Þjóðviljinn - 16.10.1952, Qupperneq 4

4) _ í>JÓÐVILJINN — Fimmtudagur 16. október 1952
Fimmtudagur 16. október 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (5
jsióiviyiNN
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, <áb.) Sigurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Asmundur Sigurjónsson, Magnús Torfl Ólafsson,
Guðmundur Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðu3tíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavík og nágrennl; kr. 1S
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
_________________________________________________✓
Bandaríska sijérnarstefnan þýðir
Iðnaðarmálaráöhfcrra, menntamálaráðherra íslands
Bjöm Ólafsson, er fulltrúi heildsalastéttarinnar í aftur-
haldsstjórn íhalds og Framsóknar. En meira að
•segja í þeirri endemisstjórn er nú situr að völdum á
íslandi af bandarískri náð hefur honum tekizt að slá
met, verða mesti endemisfulltrúinn sem bandarísku lepp-
flokkarnir tylla í ráðherrastólana.
Ýmsir hafa lært sitthvaö á iðnsýningunni sem nú er að
Ijúka. Iðnaðarmálaráðherra íslands, Björn Ólafsson, virð-
ist þó þó hafa lært einna mest — ummæli hans benda
til þess að honum hafí fyrir sýnúnguna ekki einungis
vcrið ókunnugt um gildi íslenzks iðnaðar fyrir þjóðar-
heildina, heldur hafi sú vanþekking valdiö því að hann
og rikisstjórn hans hefur unnið markvisst að því árum
saman að leggja íslenzkan iðnað í rúst! Eöa það gæti
góðgjarn maður haldið sem les þá yfirlýsingn ráðherr-
ans í Morgunblaöinu að sá iðnaður sem geti haldið slíka
iðnsýningu „eigi krófu til þess að hið opinbera, ríkisstjórn
og Alþingi geri sér grein fyrir hvaða ráðstafanir þurfi
að gera til þess að skapa varanleg skilyrði fyrir heil-
brigðri þróun innlends dðnaðar“. Að vísu gæti jafnvel
góðgjarn maður undrazt að iðnaðarmálaráðherra ís-
lands þurfti að fara á sýningu til aö uppgötva helztu
staðreyndirnar um íslenzkan iðnað!
Þess hefur jafnvel orðið vart að forgöngumenn iðn-
sýningarinnar hafi gert sér vonir um að ríkisstjórnin
tæki sinnaskiptum við sýninguna og léti af fjandskap
viö innlenda iðnaðinn. Þó munu þeir fáir svo bjartsýn-
ir.
Og sannast mun að Bjöm Ólafsson og samráðherrar
hans i bandarísku leppstjóminni hafa ekkert lært, ekki
heldur af iðnsýningtmni. Þeir hafa kannski lært það af
þunga almenningsálitsins að ráðlegast sé að hræsna dá-
lítið fyrir iðnaðinum innlenda á síðasta ári fyrir kosn-
ingar. En minnugm mcga íslenzkir iðnrekendur og ís-
íenzkur almenningur vera á athafnir Björns Ólafssonar
og samráðherra hans í garð iðnaðarins í landinu. Minn-
ugir á að það er liður í þeirri bandarísku stjórnarstefnu
sem nú er fylgt að lama innlenda iðnaðinn. Þaö er stefna
lyrirskipuð af Benjamín fyrir hönd húsbændanna vestra
og trulega framfylgt af Birni Ólafssyni og stjórnarflokk-
unum. stefna uppáskrifuð af Alþýöuflokknum í tíð
Stefáns Jóhannsstjórnarinnar. Benjamín og Ólafur
Björnsson „reiknuðu" að fólkið í iðnaðinum sem niður
legðist færi f ,,útflutningsframleiðsluna“. Þeir reiknuðu
skakkt þá eins og endranær. Fólkið úr iðnfyrirtækjunum
sem hiakið var þaðan af hinni bandarísku stefnu Björns
Ólafssonar og Co. lenti út í afvinnuleysið velflest. Og
það var líka tilgangurinn. „Hæfilegt“ atvinnuleysi er
óhjákvæmilegur liður í því „jafnvægi“ sem ríkisstjórnin
tók að sér að skapa í landinu, „jafnvægi“ síversnandi
kjara alþýðunnar annarsvegar og sívaxandi gróða af-
ætustéttanna i þjóðíélaginu hinsvegar.
Björn Ólafsson verður aldrei til þess áð rétta hlut
héilbrigös iðnaðar 1 landinu. Hann kann einungis aö
rneta sjú.kan iðnáð. Gróðabrall á borð við Kókakólafram-
leiösluna er sá eini iðnaður sem sLkir menn kunna að
meta, vegna þess að þeir græöa sjálfir fjárfúlgur á hon-
um. Þjóöhollustu væntir enginn af þeim maiini sem á
stríösárunum setti það skilyrði fyrir utanlandsfcr í þágu
landsins að hann mætti misnota förina til að hamstra
bandarísk einkaumboð fyrir sjálfan sig. Það þarf meira
til en að Kókakólabjörn sjái iðnsýninguna. Það þarf
breytta stjórnarstefnu, nýja heilbrigða íslcnzka stjórn í
r-tað hinnar bandarísku leppstjómar ef takast á að búa
heilbrigðum iðnaði holl og góð vaxtarskilyrði í landinu.
19.30 þingféttir. —
Tónleikar. 20.30 Er
indi: Öryggisráð-
stafanir á vinnu-
stöðvum (Páll S.
á ( !!), á vegum hlutafélags Næturvarzla
sem nú títtaðvikin ,.þjóð- Iðunni. Simi 7911
félagsstoð" er formaður í.
Mér datt í hug í gær þegar
ég sá Morgunblaðið og rakst
þar á fingrafettur í þessa
strákslegu ráðstöfun orðu-
nefndar, samlíking sem eitt , - Páisson íögfræðing
ástsælt þjóðskáld okkar not- urj 21.55 Tónleikar: Söngvar eft-
aði um skítalykt og tengda- ir Hugo Wolf við texta eftir
móður SÍna: „Svo var skíta- Goethe (John McCormack, Fried-
lyktin mögnuð að jafnvel Mar- rich Schorr og Alexander Kipnis
grét fór út“. Hinsvegar er syngja). 21.20 Upplestur: Karl Is-
ekki kannski með öllu óhugs- feld les Þýdd °S frumort ljóð. 21.35
andi að karlarnir í orðunefnd Einieikur á píanó: Magnús Bl.
séu orðnir demokratiskir og
Illur þeíur — Braqgaútvarp — Krómaðir svindlarar ^æturvörður.
SA skrifar. Illur þefur pínir
okkur sem búum í nánd við
gúmmíviðgerðarstofu eina við
Bergstaðastræti milli Spítala-
stígs og Bjargarstígs. Á lágri
skúrbyggingu er ferlegur
reykháfur sem oft fær mann
til þess að gnísta tönnum. Þar
er brennt miklu af gúmmíi og
allir kannast við lyktina er
leggur af slíku eldsneyti. Það
dugar lítt að loka gluggum,
,,ilmurinn“ smýgur í gegnum
allt. Að lokum varð ég svo
aðframkominn af eiturgasi
þessu, að ég fann mig til-
neyddan til þess að kæra til
borgarlæknis. Þar eð ég hef
lesið að við búum í reyklaus-
um bæ, þóttist ég
vita að fljótt
mundi vænkast
ráð okkar þján-
ingarsystkina í
hverfinu er mað-
ur kom frá borg-
arlækni til þess að athuga
málið. En næst þegar mér
varð litið út um gluggann
brá mér heldur en ekki í brún.
Það rauk sízt minna en áður.
Maðurinn frá borgarlækni
kom, sá og síðan ekki meir.
Við sem búum í reyklausum
bæ höldum áfram að kveljast
af reyk og óþef.
Skipadeild S.I.S.:
Hvassafell iestar síld á Breiða-
firði. Arnarfeil lestar saltfisk í
Eyjafirði. Jökulfell fór frá N. Y.
11. þm., áieiðis til Rvíkur.
Læknavarðstofan Austurbæjarskól-
anum. Simi 5030. Kvöldvörður og
Lyfjabúðinni
Jóhannsson leikur. a) Fantasia
, , , . eftir Mozart. b) Prelúdía eftir
a moti krossavesemnu og lati Chopin c) Scherzo j b.moI1 eftir
það í ljósi með svo meinfyndn- Chopin. 22.10 Tónieikar: Klarínett-
um hætti. Annars má þetta konsert í A-dúr (K622) eftir Moz-
allt hafa hin verstu eftirköst, art (R. Kell og Philharmoniska
sem sagt ef maður fær kross hljómsveitin i London leika; Sir
eða stjömu getur bann búizt Malcolm Sargent stjórnar). 22.10
við að verzlunarfélagar hans Dagskrárlok.
hlaupist umsvifalaust af landi
í þeirri trú að allt hafi komizt Húsmæðrafélag Reykjavíkur.
upp en röðinni bara snúið, Ve5na forfalla er hæ^ að bæta
fyrst stjaman syo saksokmn ske.g félagsins _ Námskei3ið er
enda er það eðlilegn roð, ef að hefjast Upplýsingar j sima
í alvöru er talað. — Með kærri 4740.
kveðju frá manninum á göt-
unni.
Sjö sönglög eftir Brynjólf Sig-
fússon, fyrrum söngstjóra í Vest-
mannaeyjum, hafa borizt. Eru þau
m. a. við Eldgamla Isafold, Ólag
Gríms Thomsen og kvæði Gísla
Brynjólfss. Hin dimma, grimma
hamrahöll. Lögin eru raddsett fyr-
ir 4 söngraddir.
Loftleiðir h.f.
Hekla fór til N.Y. kl. 9.30 í gær-
morgun, væntanleg hingað aftur
Flmmtudagur 16. okt. (Gallus- á morgun snemma á leið til Hafn-
messa). 290 dagur ársins — Hefst ar og Stavanger.
26. vika sumars — Tungl i há-
KONA skrifar: Afsiðunarspjót-
in standa nú að okkur rú
öllum áttum. Og mikið er í
húfi að draga úr íslenzkri
þjóðernistilfinningu. — Þings-
ályktunartillaga þeirra Jónas- E - Háfiæði ki. 3.40
ar Amasonar og Emars Ol- og 15 55 _ Lágfjara kl. 9.52 og
geirssonar um braggaútvarp 22.07.
erlendra hermanjia í landi þar
sem ríkið eitt hefur rétt til Ríkisskip
þess að starfrækja utvarp, er Esja er j Reykjavik og fer það- sjávar við Nauthólsvik i Fossvogt.
timabær. Morð, meira morð, an nœstkomandi föstudag vestur Laugarnes, meðfram Kleppsvegi,
Og ,,I love you, love me tOO“ um land í hringferð. Herðubreið Mosfellssveit og Kjalarnes, Áraes-
er sá söngur sem íslenzk var á Hornafirði í gær á austur- og Rangárvallasýslur.
æska skal alast upp við nú, leið. Skjaldbreið á að fara í dag
CJWýí"®® Söngfélag verka-
“ * -®®'1** lýðssamtakanna
Rafmagnstakmörkunin
Nágrenni Rvíkur, umhverfi Ell-
iðaánna vestur að markalínu frá
Flugskálavegi við Viðeyjarsund,
vestur að Hlíðarfæti og þaðan til
til Skagafjarðar- og Eyjafjarðar-
hafna. Skaftfellingur á að fara íyossamtakanna i
frá Reykjavík á morgun til Vest- Reykjavík vantar nokkrar raddir,
mannaeyja. Baldur fór frá Reykja einkum bassa, til söngs í vetur.
vik i gær til Breiðafjarðarhafna. Ueir sem kynnu að hafa hug á að
, . syngja með kórnum, tali við stjórn
bam við að opnað se fynr EOISKIP: __ anda hans, Sigursvein D. Krist-
breimstöð þessa, en enginn Brúarfoss fór frá Ceuta 9.10. til insson, Mávahlíð 18. Sími 80300.
getur vænt konu þá um kom- Kristiansand. Dettifoss fór frá
múnisma, þótt hún yrði ef til Rvík 12.10. til Grimsby, London Kvenfélag Óháða fríkirkju-
svo að henni verði ekki á að
hugsa of mikið. Það er til
fyrirmyndar að í einum
stærsta húsmæðraskóla lands-
ins hefur skólastýran lagt
vill kölluð Óamerísk — Kona. °S Hamborgar. Goðafoss fór frá
safnaðarins heldur fund í Breið
N.Y. 9.10. tii Rvíkur. Gullfoss fór .
frá Leith 14.10. til Khafnar. Lag- Úrðingabuð 1 kvold kl. 8.30. Tli
arfoss er í Antverpen. Reykjafoss skemmtunar: Séra Emil Björns
___T „ . , , . , fór frá Kerni 10.10. til Rvíkur. son les upp, söngur. — Konur
KÆRI Bæjarpostur. „At denne selfoss er j RVjk. Tröilafoss fór eru beðnar að taka með sér
avsides hop penger samlet frá Rvík i gærkvöld, til N.Y. handavinnu.
samen i lutter urett og uhum-
skhet, at den allerede hadde
kunnet stinke like til Stock-
holm“ segir Kielland í ,,Jakob“
sem framhald af ,,at Direk-
tör T. Wold vilde ved förste 229- dagur.
lejlighet bli utnevnt ridder af JS'
St. Olavs ordenen": er þetta
ekki klassiskt og háaktuelt, p;
svo maður sletti meiri út-
lenzku, hér á ættjörðdnni. Ein '.f,'
áberandi persóna í þjóðlífi u
okkar er nefnilega svo spreng-
hlægilega lík honum Törres i ífí
,.Jakob“ Kiellands gamia. Ll:
I raun og veru er það smá- S;
vægilegt atvik í svívirði.nga- [{•;
samstæðu valdhafanna og þó ' t
er fátt sem hefur eins vakið t
athygli og verðjigt umtal f-;(
fólksins á götunni, og þegar fe
Af fjörrum
löndum
gÉRHÆFING er kjörorð nú-
tímans, í vopnasmíðum ekki
síður en á öðrum sviðum, en fáa
mun hafa órað fyrir því að sér-
hæfingin er komin á það stig
að farið er að framleiða skot-
vopn, sem að allri gerð eru mið-
uð við það eitt að þau séu
hentug verkfæri í höndum iaun-
morðingja. Af einskærri tilvilj-
un varð það opinbert í apríl í
vor, að slik vopn eru smíðuð
í þúsunda tali fyrir Bandarikja-
stjórn. Þá bar það við að maður
að nafni Schuster var myrtur á
götu í New York. Morðið vakti
óvenju mikla athygli, vegna þess
að Schuster hafði rétt áður komið
upp um Sutton nokkurn, banka-
ræningja, sem lengi hafði verið
leitað. Mánuði eftir að morðið
var framið fannst morðvopnið,
og að sögn New York Times 8.
apríl þ.á. var það skammbyssa,
nefnd Chiefs Special, „tiltölulega
ný fiöt tegund með stuttu (tveggja
þumlunga) hlaupi og aðeins sex
og hálfs þumlunga löng enda á
milli.... til notkunar fyrir menn
í leyniþjónustu hersíns vegna
þess að hún er svo flöt að ekki
ber á þótt menn í borgaralegum
klæðum beri hana. ... Vopnið er
smíðað til notkunar í návigi og
til þess að skjóta hratt.... hægt
er að skjóta þeim fimm skotum,
sem þessi skammbyssa tekur, svo
ótt að óvönum eyrum mjmdi
heyrast að einungis tveim hefði
verið hleypt af“. Byssan, sem
Schuster var banað með, var ein
af fjórtán, sem stolið hafði verið
af bryggju Bandaríkjahers í
Brooklyn úr sendingu 2000 sams-
konar skotvopna, sem fara áttu
til Evrópu.
H1
rlÐ bandaríska stórblað gaf
þessar upplýsingar í fram-
hjáhlaupi í frásögn af fréttnæmu
morðmáli og bar ekki á að þvi
þættu þær á neinn. hátt merki-
legar. Hins vegar er hætt við að
ýmsum Evrópumönnum þyki það
hálf óþægileg tilhugsun að vita
þúsundir bandarískra spæjara
laumast mitt á meðal sín búna
návigisskotvopni, sem er svo hug-
vitssamlega gert að ekki sér einu
sinni bungu á vasanum og fimm
skothvellir renna saman í eitt við
notkun þess. Bandarískum ráða-
mönnum er gjarnt að státa af
því, hve mörgum milljónum þeir
geti banað með kjarnorkusprengj-
um sinum en ljóst má vera af lýs-
ingunni á Chiefs Special að þeir
hafa ekki síður hugsað fyrir
manndrápum í smáum stíl. En
nú hefur tekizt svo óhöndulega til
að hluti af skránum yfir þá, sem
ætlunin er að kála við tælcifæri,
hefur komizt í hendur manna,
sem eru ekki meira en svo hrifn-
ir af því að bandaríska leyni-
þjónustan trakteri fólk, sem
henni gezt ekki að, á fimm
skammbyssukúlum á sekúndu.
Það vakti geysilega athygli er
þýzki sósíaldemokratinn Georg
August Zinn, forsætisráðherra
fylkisstjórnarinnar í Hessen,
skýrði frá þvi í síðustu viku að
bandaríska leyniþjónustan hefði
skipulagt fyrrverandi nazistaliðs-
foringja til skæruhernaðar og
morða.
'W7IKKI var von að Zinn gæti
orða bundizt. Af 95 papp-
írsörkum þöktum nöfnum þess
fólks í Vestur-Þýzkalandi, sem
átti að „gera óskaðlegt“, með
byssukúlum ef þörf þætti, voru
nöfn flokksbræðra hans, vestur-
þýzkra sósíaldemokrata, á 80 en
aftökulistinn yfir kommúnista
komst fyrir á 15 örkum. Máske
hefur nafn Zinn .sjálfs verið
þarna að finna, því að í hópi
sósíaldemokratanna, sem koma
átti fyrir kattarnef, voru þing-
menn á fylkisþingum og ríkis-
þingi og ráðherrar í fylkisstjórn-
um. Bandaríska hernámsstjórnin
í Þýzkalandi hefur játað að upp-
lýsingar Zinn séu réttar, og Don-
nelly hernámsstjóri hefur orðið að
lofa að senda utanrikisráðuneyt-
inu í Washington slcýrslu um
þessa framtakssemi bandarígku
leyniþjónustunnar í Vestur-Þýzka-
landi.
t”TR því að bandaríska leyni-
þjónustan undirbýr hóp--
morð í bandamannaríkjum sínum
í Vestur-Evrópu, má nærri geta
hvaða starfsaðferðum hún beitir í
,„óvinalönd|unum'‘ í austurhljuta
álfunnar. Bandaríska vikuritið
U.S. News & World Report skýrði
lítillega frá þeim fyrirætlunum,
sem efst voru á baugi í Was-
hington árið 1948. 1 hefti, sem
kom út 9. april það ár, segir
frá „hernaðaraðgerð X“ sem ver-
ið sé að undirbúa. Þar er rætt
um ýmsar leynileiðir í „barátt-
unni gegn kommúnismanum" allt
frá „fjárhagsaðstoð við andkom-
múnistíska verkalýðsforingja" í
Vestur-Evrópu til „morða á kom-
múnistaforingjum" í Austur-Evr-
ópu. 1 New York Times 9, des-
ember í fyrra ræðir James Rest-
on um „hernaðaraðgerð X“ í
framkvæmd. Hann kallar nefnd-
ina til að stjórna sálrænum hern-
aði (Psychological Strategy Bo-
ard), sem nú starfar í Washing-
ton, Óþokkabragðaráðuneytið. — I
nefndinni eiga sæti fulltrúar ut-
anríkisráðuneytisins, landvarna-
ráðuneytisins, Bedell Smith, hers-
höfðingi og fyrrverandi sendi-
herra í Moskva, nú yfirmað-
ur leyniþjónustu Bandaríkjanna
(Central Intelligence Agency), og
formaður nefndarinnar er Alan
Kirk aðmiráll, annar fyrrverandi
Moskvasendiherra Trumans,- —
Nefndin hefur mikið fé til um-
ráða og þarf ekki að gera neina
grein fyrir, hvernig því er varið.
Reston hæðist að bandaríska ut-
anríkisráðuneytinu fyrir að bera á
móti þvjí að Bandaríkjastjórn
„leiki bófa og lögregluþjóna hinu-
megin við járntjaldið".
iw
REIN Restons var skrifuð
stjórnin hafði mótmælt 100 millj-
ón dollara fjárveitingu Banda-
ríkjaþings til að styrkja „valda
menn sem eru búsettir í eða
hafa sloppið frá Sovétríkjunum,
Póllandi, Tékkóslóvakíu, Ungverja-
landi, Búlgaríu, Rúmeniu eða Al-
baníu, annaðhvort til að mynda
af þeim mönnum deildir úr her-
afla Atlanzhafsbandalagsins eða
í öðrum tilgangl". Kersten full-
trúadeildarmaður, flutningsmaður
tillögunnar um þessa fjárveitingu,
sagði í ræðu á Bandaríkjaþingi:
„Að halda því fram að hermdar-
verk myndu ekki vera þáttur í
frelsunarhreyfingu í Austur-Evr-
ópu er að gera sig beran að al-
gerri vanþekkingu á því, hvað
frelsunarhreyfing er“. Og í Nati-
on’s Business, málgagni Verzlun-
arráðs Bandaríkjanna, segir Ant-
hony H. Leviero, blaðamaður við
Framhald á 6. síðu.
Heiman ég fór
Hið forna sögubrot Halldórs
Kiljans Laxness, Heiman ég fór,
er Þjóðviljinn sagði frá um dag-
inn, er nú komið á haustmark-
aðinn. Það er ekki stór bók, um
130 gisprentaðar litlar síður. Út-
gáfa kversins er einkar þokkaleg.
Það heitir í skýringartitli sjálfs-
mynd æskumanns, og er enn-
fremur ejtt af drögum Vefarans
mikla, fyrirlitið og fyrir munka
kastað, siðan flutt til Ameríku,
þaðan borið aftur heim á æsku-
stöðvarnar.
Fyrstu tveir kaflar sögunnar
eru skáldlegir inngangar. Fimm
þeir næstu eru ritaðir í stíl sann-
ferðugrar endurminningar úr
bernsku, og er það langbezti hluti
verksins. Hver fullorðinn rithöf-
undur væri fullsæmdur af þeirri
frásögn; aðeins fáum mundi auðn-
ast áð skrifa hana jafnskemmti-
lega. Til dæmis þar sem segir
af ömmunni og vatninu: „Vatns-
bólið liggur lángt fyrir neðan bæ-
Ofbeldishótanir þrífylkingar-
innar afsanna ósannindi
Morgunblaðsins og AB
Þær virðast ekki ætla að
taka ósigri sínum í fulitrúa-
kjörinu í Reykjavík karixnann-
lega lýðræðishetjur þrífylking-
arinnar ef marka má AB og
Morgunblaðið í gær. Þrátt fyrir
ósigrana sem þeir hafa beðið
í verkalýðsfélögunum og allir
sem fylgzt hafa með fregnum
blaðanna af ikosningaúrslitum
þekkja, staðhæfa bæði þessi
þrífylkingarmálgögn að ríkis-
stjórnin og AB-liðið hafi
tveggja atkvæða meirihluta í
Fulltrúaráðinu þ. e. að hlutföll-
in séu óbreytt frá því sem var
fyrir fulltrúakosningarnar!
Þjóðviljinn ætlar ekki að fara
að elta ólar við þessar barna-
legu staðhæfingar þrífylkingar-
blaðanna sem enga stoð eiga
í veruleikanum. Reynslan á
eftir að skera úr því við vænt-
anlegt stjórnahkjör í Fulltrúa-
ráðinu hvort Þjóðviljinn eða
þrífylkingarblöðin hafa rétt
fyrir sér. Þjóðviljinn bíður ó-
kvíðinn þeirra úrslita verði
fylgt venjulegum reglum og
farið að lögum. Verkalýður
Reykjavíkur hefur kveðið upp
sinn dóm í fulltrúakjörinu og
honum ber öllum aðiljum að
hlíta.
„hins unga Jýðveldis" nokkr
um dögum eftir að höfðað
var sakamál á hendur leppum
,,direktörsins“ og vikapiltum
fyrir stórfelldari fjárglæfra,
en við eigum að venjast að
opinber rannsókn fari fram
framangreindur , Jakob“ ckk-
ar hlut æðsta heiðursn^rki
hinc nr»o-a Ivnvplrhs" nnlrkr-
|W
Þennan dag yfirgáfu margir Baktíar og
. fyiltu flokk Hodsja Nasreddín. Um kvöld-
ið ræddust Baktíar og Ars'anbekk við.
Hinn nýi vitring-ur var þeim báðum sama
ógnin, og þeir gleymdu sínu forna hatri
„um stund: Það mætti reyna að sctja eitur
í rr.atinn_ hjá honum, sagði Arslar.bekk.
Og verða 'hálshöggvinn á eftir, andmælti
Baktiar. Nei, betra væri að halda Hússein
Húslía fram með öllu móti, ef hægt væri
að koma því inn hjá emírnum að speki
vitringsins skyggi á vizlcu hans sjálfs. Af-
brýðisemi emirsins þýddi fall vitringsins.
En örlögin héldu vörð um Hodsja Nas-
reddín, og jafnvel mistök hans urðu honum
nytsamleg. Er Baktíar og Arslanbekk höfðu
komið því til leiðar með tvíefldu hrósi um
vitringinn að emirinn fór að finna til af-
brýðisomi, þá h'jóp Hodsja Nasreddin á sig
einn dag. ,
Þeir gengu um garðinn, emírinn og vitring-
ur hans og önduðu að sér ilmi blómanna
og kættust við fuglasönginn, en emirinn
þagði sífelit svo Hodsja Nasreddín fór að
verða órótt. Það andaði kulda frá þessari
þögn, og Hodsja Nasreddín fór að hug-
leiða hver ástæðan gæti verið.
En AB og Morgunblaðið sýna
það bæði í gær að þau og
þrifylkingin vita betur um nið-
urstöður fulltrúakjörsins í
Reykjavík en látið er í veðri
vaka. Þessvegna endurtaka
þessi málgögn sundrungarafl-
anna í verkalýðshreyfingunni
enn þá hótun sína að Dagsbrún
skuli beitt skefjalausu ofbeldi
og svift fulltrúum á sambands-
þingi. Þeir eru sex Dagsbrún-
arfulltrúarnir sem reka á af
þingi heildarsamtakanna, hefur
AB eftir atvinnurekandanum
Sæmundi Ólafssyni, en Morgun-
blaðið er enn veiðjbráðara og
segir þá „sex til átta“!!
Ekkert sýnir betur en
þessi ósvífna ofbeldishótun
við forustufélag íslenzkrar
verkaiýðshreyfingar hve
gjörsamlega trúlaúsir þrí-
fylkingarmenn eru á stað-
hæfingar sínar um meiri-
hluta í hinu nýkjöma Full-
trúaráði. Hver trúir því að
þrífylkingu ríkisstjórnarinn-
ar og AB-liðsins kæmi til
hugar slíkt ofbeldisverk í
garð Dagsbrúnar vissi hún
sig ekki komna I vonlausan
minnihluta eftir fulltrúa-
kosningarnar í Fulltrúaráð-
inu í Reykjavík? Áreiðan-
lega enginn. Því eklti skal
því trúað að sundrungar-
öfjin geri sér ekki 1 jóst að
svo ósvífið hnefahögg til
Verkamannafélagsins Dags-
brúnar geti dregið óþægileg-
an dilk á eftir sér ef fram-
kvæmt yrði.
En vissulega mun því verða
veitt almenn og vakandi at-
hygli til hverra ráða „lýð-
ræðis“-hetjurnar grípa til þess
að reyna að breyta ósigri sín-
um og minnihluta í ,,sigur“ og
,,meirihluta“ innan verkalýðs-
hreyfingarinnar í Reykjavík.
Hvort sem það verður níðings-
verk framið á Dagsbrún eða
eitthvað annað áiíka lýðræðis-
legt muji það hljóta þungan og
verðskuldaðan dóm verkafólks-
ins sem í fulltrúakjöri verka-
lýosfélaganna hefur dæmt þrí-
fylkinguna af verkum hennar
og svift hana þeim tæpa meiri-
hluta sem hún áður hafði inn-
an Fulltrúaráðsins.
inn, og þegar við létum sogrdælu í
kjallarann, og vatnið kom renn-
andi upp á móti, þá sagði amma
mín aðeins bittinú. Að vísu sá
hún vatnið koma úr dælunni og
hún dreypti á vatninu, og það var
vatn, en hún sagði bittinú fyrir
því“. Þetta var fornkona.
Síðan fer höfundur heiman, til
Reykjavilcur. Þar verður al’t and-
rúmsloft óraunverulegra, það er
eins og veröldin fari á flot, sveip-
ist annarlegum þokum. Það er
hvorki haldreipi né grundvöllur.
Enn eru margir hlutir skemmti-
legir, hugmyndirnar á ferð og
flugi: höfundur mundi þekkjast
þó nafns hans væri hvergi getið.
En það verður enginn samfelldur
söguþráður, höfundur ræður sýni-
lega ekki við að tengja hugmyndir
sínar lifandi persónum; þær eru
reykur einn og litur. Miklar and-
stæður ríkja í viðhorfi höfundar
til heims og manna: hann er ekk-
ert nema hrokinn gagnvart heim-
inum, af því hann heldur að ver-
öldinni komi hann verst; en af-
staða hans til sögupersónanna
virðist mótast af einhverskonar
ti-úarlegri tilbeiðslu. Þær skína í
einhverju Ijósi sem ekki tíðkast
í mannahíbýlum.
Höfundurinn var að skrifa sögu
sína sumarið sem hann var 22
ára, og lauk þessum hluta um
það bil sem hann gekk upp til
stúdentsprófs. Sagan er heimild
um höfund sinn, bæði þetta sum-
ar og fyrri, og verður eftirtíman-
um Ijóst dæmi þess hve frumleg
gáfa hans var auðug og náttúrleg:
bæði stílgáfan og sjálfgefin upp-
reist hugsunarinnar gegn venju
og hversdagsleik. Nú þykir manni
sem ekki hafi þurft spámann til
að sjá að það hlaut að verða
maður úr þessum dreng. — B. B.
Austantórur
Svo nefnast minningar og sagna-
þættir Jóns Pálssonar, fyrrum
bankagjaldkera; en þriðja hefti
þeirra er nýkomið út. Hefur Guðni
Jónsson annazt útgáfu, en Helga-
fell kostar hana sem fyrr.
1 þessu hefti eru nokkrir Þættir
fx'á Eyrarbakka og Stokkseyri, svo
sem: Leikfimi á Eyrarbakka fyrir
70 árum, Ábyrgðarfélag opinna
róðrarskipa, Barnaskólinn á
Stokkseyri, Skemmtiferðir á hest-
um og skautum, Búskapar- og
heimilisþættir, Fjallskil og réttir
Flóamanna, o.s.frv. I Ýmsum end-
urminningum segir m.a. frá Heim-
ilisháttum og hollum siðum, Suð-
urferðum, Hreppsnefndai-störfum
á Eyrarbakka.
En lengsti þáttur bókarinnar er
helgaður séra Eggert Sigfússyni
i Vögsósum, en hann er einn
íurðulegasti maður sem uppi hef-’
ur verið á íslandi. Það ui'ðu færri
messur en messxiföll hjá honum í
lífinu og gefur hann í skýrslu til
prófasts síns þessa skýringu á
messufalli 1. sunnudag eftir trínít-
atis 1906: „Forsöngvari kvaðst
þreyttur". Fyrsta sunnudag í jólá-
föstu sama ár varð messufall að
Strandarkirkju vegna þess að
„prestur gleymdi glei'augum". Og
sunnudag milli jóla og nýárs:
„Mikið norðanrok, enda prsetur
fullur". — En nokkrum árum
áður liafði eittsinn oi'ðið „messu-
fall eftir samkomulagi". Látum
það nægja um messuföllin, cn
ekki er ófróðlegra hvernig k’erk-
ur deilir mönnum í lóma og
skúma: lómar heita góðir menn,
skúmar allir hinir. Arið 1887
komu á heimili prests, í Vogsós-
um, 489 skúmar og 16 lómar. Það
varð honum mjög sterk sörinun
urn þroska- og menntunar’.eysi
sóknarbarna sinna, enda kor.iu 99
lómar að Hraungeröi á cinum.
þremur mánuðum sama ái's.
Mikinn fróðlcik af ýmsu tagi
er að finna í Austantórum Jóns
Pálssonai:, og er hann betur
geymdur. Höfundur ritar sæmilegá
tríxtt mál, og fátíð orð eru
æðimörg i ritum hans. í þessari
geymd felst gildi verks hans, þó
það sé að öðru leyti ekki miklar
bókmenntir. — B. B.