim hefur verið mögulegt að framkvæma fyrirskipanir Banda-
ríkjanna að mjög verulegu leyti. Þó hefur viðnám verkalýðs-
Lreyfingarinnar og flokks hennar reynzt alþýðunni og þjóðinni
allri ómetanlegt og oftsinnis raskað þeim áætlunum um frarn-
kvæmd amerísku stefnunnar sém gerðar hafa verið af hús-
bændunum vestra og leppar þeirra hér hafa tekið að sér að
hrinda í framkvæmd.
En hér þarf að verða á gagngerð breyting. Vörn alþýðunnar
og þjóðarinnar þarf að snúa í harðvítuga sókn gegn þeim öflum
afturhaldsins og ófrelsisins sem eiga sök á hvemig komið er.
Sameinuð og sterk verkalýðshreyfing íslands og flokkur hennar,
Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn hefur sann-
að öllum landsmönnum hvemig hægt er að stjóma þannig að
næg atvinna skapist við þjóðnýt störf og uppbyggingu landsins
og atvinnuvega þess. Beri menn saman tímabil nýsköþunárr
'íitjórnarinnar annarsvegar og tímabil marsjallstefnunnar hiris-
vegar þarf enginn að efast um í hverju munurinn liggur. Á
fyrra tíiriabilinu markaði framsækinn og djarfur sóknarhugur
alþýðunnar og flokks hennar stefnuna en á því síðara flokkar
afturhaldsins og peningavaldsins.
Þessar óhrekjandi staðreyndir þurfa að verða þjóðinni ljósar.
Og af þeim er ekki hægt að draga nema eina skynsamlega á-
lyktun. Eigi núverandi ástand í efnahagslífi þjóðarinnar, sem
einkennist af vaxandi atvinnuleysi og fátækt alþýðunnar en að
sama skapi síaukinni auðsöfnun braskara og stórgróðamanna
ekki að verða varanlegt um ófyrirsjáanlegan tíma verður fólkið
sjálft að taka af skarið. Þær þúsundir alþýðumanna sem hafa
Verið blekktar til fylgis við afturhaldsflokkana og veitt þeim
brautargengi verða að snúa við þeim baki og svifta þá því
valdi sem hefur gert þeim mögulegt að stjórna gegn fólkinu en
fyrir fámenna fjárgráðuga auðmannaklíku. Með engum öðrum
haítti verður snúizt við þeim vanda á raunhæfan hátt sem
'þjakar islenzka alþýðu í dag.
Það er því framar öllu hlutverk alls þess fjölda sem atvinnu-
leysið og fátæktin þjáir að rísa upp gegn ófremdarástandinu
og fylkja, sér í sívaxandi mæli um Sósíaíistaflokkinn og efla
tharm að fylgi og áhrifum með þjóðíani.
Götusóparinn — Menn í sorpskúffu — Innláns-
deildin — Ritföng Metternichs
ÞAÐ hefur verið mikil umferð
á götum Reykjavíkur undan-
farna daga. Að vísu hefur
fólkið ekki látið meira til sín
taka á götunum en venjulega,
nema síður væri. Hér er um
mjög sérstæða umferð að
ræða: umferð fjúkandi papp-
írs, umferð blásandi ryks. um-
ferð tómra bauka, umferð
fokinna hatta, umferð sorps-
ins. Stormurinn hefur valdið
þessari gífurlegu umferð, og
nú þegar hann héfúr staðið
hérumbil viku er loksins farið
að draga úr umferðinni. Fok-
ið er allt sem fokið getur —-
nema það kemur alltaf nýtt
og nýtt sorp. Þegar lygnir
mun það safnast saman á
riýjan leik, í hauga og dyngj-
ur, bíðandf næsta storms.
Vindurinn er nefnilega að-
sópsmesti götusópari bæjar-
ins, og honum fylgir sá kost-
ur að háriri viónúr kauplaust.
Vindurinn þekkir ekki tii
kaupgjaldsbaráttu, og þess
vegna stólar Gunnar Tþorodd-
sen meira upp á hann en aðra
götusópara.
ríski stjórnmálamaður Metter-
nich“, segir í Mogganum í
gær. Þetta þykir blaðinu mjög
ánægjuleg frétt, og getur í
því sambandi „Vínarsamnings-
ins 1815, sem færði Evrópu
100 ára frið“, en Mettemich
var aðalhöfundur þess samn-
ings. Það passar Morgunblað-
inu alveg nákvæmlega, og
ekki síður Vesturveddimum,
að Mettemich þessi var einn
mesti afturhaldskurfur í
stjórnmálum álfunnar á 19.
öld, svo segja má að ritföng
hans hafi verið í réttum hönd-
um á nýjan leik, enda færði
Vínarsamningurinn Evrópu
engan frið, heldur afturhald
og ófrelsi. Frakkar vom með
einhverjar vangaveltur út af
Bonnsamniugnum enda em
þeir kannski ekki -« búnir að
gleyma styrjöldinni' við Þjóð-
verja 1870—’71 þegar Frakkl.
var gjörsigrað þrátt fyrir 100
ára friðartímabil Morgun-
blaðsins. Þá var Bismarck að-
sópsmestur stjómmálamaður
í Þýzkalándi, og kannski var
það Schuman utanríkisráð-
herra sem í Bonn beitti sér
gegn tillögunni að ritföng
Bismarcks væru keldur notuð.
Sú tillaga „átti ekki fylgi að
fagna“, segir Mbl. En af
þessu má þó sjá að það er
ekki eins auðvelt og margur
hyggur að undirrita samn-
inga. — Hvað skyldi arinars
hafa orðið a-f ritföngum
Hitlers ?
Finuntudagrur 29. maí (Maxi-
EN ÞÓ stormurinn annist göt-
umar að mestu verður þó
mannfólkið að tæma sorp-
tunnurnar, og undarlega sjón
sá ég í einum sorpbíl bæjarins
um hádegið í gær. Hann var
sýnilega að fara á vinnustað
eftir matinn, og það var eiirn
maður frammí hjá bílstjóran-
um. En það voru tveir menn í
sorpskúffunni aftaná. Það
hefði mig aldrei gmnað að
hægt væri að flytja verka-
menn í sorpskúffum á vinnu-
stað. En mikið var þetta skýr
spegilmynd af þeirri virðingu
sem hinn vinnandi maður nýt-
ur í þessu þjóðfélagi. Og hve
þessi atburður lýsir vel þjóð-
féiagsaðstöðu alþýðumansins: “dagur ársins.
tveir menn á ferð í sorp- Hefst 6. vika sumars — Tung-i
skúffu, í blásandi stormi og fjærst jörOu; í hásuðri ftl. 17.09
nöprum kulda. En því í and- ‘— Árdegisfióð ki. 8.55. Síðdegis-
skotanum látið þið bjóða ykk- fl°ð kl. 21.13. — Lágfjara kl.
ur þetta, menn með heitu l5-07-
blóði?
^ Skipadeild SIS j /
- Hvaásafall 'er. í Borgarnesi.
, ., - , , ' Arnarfe.il losar iámbur fyrix ,norð-
JÖN sknfar: „A manudaginn ^aadji Jökulfeli fór fr‘á Akra-
var ætlaði ég að fara í Inn- nesi i fyrriaóbt, áÍeiðis til New
iánadeild KRON og opna þar York.
bók með 200 krónum sem ég . "
hef sparað saman. Ég fékk Ríkisskip \
að fara örlítið fyrir tímann Hekia er i Gautaborg. Esja cr
Úr vinnunni til þess að kom-
ast niður eftir fyrir kl. 5,
Af óviðráðanlegum orsökum
tafðist ég á leiðinni og náði
ekki þangað fyrir lokun. Eg
vinn þannig vinnu að ,ég á
mjög erfitt með að komast 711
niður í bæ á þeim tíma sem
opið er hjá Innlánadeildinni.
Nú vil ég biðja þjg Bæjar-
póstur góður að koma því á
framfæri við Innlánsdeild
KRON hvort ekki mundi
vera mögulegt að þar værí
opið a. m. k. einn dag í viku
til kl. 7, og þá helzt á föstu-
dögum. Ég er ekki enn btijnn
að opna neina bók í Innláns-
deildinni en vacri búinn að því
ef ég hefði komizt einhvern'
tíma inn eftir að ég or
búinn að vinn^. en það ief'.kL
5 alla virka daga. -— Jóri.“
Litunarmeistarinn ppýtti og steig fram
úí mannþyrpingunni án þess að líta
. kringum sig. Vesírinn afgreiddi nokkur
VIÐ undirritun sammnganna 1 mál enn, og gætti vándlega hagsmuna
Bonri á dögunum notuðu þeir ríkiskassans, en hann var frægur fyrir
„dýrindis silfurritföng, ' sem þann hæfileika vítt og breitt um ríkið.
átt hafði hinn tnikli austur-
á Austfj. á norðurleið. Skjaldbreið
var á tsaf. síðdegis í gær á norð-
urleið. Þyrill er á Seyðisfirði. Ár-
mann fer frá Rvík á morgun til
Vestmannaeyj a.
Eimsklp
Brúarfoss kom til Rvíkur 22.5.
frá Rotterdam. Dettifoss fór frá
Rvík í gærkvöld til N.Y. Goða-
foss kom til Hull 27.5. fer þaðan
til Antverpen, Rotterdam og
Hamborgar. Gullfoss fór firá
Leith 27.5. til K.-hafnar. Lagar-
foss kom til Gautaborgar 23.5.
frá Álaborg. Reykjafoss fór frá
Kotka 27.5. til Gautaborgar.
Tröllafoss iór frá N.Y. 26.5. til
Rvíkur. Vatnajökuil fór frá Ant-
verpen 25.5. til Reykjavíkur.
Flugfélag lslands
I dag verður flogið til Akur-
eyrar, Vestmannaeyja, Blönduósa,
Sauðárkróks, Reyðarfjarðar og
Fáskrúðsfjarðar. Á morgun til
Ak., Ve., Klausturs, Fagurhóls-
mýrar, Hornafjarðar, Vatneyrar
og Isafjarðar.
Fastir liðir eins
venjul. Kl. 19.30
Tónleikar: Dana-
lög. 20.20 Einsöng-
ur: Boris Christ-
off syngur. 20.40
Þýtt Og . endursagt: Mapnf jölgun,
matur og. lífsþægindi (Hakon
Bjarnason skógræktarstjóri). 21.10
lsl. tóníist: Sönglög eftir Árna
Thorsteinson. 21.35 Uppiestur:
„Ormur V hjarta'Y kafli úr óprent-
aðri skáldsögu eftir Ragnar Þor-
steinsson (höf. ies).;/22.10 Sinfón-
ískir tónleikar: Sinfónia nr. 7
i Es-dúr eftir Bruckner (Phil-
harm. hljómsveitin í Berlín; J.
Horenstein stjórnar). 23.05 Dag-
skrárlok. ■ '
Mogglnn seglr í
gær C fyrlrsögn:
„Melrihl. (ítölsku)
þjóðarinnar, vlU ein
ræðl“. Nú, ég sé
ekkl fram á ann-
að en sú .,frjálsa“ lýðræðisstjórn
de Gasperi verði bara hreinlega
að segja af sér. : > 'í‘ —
Kaffikvöld á fö-stu-
® dag kl. 9 e. h. í
Aðalstræti 12. — MÆTUM ÖLL!
Lœknavarðstofan Austurbæjarskól-
anum. Sími 5030. Kvöldvörður og
næturvörður.
Næturvarzla er i Lyfjabúðinnl
Iðunni. Sími 7911.
Tímaritið Úrval.
Annað hefti þessa
árgangs hefur bor
i - izt blaðinu. Heftið
byrjar á greinar-
flokki, sém nefn-
ist Æskan og foreldrarnir, er
þar fjaliað af sænskum . uppeldis-
fræðingum um ýmis vandamál í
sambúð. unglinga og foreldra. Aðr-
, ar greinar eru: Staddur á Norð-
urpólnum, Horft á heilann að
verki. Hvér er sannleikurinn um
syndaflóðið? Draumar og draum-
skýririgar: Maðurinn minn verður
að vera ........ Samyrkjuþorp í
Framhald á 6. síðu.
Eftir 100 ár gætu Islendingar full-
nægf 80% af víðarþörf sinni
Skógræktarfélag Islands vill verja
hluta timburtollsins til skógræktar
Á stjómarfundi Skógræktarfélags Islands 14. febr. s.l. var
þeim Valtý Stefánssyni form. Skógræktarfél. lsl. og Hákoni
Bjarnasyni skógræktarstjóra falið að senda landbúnaðarráð-
herra álitsgerð um nauðsyn skógræbtar á Islandi. Um mán-
uði síðar semíu þeir landbúnaðarráðherra eftirfarandi erindi:
I.
Árið 1951 var fluttur inn við-
ur fyrir kr. 47,5 milljónir. Eru
þá ekki taldar með iðnaöarvör-
ur unnar úr við, svo sem papp-
ír, pappi og vefnaðarvörur.
Að magni nemur þessi inn-
flutningur 71 þúsund tenings-
metrum viðar. þegar miðað er
við tré á rót. Meðalinnflútn-
ingur undanfarinna 5 ára er
aðeins 2 þúsund teningsmetr-
um lægri en innflutningsmagnið
1951. Hér er því ekki um ó-
ve.njulegt innflutningsmagn að
ræða.
Viðamotkun ísiendinga hef-
■Ur um mörg undanfarin ár ver-
ið um hálfur teningsmeter við-
ar ár hvert á hvern íbúa.
Er þetta ein hin minnsta við-
arnotkun, sem þekkist, um
hinn siðmenntaða heim og af
hagfræðingum er hún talin lág-
mark þess, sem menningarþjöð
félag geti komizt af með.
Um 90% af viðarmagninu
er barrviður. Mest af hdnum
er keypt frá Norðurlöndum,
þar sem mikill hluti hans hef-
ur vaxið upp við svipuð veður-
skilyrði og hér eru.
Samkvæmt upplýsingum FAO
og annarra er nú árlega höggv-
inn um þriðjungi meiri viður
í barrskógum heimsins en vexti
þeirra nemur. Jafnframt þessu
eru margar nýjar og áður ó-
þekktar iðnaðarvörur gerðar úr
barrviði. Af þessum ástæðum
er fyrirsjáanleg mikil verð-
hækkun viðar í hlutfalli \ið
ýmsar aðrar iífsnauðsynjai.
n.
Því verður ekki iengur and-
Biæ'.'i, að hér á landi má rækta
stórvaxna barrslióga. Verður
ekki vikið nánar að því atriði,
en bréfinu fylgir skýrsla á
ensku um þetta. (A Brief Rep-
ort on the Reforestation of
Iceland). Af þeirri skýrslu cr
ljóst, að hér má 'þegar rækta
11 tegundir barrtrjáa, og vær.tn
má nokkurra í viðbót síðar.
Samkvæmt vaxtarmælingum,
sem gerðar hafa verið héi á
skógarfuru og síberísku lerki,
verður ljóst að ræktun þeirra
getur gefið góðan arð. Svipuðu
máli hlýtur að gegna um aðrar
trjátegundir, sem vaxa jafn vel,
e,n ekki hafa verið tök á að
mæla hann sakir þess hve
skamt er síðan ræktun þeirra
hófst.
1 sprstöku hefti, sem .fylgir
bréfi þessu, er nánar skýri; frá
viðarmælingunum og þeim arði,
sem vænta má af rækrun tijá-
tegundanna. Hér nægir þvi að
taka fram, að í áætlunum þess-
um um arð af ræktuninni er
allur stofnkostnaður við gróð-
ursetningu færður til reiknings
með 4% vöxtum og vaxtavöxt-
um unz hann er greiddur smám
saman niður með andvirði
grisjaðs viðar.
Samkvæmt útreikningum
á þessi kostnaður að vera
endurgreiddur á 75—95 ár-
um eftir groðursetningu. en
þá á sá viður, sem eftir
stendur, og er mestur bæði
að verðmæti og magni, að
gefa hreinan arð. Ágóðinn
af ræktun lerkis er um kr.
144 þúsund á 120 árum, en
ágóði af ræktun furu um
kr. 43 þúsúnd á 100 árum
af hverjum hektara lands.
Þess má geta, að báðar á-
ætlanirnar eru mjög varlega
gerðar. Af þeim virðist ljóst,
að frá sjónarmiði þjóðfélagsins
er ræktun skóga ein hin ákjós-
anlegasta auðsöfnun.
m.
Eins og sakir standa er
kostnaður við að gróðursetja
barrtré í hvern hektara lands
að meðaltali um kr. 5 þúsund.
Andvirði fjögurra ára
vlðarinnflutnings, eins og
hann var í fyrra, mundi
nægja til þess að gróður-
setja barrskóg í nærri 400
ferkílómetra lands. En slík-
ur skógur fullsprottinn
mundi gefa af sér aan.k.
100 þús. teningsmetra við-
ar ár hvert, eða um 30%
meira viðarmagn en við not-
um nú. (Til skýringar má
geta þess, að 400 ferkm
lands er álíka og saman-
lögð túnstærð landsins árið
1948).
Ef við íslendingar settum
okkur það mark. að eiga 400
ferkm. víðlendf-, skóga að hundr
að árum liðnum þá, verður að
gróðursetja skóg í 400 hektara
lands á ári. Samkvæmt fram-
ansögðu mætti vinna verk
þetta fyrir um kr. 2 milljónii
árlega, þegar nauðsynlegura
undirbúningi að siíku starfi
væri lokið.
Slíku skóggræðsiustarfi má
haga á ýmsa vegu, en eigi skal
að því vikið að sinni. Hug-
mynd okkar er sú, að fá sem
allra flesta lanasmenn til að
vinna að þessu máli.
Ef ráðizt verður í franx-
kvæmd þessa starfs, þarf það
mikinn og nákvæinan undir-
búning, og því má ekki vera
nein hætta búin af skorti á
plöntum éða nauðsynlegum
fjárframlögum.
IV.
Yið viljum leiða athygli að
því, að á öllum Norðurlöndum
hvðir sú skylda á skógeigend-
um að rækta nýjan skóg i
stað þess, sem felldur er. —
Svíar og Norðmenn ganga svo
langt, að þeir skattieggja felld-
an við til þess að tryggja end-
urræktunina. I Svíþjóð greiða
skógeigendur 1,3% af verðmæti
viðarins í sérstaká sjóði, sem
sumpart eru notaðir til enduri-
græðslu en sumpart til þess
að rækta nýja skóga á löndum,
þar sem lélegur eða enginn
skógur er fyrir.
Þar sem Svíar og Norðmenn
leggja skatt á allan felldan við
til þess að græða riýja skóga,
virðist það íiggja beint við
hér á landi. að verja hluta af
aðflutningsgjöldum af timbri
og viði, er til landsins flytzt,
til þess að koma upp nytja-
skógum. Sá hluti þarf að vera
svo stór, að hvergi þurfi að
hvika frá settu markii við
skóggræðsluna.
Það er óhugnanlegt að verða
að flytja til landsins hverja ein
ustu spýtu, hvert borð, hvern
planka og hvern timburstokk,
sem þjóðin þarfnast, fyrir ær-
ið fé á hverju ári^ Okkur virð-
ist því ófyrirgefamegt, ef ekki
er reynt að setja fyrir þénri-
an leka með hröðum höndum,
Framhald á 7. siðu.
I dag verður gerð útför hins
ágætasta manns Friðgeirs
Sveinssonar, sem lézt af slys-
förum 22. þ.m. Enda þótt kunn-
ingsskapur okkar yrði hvorki
mikill né langur vildi ég geta
hans með nokkrum orðum, svo
mjög þótti mér hann bera af
flestum ungum mönnum. —
Friðgeir heitinn fæddist að
Hóli í Hvammssveit hinn 11.
júní 1919, en því miður er mér
ókunnugt um ætt hans. Hann
stundaði nám að Laugarvatni
og í Kennaraskólanum og
kenndi um nokkurt skeið í
skóla Isakg Jónssonar, en gerð-
ist síðan gjaldkeri bókaútgáfu
Menningarsjóðs og var það til
dauðadags. Árið 1944 var hann
kjörinn formaður Félags ungra
framsóknarmanna í Reykjavík
og 1948 forseti Sambands
ungra framsóknarmanna. Hann
var kvæntur Sigríði Magnús-
dóttur og eignuðust þau fjögur
böm. Eiga þau nú öll að baki
_að sjá góðum ástvini og hlýtur
harmur þeirra að vera mikill
við fráfall afbragðs drengs.
Ég kynntist Friðgeir heitn-
um fyrst í Byggingasamvinnu-
félagi Reykjavikur, en þar stóð
hann framarlega eins og all-
staðar þar sem hans naut við.
Var hann hinn bezti málsvari,
sem félagsmenn áttu, ósérhlíf-
inn og einarður, einkum ef á-
stæða þótti til þess að gagn-
rýna einhver framkvæmdar-
atriði. Kunnum vér honum all-
Fáein minningarorð
ir hinar beztu þakkir fyrir.
Hafa margir félagsmenn fært
þetta í tal við mig og látið í
ljós söknuð sinn við fráfall
hans.
Friðgeir var hár maður og
fríður sýnum. Margir menn
eru það, en mér þótti jafnan
sérstæð heiðríkja yfir svip
hans. Hefi ég ekki séð hana
bjá ýkjamörgum mönnum,
enda var drengskapur og heið-
arleikur það, sem einkenndi
hann mest í öllum málum.
Friðgeir var góður Islendingur
og var þjóðarmetnaður hans
mikill. Vildi hann hvorki gera
Island né íslenzka menningu að
gleðihúsi erlendrar ómenning-
ar. Þessvegna vildi hann haida
fast fram óðalsrétti ísienzkrar
alþýðu og engum selja né gefa.
Hann fór ekki leynt með skoð-
anir sínar í sjálfstæðismálum
Islendinga. Þessvegna var það
mikið manntjón, er slíkur mað-
ur féll frá.
Þeir, sem kynntust Frið-
geir heitnum munu allir minn-
ast hans. Þeir munu minnast
djarfhuga drengskaparmanns,
sem allir góðir Islendingar
hefðu kjörið til mannaforráða
í þeirri sjálfstæðisbaráttu, sem
hófst í öndverðum maí 1951.
Því miður naut hans skammt
við, en sjálfstæðisbaráttan mun
sigra. Skal hans þá minnzt, er
þeir sem lifa, efna til sigur-
hátíðar.
Hendrik Ottósson.
Jéhann J. E. Knld:
Tveir hæstaréttardoniar
Böðlarnir voru önnum kafnir. Vesírinn
sendi í sífellu nýja afbrotamenn — meðal
þeirra tiu ára dreng sem staðinn hafði
verið að því að pissa framan við tjöll exn-
irsins. Hann grét með eklcasogum. Hodsja
Nasreddín leit til han.3 naeð meðaúmkvua.
Já, hann er sannarlega hættulegur afbrota-
maður, þessi litli hundingi, sagði Hodsja
Nasreddín stundarhátt — emírinn verður
ekki nógsamlega lofaður fyrir að hafa
hendur í hári slílcra óvina, því eeska
þeirra getur duiið taauu þýðingu hiona
háskalegu athafna beirra. Látum oss því
vona að dyggðirnar hefjist aftur til vegs,
fyrir tilstilli hermannanna og böðlanna.
— Þannig. talaði Hodsja Nasreddin tveimur
tungum og þóttist vera vinur emíi'sins;
en fólkið skildi hann, óg karlmennirnir

Það hafa nýlega fallið tveir
hæstaréttardómar . .sinn, rivor-
um, megin ja rðkringlunnar og
báðir athýglirivfrðir. — Fyrri
dómurinn var kveðinn upp af
hæstarétti Súður-Afriku og ó-
gilti sá dómur kynþáttalögin
svonefndu, en með þeim lögum
svipti fasistastjórin Malans
margfaidlan meirihluta lands-
íólkslris þai* í lar.di öllujn
mannréttindum. Mlir' menri af
lituðum uppriœa í S-Afríkú
voru með lögum sem sagt gerð-
ir réttlausir. Þessi dómur er
því athyglisverðari þegar það
er vitað, að allir dómendúr
hæstaréttar voru hvítir menn.
Hæstaréttur S-Afríku komst
sem sagt að þeirri niðurstöðu,
að ríkisstjórn. lar.dsius og þing-
méirihlutinn. hefði brotið
stjórnarskrária með setningu
þessara kúgunarlaga. Ríkis-
stjórnin og meirihluti þing-
manna voru sem sagt fundin
sek af réttinum. Þessi dómur
er mjög lærdómsríkur fýrir
ökkur Islandinga. I fyrsta lagi
gefur hann 'bendipgu um að
engin fjavstæða er að leita
eftir þeim seku í hæstu valda-
stöðum þjóðfélagsins, Jiegar
málið snýst um rétt valdhaf-
anna til valdbeitingar. I öðru
lagi gæti bað verið iærdóms-
ríkt fyrir isteirzkt; réttarfnr og
dómara, að líta sem snöggv-
ast í eigin barm og spyrja um
leið: hefði slík dómsniðurstaða
verið hugsanleg lijú íslenzkum
dómstól? Nú víkur sögunni til
þess hæstaréttardóms sem ný-
lega er hér fallinn í hinum
svonefndu 30. marz málum. Ef
athuguð er forsága þess máis,
þá virðist mér hafa verið full-
komin ástæða til, gð. rannsaka
þátt ríkisst jórnarinnar, for-
manna þriggja kingflokkanna,
og meirihluta alþingismanna í
málinu. Það er staðreynd að al-
þingismenn höfðu ekki fengið
umboð til að gera Atlanzhafs-
samninginn, enda^hafði hann
ekki verið lagður fyrir kjós-
endur til sambykktar eða synj-
pnar. , Krafan um þjóðarat-
kvæðagreiðslu um samninginn
sem borin- var fram af verka-
lýðshreyfingunni, Sósíalista-
flokknum og þjóðvarnarmönn-
um allra flokka, hún var því
ekki aðeins réttmæt og sjálf-
sögð, heldur einnig lágmarks-
lýðræðiskrafa landsfólkinu til
handa, enda í fullu samræmi
við íslenzkar erfðavenjur. Þótt
leitað sé með logandi ijósi í
allri okkar sögu, þá er hvergi
hægt að finna hliðstæðu við
neitun meirihluta alþingis í
jafn örlagaríku máii Jafnvel
ekki á mestu niðurlægingartím-
um þjóðarinnar, þegar böðull-
inn á Bessastöðum var æðsta
tákn hins erlenda kúgunai’-
valds. Það hafði komið greini-
lega fram við réttarhöldin bæði
í undirrétti og hæstarétti, enda
beinlínis staðhæft ekki einurigis
af hinum svokölluðu sakborn-
ingum, heldur jafnframt af
lögmönnunum, verjendum máls-
ins, að formenn þriggja þing-
flokkanna. bæru ábyrgð ú- upp-
hiaupi því sem vxirð á Austrir-5
velli 30.. marz 1949.
Þá kom það einnig greini-
lega í ljós, að- óforsvaranleg
mistök áttu sér stað hjá yfir-
stjó'rri lögreglunnar í sambandi
við aðvörun til fólksins í gegn-
um hátalara. Ilvernig átti fólk
áð liiýða fyrirmælum lögregl-
unnar sera það aldrei heyrði?
Þegar réttuiinn gengur fram-
hjá, eða tekur ekki tillit til
jafn örlagafíkra mistaka sem
þessara, ' þá er_ ekkert undar-
legt þó jdómsniðúrstaða hæsta-
réttar fái lítinn hljömgrumi . í
meðvitund hins óbreytta borg-
'ára, enda er þaö óþægiieg stað-
reynd bæði fyrir réttinn og
valdhafana.
I S-Afríku stimplar hæsti-
réttur meirihluta þingmanna
og ríkisstjórn sem seka lög-
brjóta. Á íslandi eru vaidhaf-
Framhald á 6. síðu.'