Þjóðviljinn - 18.01.1953, Page 3

Sunmidagur 18. janúar Í953 ~ MÓÐVILJINN
fíjjörn frorstein&son:
MÁL OG MENNING
Bókmenntir snar þáttur í iífi ísienzkrar aiþýóti
Bótra er berfættur en bók-
arlaus að vera — segir is-
lenzkt máltæki. Bókmenntir
og bókmenntastarfsemi hefur
verið miklu snarari þráður í
lífi Islendinga en flestra ann-
arra þjóða, þó ekki sökum þess
að liér hafi jafnan veri'ð fram-
leitt svo mikið af afburðaverk-
um andans, að íslendingar hafi
á öllutn ö’dum lagt skerf til
heimsbókmenntanna. Andleg
starfsemi íslendinga hefur ein-
att borið svipmót einangruuar
og nesjamennsku, en samt sem
áður verið lifandi þáttur í lífi
fólksins, af því að hér hefur
löngum ekki þrifizt nein sú
yfirstétt, sem væri höggin úr
tengslum ■við þjóðlíf og menn-
ingu alþýðunnar. Meðan við
vorum hversdagsleg nýlenda
annarra þjóða, voru hér stund-
um erlendir embættismenn, en
þeir mynduðu aldrei þá stétt í
landinu, að þeir settu neitt var-
anlegt mark á þjóðmenning-
una; þeir uvðu fremur til þess
að vekja andóf hjá íslenzkum
höfðingjum gegn erlendu valdi
og glæða áhuga þeirra á inn-
lendum. alþýð’.egum fræðum.
Prófessor Einar Ól. Sveinsson
hefur sannað, að lestrar- og
skriftarkunnátta er þegar orðin
allalmenn hér á þjóðveldistim-
anum og hvorki nein einka-
eign karlkjmsins né æðstu
höfðingjanna, heldur sameign
mjkils hluta þjóðarinnar.
Sennilega hefur þessi kunn-
átta þá þegar verið jafn a1-
geng meðal íslendinga eins og
á vorum dögum meðal Spán-
verja og Grikkja. Lestrar-
kunnátta er jafnan talin einna
Öruggásti mælikvarði á mennt
unarstig þjóða, og sennilega
hafa íslendingar verið öllum
öðrum fljótari að gera þá
þekkingu að almenningseign.
Lestrarefni og andleg
velferð manna.
Hér er ekki ætlun mín að
rekja neina sögu lestrarkunn-
Timamót í bókaútgáfu á
íslamli.
Fyrir um það bil 15
hnindu umbótasisinaðir mennta-
meim af stað -viðtækri. útgáfu
úrvalsbókihennta og fi’æðirita
og stofnuðu bókmenntaféiagið
Mál og memningu. Þetta útgáfu-
félag hefur s-’ðan verið aflgjafi
í bókmenntastarfsemi á landi
hér, og stjórnarvöldin hafa fyr-
ir löngu veit-t félaginu þá við-
urkenningu að stofna amiað lit-
gáfufjTÍrtæiki með ríkisstyrk
iþví til höfuðs. Stofnendum
Máls og menningar ber því
þa'kka alla útgáfu Menningar-
sjóðs og Þjóðvinafclagsins,
Menningar- og fræðslusambands
alþýðu a.ð vdðbættum ritum
síns eigin félags. Þeir menn,
sem st.ofnuðu M. og m. af eng-
um efnum í heimskreppunni
miklu, hafá 'því orðið til þess,
vekja athygli manna á þeirri
staðreynd, að íslendingar hafa
um langan aldur veríð öðrum
þjóðum bókhneigðari. Það er
einn þáttur í þjóðmemiingu
okkar að unna andlegum verð-
mætiun. Eh lestur kemur mönn.
mn því aðeins að gagni, að
þeir lesi sjálfum sér til efl
ingar og menntunar, en ekki
niðurrifs og heimskunar. Þegn-
ar 20. aldar þurfa að kunna
skil á mönnum og málefnum
til þess að verða elcki bráð ó-
tíndra illræðismanna og sjá'f-
um scr og öðrum til böivunar.
Björn Þorsciiisson
að íslenzk alþýða hefur át.t kost
nokkurra úrvalsbóka- við vægu
verði. Mál óg menning hefur
bjargað íslenzkum almenningi
frá þvi að verða bóíkalaus sök-
um fjárslkorts eða nærast ein-
göngu á andlegu tilberasmjöri,
sem er strokkað til þess að
rugla dómgreind hans. Yfirleitt
hefur félagið verið lánsarnt í
útgáfu siiuni, þótt það hafi
stundum brugðizt vonum
áttu á Islandi, heldur vil ég manna. Vonsvikin hafa stafað
um kjörbækurnar, svo að það
er að bera i bakkafullan læk að
vera með bollaleggingar um
árum þær_ þjg get þó ekki stillt mig
mn að benda fólki á, að það
hefði þótt gott ár í íslenzkum
bókmenntum fyrir ekkí ýkja-
löngu, ef út. hefðu komið bækur
á borð vio ljóðabækurnar þrjár
eftir íþá Snoria, Guðmund og
Jóhannes auk smásagna Krist-
jáns Benders, að ógleymdri
sagnfræði Gunnars Benedikta-.
sonar. Hér er um atburð að
ræða í íslenzkum bókmenntum,
og ekkert bókmenntafélag ann-
að hér á landi getiu’ stáíað af
slíkri útgáfu. Hin félögin fást
helzt \dð endurprentanir
þekkíra íslenzkra skáldverka,
þegar M. og m. ryður starfandi
skáldum og rithöfundum braut.
En fólagið man einnig fom af-
reksverk. Það minnist 100 ára
dánardægurs Sveinbjarnar Eg-
ilssonar með nýrri útgáfu af
ljóðmælum hans.
I bókaflokknum birtust þrjú
erlend stórvex-k í íslenzkum þýð-
ingum. Klarkton og Flágan em
heimsfrægar skáldsögur frá
Bandaríkjunum og Frakkaveldi,
en Jörð í Afríku er minningar
dönsku skáldkonunnar Karenar
Blixen frá Kenýa. Sú bók er
íslendingi m. a. íhugunarefni,
af því að kolsvartir Kíkújúar
virðast samkvæmt henni hafa
mjög svipaðar réttarfarshug-
myndir og vera viðlíka. mála-
fylgjumenn og þcir Gunnar,
Héðinn og Njáll. Þar kemur
skýrt fram „hve hjörtum mann-
anna svipar saman í Súdan og
Grímsneskiú*.
ltaulall
við
l$arn
, Liðin er hún Katnn
I með Ijóslð sit.t á braut:
i hún var olikar mlkla
huggun í þraut.
' Kún var okkar móðtr
i hvar sem hún bjó
— aldrei stajrra. tijarúi
• í einu brjósti sló.
Aidrei sælla lijarta
f elrti hrann
fyrir hvem þreyttan
og; íatækan mann.
Fyrlr hverja systur
sem íöl var og bieik
1 ioffaöl það helsjúkt
sem Ijós á kveik.
I Logaói það yfir
I landi og sjó
• þessvegna varð svo ciapurt
liegar hón dó.
Þessvegna er grátið
í þögninni lágt.
IXver á nú að líkna
því hjarta sem á bágt?
Hver á nú að svara
ef uni- Iiuggun er spurt
fyrst ljóslð heunar Ivatrínar
er liðið á burt?

% ÍÞRÓTTIR
RITSTJÚRI FRÍMANN HELGASON
af því, að einstaklingar hafa
brugðizt félaginu og ekki staðið
við gefin loforð, en félagið hef
ur aldrei sett sig úr færi að
flytja Islendingum það bezta,
seni völ var á hverju sinni Frá
upphafi hafa menn yfirleitt
verið ánægðir með bókaval fé-
lagsins, þótt auðvitað hafi ekki
alltaf verið hægt að verða við
óskum allra.
Nýr áfangi
Til þess að fullnægja enn bet-
ur eri áður vilja félagsmannn
brá Mál og mcnning á þá ný-
Hér er gefin út á ári hverju bre>'tni að gefa út sérstalkan
raergð il'asaminna, vitlausra kjörbókafiokk á síðastliðnu ári,
glæpareyfara, þar sem engin 9 bækur alls auk tímaritsins,
sönn persónulýsing finnst, en ljóðmæla Sveinbjarnar Egils-
bögubósar hafa klúðrað á am- sonar og skáldsögunnar Þræls-
bögumál. Slík lesning er auð- ins. Or kjörbókaflo' lknum gátu
vitað öllum til sá’artjóns. Þekk- menn valið sér mimns.t 3 bæk-
ingarleit og sannleiksást skyldi ur gegn ákveðnu gjaldi. Þetta
hverjum Islendingi í blóð bor-1 er algjör nýhmda í íslenzkri
in ásamt fyrirlitningu á hleypi-! bókaútgáfu og verður eflaust
dómum og rakalausum mál-'öðnim lnókmenntafélögum til
flutningi. Mönnum mun aldrei fyrirmyndar, eins og starfsemi
hafa verið nauðsynlegra en nú M. og m. hefur verið frá upp-
að kunna góð skil á því, sem hafi. I bókaílokíknum voru úr-
er að gerast í tröllriðnum valsrit, bundin í smekklegt
heimi auðvaldsins og fram- band, sem minnir á sænakar
sækinní veröld hins nýja sið- bækur, en Svíar gefa nú bækur
ar,- til þess að varðveita stund- út á einna vandaðastan hátt.
lega og andlega velferö sina. ! Þegar hafa, birzt ritdómar
Mál og menning hefur ekki
kafnað undir nafni, bækur fé-
lagsins og viðbrögð þröngsýnna
stjómmálamanna gegn starf-
semi þess sannar það bezt. Fé-
laginu hefur verið borin á brjva
áróðursstarfsemi fyrir ákveðna
þjóðmálastefnu, en bækumar,
sem það hefur gefið iit, vitna
gegn þeim áburði. Höfuðmark
félagsins frá upphafi hefur ver-
ið að gefa út góðar bókmenntir
og valin fræðirit án þess að
vega þau á pólitískar metaskál-
ar. Ekkert af því, sem M. og m.
hefur sent frá sér, myndi talin
kommúnís’c fræði nema hér á
Islandi að tmdaátekinni bók-
inni Undir ráðstjórn. Aftur á
móti hefur félagið gefið út mörg
Framhald á 7. síðu.
Úr fréttabréíi írá Akureyri:
Vaxandi álmgi á skaiitaHaupum
íþróttalífið hefur vcrið með
betra móti síðast liðið ár.
Sund hefur legið hér niðri
eins og s. 1. ár. Veldur því
ónóg skilyrði til æfinga. Hefur
aðeins verið hér litilaug sem
hefur aðeins verið nothæf, yfir
sumarmánuðina . En nú er verið
að byggja innilaug er vonandi
hefur þau áhrif að áhugi glæð-
ist fyrir þessari skemmtilegu
íþrótt.
Ný íþrótt er miikið í uppsdgl-
ingu hérna, en það er skauta-
íþróttin. Virðist hún eiga miklu
fylgi að fagna. Eru þeir að
minu áliti verst staddir með
skilyrði, vegna þess að þeir eiga
allt sitt undir komið skapi veð-
urguðsins.. Hafa þeir engan
völl ,enga þjálfara, ekkert bað,
engan æfingavöll, ekkert nema
skautana. Þar sem þeir eiga
£SSSSSSKSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS£SSSSSSSSSSSSSS^SS£SSSSSSSSS£SSSSSS8SSSSSSS^S£SSSSS^S?
Sjómannafélag Reykjavíkur
Sjómaimafélag Hafnarfjarðar
Sameiginlegur fundur bátasjómanna í Reykja-
vík og HafnarfirÖi verður haldinn í Alþýöuhúsinu
við Hverfisgövu í Reykjavík sunnudaginn 18. jan.
1953 kl. 2 e. h. — Fundarefni;
Miðlunartiilaga sáitasemjara í kjara-
deilu bálasjémanna,
Að fundinum loknum hefst atkvæðagTeiðsla um
miölunartillöguna í skrifstofum félaganna í
Reykjavík og Hafnarfiröi og verður henni lokið
klukkan 22.
Stjómir iélagannsi
i,saaa2iSis^«íssaKa^?»’8sssías8íœc»^ws*iíss*síisssR»ssstisswsaa
allt undir veðurguðinum ikomið
verða þeir alltaf að vera á ei- ;
lífum hlaupum að leita sér að
ísstæði til að æfa á og eins tii
að keppa á. Stimdum verða
þeir að ýta snjó af svellinu og
mæla brautina fyrir hádegi en
keppa svo eftir hádegi og
stundum er þetta líka allt unn-
ið fyrir gíg. En sem betur fer
eru þetta allt ungir og hraustir
drengir sem láta sér ekki allt
fyrir brjósti bi'enna. Og eru
fullir áhuga og ráðast á torfær-
ur með áræðni og karlmennsku,
(Framhald)
Getraunaórslit
Ai’senai 5 Wolves 3 1
Blaekpool 1 Aston Villa 1 x
Cardiff 0 Tottenham 0 x
Charlton 3 Sheffield W. 0 1
Chelsea 1 Bolton 0 1
Derby 3 Sunderland 1 1
Liverpooí 0 Manch. City 1 2
Maneh. Utd. 1 Portsmouth 0 1
Middlesbro 0 Stoke 0 x
Newcastle 0 Burnley 0 x
W.B.A. 2 Preston 1 1
Leeds 4 Rotherham 0 1
lacqueiine du Biei vaxð
keimsmelsfan en ekki
I frásögn af frönsku skauta-
konunni Jacqueline du Bief á
Iþróttasíðuiuii á föstudag er
sagt að húa hafi orðið Olym-
píumeistari í listhlaupi í fyrra.
Þetta er ekiki rétt, hún varð
heimsmeistari noMkru eftir ÓL.
í Osló, en þar varð hún nr. S ,
eftir Jeannette Altwegg, Eng-
land og Tenley Albrigth,
Bandar. Hinsvegar vann húr.
hug og hjarta allra áhorfenda
í frjálsu æfingumun en skyldu
æfingarnar drógu hana niður.