Þjóðviljinn - 10.02.1953, Blaðsíða 4

4) — ÞJÖÐVILJÍNN — Þriðjudagur 10. febrúar 1953
/ Gunnar Benedlktsson rithöf-
undur hefur tekiö að sér aö
ikrifa í Þjóðviljann vikulega
yfirlitsgrein um efni útvarps-
ins. — Fyrsta greinin birtist í
dag — einskonar inngangsgrein
að þess.um fasta þ.'etti, en hann
mun eftirleiöis birtast hvern
ÍJriðjudag.^
Konungurinn er dáinn! Lifi
konungurinn! __________
Stundum verða tveir stórat-
burðir samferða, þótt ekki verði
rakið rökrænt samband þeirra
á milli. Um leið og Þjóðviljinn
stækkar upp í 12 síður, þá verða
fyrstu skipti í sæti útvarpsstjóra
við Útvarp Reykjavík.
Jónas Þorbergsson hefur skip-
að þetta sæti allt frá fyrstu dög-
um þessarar menningarstofnun-
ar til síðustu mánaðarmóta, um
meira en 20 ára skeið. Á herðum
hans hvíldu allir byrjunarerfið-
leikar svo margbrotins og um-
fangsmikils starfs. Hann hafði
mikla kosti til að bera til að
-gegna þessu starfi, hann var
maður hugsjóna aldamótanna og
átti drauma um starf til auk-
innar menningar. Ég héf ástæðu
til að efa að starfslægni hans
hafi verið í fullkomnu samræmi
við vilja hans til góðra verka
óg hátíðlegar stemningar hjárt-
ans. Starf sitt auðnaðist honum'
að rækja á þá lund, að yfirráða-
stétt íslands um miðja 20. öld,
þótti vel fara á því að kveðja
hann með nokkurri háðung að
starfi loknu. Hvernig er líka
hægt að hugsa sér það að heil
stétt, sem sölsar í vasa sinn í
andstöðu við öll guðs og manna
lög, tugi og hundruð milljóna
árlega, geti fyrirgefið þvílíkan
. aumingjaskap sem þann að vera
að gugta við með Jiangandi
hendi -að næla sér í nokkrar
þúsundir samkvæmt lagalega
vafasömum, en í reynd hefð-
bundnum reglum og hætta svo
við allt saman í miðjum klíðum.
Þá tel ég vel til takast um starf
Útvarpsins í framtíðinni, ef
bornir og óbornir útvarpsstjór-
ar stunda starf sitt af þeirri al-
úð og hæfni sem Jónas Þor-
bergsson. En vel hefði ég getað
unnt honum þess, að hann hefði
ekki þurft að kveðja með því
að opinbera andlegakölkunjafn-
átakanlega og hann gerði með
yfirlýsingu sinni um, hve mik-
ils virði væri ákvæðið um hlut-
leysi útvarpsins og hve vel því
hafði verið fylgt um hans daga.
Eitt er að neyðast til að þola
ósóma, annað að gera sig blind-
an fyrir þvi, að hann eigi sér
stað.
Og svo er kominn nýrútvarps-
stjóri. Og svo sem byljótt var
um hinn fráfarandi, þá munu
nú margir vænta, að guðs friður
umlyki hinn komanda. Margt
hefur hann gott til brunns að
bera, og þó er hann raunar
ekki margbrotinn maður. Á
vissan hátt er hann allra manna
íslenzkastur, og þó er hann
næsta snauður að flestu því,
sem íslenzkir andans menn hafa
talið sérkennilegast fyrir Island
og það, sem íslenzkt er. Hann er
hreint ekkert sambland af frosti
og funa, fjöll á hann ekki, en
mikið af sléttum, engin hraun,
því að hann hefur aldrei gosið,
og lítt er hann sambærilegur við
djúp sjávarins. í sumra augum
gæti hann nálgast það að vera
fagur, en hann er svo fjarri því
að vera ógurlegur sem hugsast
getur. „Kvöldblíðan lognværa
kyssir hvern reit‘‘.
Vilhjálmur Þ. Gíslason hefur
fengizt við margt starfa, og lítt
eða ekki 'hefur hann verið sak-
aður um vanrækslu þeirra. EríSá '
tel ég það sannast mála, að hann
hefur reynzt mjög óaðfinnan-
legur í síörfum, og reyndar hef-
ur hann þá staðið sig bezt, þeg-
ar hann hefur ekkert gert. Til
hinztu stundar skal ég muna
Vilhjálmi Þ. Gíslasyni það;
hvernig hann stóð sig í Finna-
galdrinum. Og hetjudáð hans
var þá í því fólgin að gera ekki
neitt. Og það var mikil dáð við
þær aðstæður, þegar samstarfs-
menn hans höguðu sér eins og
brjálaðir misindismenn, þá tal-
aði hann reyndar um sama sem
ekki neitt, en af fullu viti, um
lukinn íslenzku heiði. Þannig
birtist styrkur Vilhjálms. Vonir
þær, sem ég el í brjósti um starf
hans sem útvarpsstjóra, eru ekki
bundnar við menningarleg ný-
mæli, heldur óvirka andstöðu
gegn síauknum kröfum um þátt-
töku Ríkisútvarpsins í afsiðun-
arherferð ríkisstjórnar íslenzku
auðstéttarinnar. Vilhjálmur er
„Hæy tröllum meðan við tórum"
Hvers konar félks sakna þelr
Ai-menn í Oogsbrún?
Eitt verður ekki um villst
. a.f daglegum skrifum AB-,b!aðs-
ins um Verkamannafélagið
Dagsbrún, að því finnst fleiri
þurfa að eiga innkvæmt í
þetta félag með fullum rétt-
indum heldur en tíðkast hefur
til þessa — og að þeim AB-
mönnum er mikið i mun að
á þessu verði breyting nokkur.
Ekki hefur AB-blaðið getað
bent á eitt dæmi þess að synj-
að hafi verið um réttindi 3
Dagsbrún einum einasta manni,
■ sem að féTagslögum gat kraf-
izt þeirra. Og ekki heíur þetta
blað heldur bent á neitt x lög-
um Dagsbrúnar er torveldi
verkamönnum í ^viðkomandi
starfsgreinum að ná þar fé-
lagslegum rétti sínum.
Iívers konar fólk er það þá,
sem AB-liðið ber fyrir brjósti
varðandi félagsréttindi í Dags-
brún? — Svar við þessu væri
heist að fá með því að kynna
sér hver háttur ríkir um fé-
lagsréttindi þar í félögum, sem
þeir AB-menn eru í'áðandi.
Tökum aðeins eitt dæmi.
í Sjómannafélagi Reykjavík-
ur erú með fullum félagsrétt-
indum hundruð manna, er ekki
hafa stundað sjó í 20—30 ár.
Þetta eru sem kunnugt er
iöjuhöldar, framkvæmdastjór-
ar, ’ embættismenn, kaxxpsýslu-
menn, ýmis konar atvinnurek-
endur o. s. fi'V. Jafnvel hátt-
settir menn í samtökum at-
vinnurekenda svo sem formenn
stéttarsambanda þeirra eru þar
með fulíum réttindum. Menn
þessir mynda hinn alkunna
landher gegn sjómöiinum í
stærsta sjómannafélagi lands-
ins. Þegar sjómenn eru sem
flestir f jarverandi kaila AB.-
menn saman þýðingarmestu
félagsfundina með landher sin-
um til að láta hann kjósa sig
t.d. á sambandsþing. Þessi sami
landher er svo látinn ríða bagga
muninn gegn sjómönnum í alls-
herjaratkvæðagrelðslum svo
sem við stjórnarkjör o. fl. —
Á honum byggjast vö!d at-
vinnurekenda og þjóna þeirra
í Sjómannafélagi Keykjavíkur.
Fyj-ir í'úmum 10 árum með-
an AB-menn höfðu Dagsbrún
í sínum höndum reyndu þeir
að mynda um sig sams kon-
ar her manna úr ýmsum þjóð-
félagsstéttum, en voru Rindrað-
ir x þvi af Dagsbrúnarverka-
mönnum undir forystu samein-
ingarmanna, þeirra Sigurðar
Guðnasonar, Eðvarðs Sigurðs-
sonar, Hannesar Stepliensen
o. fl. þeltktra forystumanna fé-
lagsins.
Það er því lítill vandi að
iáða í hvers konar iiðsafli það
er sem þeir AB-snatar auð-
valdsins harma að ekki skuli
vera til taks innan Dagsbi'únar
gegn Dagsbrúnarve'rkamönn-
um. — IJað er lið úr ýhisum
þjóðfélagsstéttum allt frá kaup
sýslumönnum, atvinnurekend-
um og forstjórum auðvalds-
fyiártækja til háttsettra for-
ystumanna í stxíttarsamtökum
andstæðinganna. — B-listinn
er íulitrúi slíkrar stefnu í
skipulagsmiilum verkalýðssam-
takanna, listi finimtuhex'deildar
atvinnurekenda og auðstéttar í
verkalýðssamtökumim. — xx
kurteis maður með ágætum í
upprunalegustu merkingu þess
orðs. Hann fyi’irlítur allt sið-
leysi og ruddahátt frá innstu
rótum síns rólega hjarta. Mér
þykir ólíklegt, að hann láti
tregðulaust ýta sér út í þástarfs-
háttu, sem er hrein glæpastarf-
semi eða villimennska í vitund
'þeirr'ar menningar, sem umlukti
Vilhjálm í æsku hans, jafnt
innan veggja heimilisins og í
andrúmslofti skólanna á hans
skólaárum. Nú má segja, að það
heyri ekki beint undir starfssvið
útvarpsstjóra, hvað þjóðibni er
..........FffXn'.hald 'il' i r. kvn:
AB-MENN buðu upp á borgara-
fund í Stjörnubíó í fyrradag, í
fyrsta skipti eftir valdatöku
Hannibals generáls. — Áður en
fundur hófst voru leiknarhljóm-
plötur og dúndu- við kröftugar
kai'lakórsraddir syngjandi: ,,Hæ,
tröllum meðan við tórum —
meðan við tórum“ og var vissu-
lega trallað fundinn á enda.
Þai'na voru þá mættar allar
,,nýju“ stjörnurnar, banamenn
Stefánanna, svo sem stjórnar-
maður Ameríkubankans, Gylfi
prófessor; ármenn Vilhjálms
Þór, þeir Benedikt Gröndal og
Baldvin Þ. Kristjánsson, Jón
klofningur og nokkrir aðrir, að
ógleymdum sjálfum Ilannibal,
en Haraldur Guðmundsson
fékk að gefa þeim oi'ðið.
Stjórnarmaður development-
bankans, Gylfi, varfyrsturræðu-
manna. Af alkunnri rökfimi
sýndi hann mönnum fram á, að
sá íslenzkur her, sem hann vildi
stofna, væri allt öðru vísi en
sá her sem þeir Hermann og
Bjarni Ben. vildu koma á og
væri hann því algjörlega á móti
öllum íslenzkum her. Var það
sti-ax mikið grín.
Jón talaði um lærdóma verk-
fallsins. Lýsti hann yfir því, að
sigurinn í verkfallinu hefði orð-
ið miklu meii'i en hann sjálfur
hefði nokkurn tíma gert sér
vonir um, alveg eins og menn
vissu það ekki fyrir löngu.
Verst væri að Alþýðuflokkurinn
hefði ekki á bak við sig öruggan
meirihluta í verkalýðshreyfing-
unni. ,,Ég var á fundi í Dan-
mörku þar sem mættir voru
1000 fulltrúar frá „yfirkalýðs-^
hreyfingunni og þar var sam-
þykkt að leggja stórfé til starf-
semi danska Alþýðuflokksins, í
blað þeirra og kosningasjóð“.
Sárnaði Jóni, að það skyldi ekki
líka vera hægt að gera hér. „En
fyrir ytri atvik, hefur flokkur-
' inn beðið mikið afhroð“, sagði
# e
hann. Ekki skýrði hann.frá því
hver þessi ytri atvik voru.
Hinar frómu óskir pínulitla
flokksins um aukin áhrif, ein-
kenndu flestar ræðurnar. „Hugs-
ið ykkur, sagði Benedikt Grön-
dal, hversu öflug fylkingin verð-
ur, þegar búið er að þurrka út
kommúnistaflokkinn og alíir
fylgismenn hans hafa skipað sér
undir merki Alþýðuflokksins“.
Lestina rak Hannibal. Fór ræðu-
tími hans í að hrósa meðstjórn-
armönnum sínum og sjálfum
sér. En það væri bara ekki nóg
að hafa svona fyrirtaks forystu.
Það þyrfti líka liðsmenn. Mun
hann hafa satt að mæla.
Til þess að lífga upp á sam-
komuna hafði veriðfenginnleik-
ari. En ekki leið fundarstjóran-
um Haraldi vel og heldur lág-
kúrulegar urðu krataspírui-nar
þegar hann þrumaði yfir hausa-
mótuin þeirra Bifröst, kvæði
Guðmundar Böðvarssonar:
,,Eg veit aS viS b'ófum hnotiS á
torfœrri götu.
Eg hefði kannske átt að segja
þa8 herári orSum:
ÞaS vex engin þjóS viS aS þiggja
hinn blóSstokkna pening,
fyrir þátttöku og hlýSni í sam-
sœrum, rámtm og morSum.
Og vei þeim sem tengja vor ör-
lög viS eySing og dauSa,
þan óhœfuverk sem aS lögSu
oss í hlekkina forSttm".
Að lokum skal þess getið að all-
ir ræðumenn voru sammála um
. að.sósíaligtar væru slæmir menn
og væri þeim stjórnað af er-
lendu stórveldi, en til þess þarf
reyndar ekki að halda borgara-
fund. Það geta menn lesið dag-
lega í Morgunblaðinu.
Alla þessa hallelújasamkundu
einkenndi inngangssálmurinn:
,,Hæ, tröllum meðan við tórum“.
Þegar fréttir hafa borizt af
rekstri Strætisvagna Reykja-
víkur hefur forstjórinn vii’zt
hafa mikinn liug á að endur-
bæta samgöngur í Reykjavík
og nágrenni, bæði með endur-
nýjun vagna, nýjum leiðum og
ýmsum ac'búnaði sem komið
hefur farþegum til góða. Um.
leio og maður gleðst yfir þess-
um framfarahug, vakna þó í
hug manns ýmsar spurningar
þessum málum viðvíkjandi.
Þegar forstjóri S. R. lætur
frá sér heyra urn nýjungar,
virðast þær að • mestu vera
bundnar við innflutning sér-
stakrar vagnategundar, sem.sé
sænska Volvo-yagna. Vagnar
þessir eru að vísu viðurkenndir
vagnar hvað snértir styrkleika
og sparneytni, og virðist . í
fljótu bragði ekkert nema gott
um þetta að segja, ef ekki all-
ur áhugi • forstjórans virtist
beinast að því einu markmiði
að fiytja inn sem flesta Volvo-
vagna, en heildverziun hróður
hans hefur einkaumboð fyrir
Voivo-verksmiðjuna, svo tryggt
er að umboðslaun fyrir sölu
vagnanna renna til ættarinnar.
Ileyrzt hefur að forstjóri
S. R. hafi haldið því fram,
(líklega sem afsökun) að hann
hafi ekki ráðið um val þess-
arar vagnategundar til fólks-
flutninga um Reykjavík, held-
ur hafi það verið nefnd, skip-
Uð af bæjarráði sem hafi mælt
fyrir um inhflutning á Volvo-
vögnunum. Nú er full ástæða
til að halda a'ð þetta sé beir.ú
tilbúningur forstjórans, ef rétt
er eftir honum hermt, því að
a. m. k. einn nefndarmanna
hefur haldið því fram, að nefnd-
in hafi á engan hátt mælt sér-
staklega með Volvo-vögnum,
heldur hafi nefndin kornizt að
þeirri niðurstöðu (ekki ný niS-
urstaða!) að die'Selvagna.r væru
mun sparneytnari 'en benzín-
vagnar; þannig hafi hún ein-
ungis mælt mcð því að diesei-
vagnar væ: u tekrxir í stað benz-
ínvagna, sem höx0ðu áður verið
að miklum méMhlúta í þjón-
ustxx S. R.
Nú er það sannað mál, ao
Volvo-vagnar, þótt góðir séu,
skára h ehgan hátt f :am úr
t. d. þýzku vögnunurn Merced-
es-Benz eða sæiisku vÖgnuiium
Scándiá Vabis, nema síður sé,
en verðið er talið svipað. Eftir
þessar huglciðingar verður
manni á að spyrja: Er það
mikið hagsmunamál Eiríks Ás-
gerssonar að inn verði fluttir
Volvo-vagnar?
Nú er önnur lilið á þessu
máli, sem strætisvagnanotend-
ur hafa mikinn áhuga fyrir.
Fyrir rúmu 'ári síðan var önn-
ur nefnd skipuð til athugunar
á heppilegustu úrbótum á
rekstri S. R. Mun í þessu sam-
bandi Jón Gauti hafa verið
sendur til Ameríku til athug-
unar á rekstri rafmagnsvagria
til almenningsnota í borgum.
Þessi athugun mun hafa kost-
að bæjarfélagið ærna peninga.
Fyrir um hálfu ári kom svo
greinargerð um nýjungar á
þessu sviði frá Jóni Gauta og
meðnefndarmönnum hans, sem
'múnu hafa vérið þeir Stein-
íjrímur Jó'nsson rafmagnsstjóri,
Þór Sandholt skipulagsstjóri og
Eiríkur Ásgeirsson forstjóri
S. R. I greiiiargerð þcssnr! Iicm
fram sarohljóða ál'í allra náfsid-
annanna að rafmoim-'vagho.r,
svxmefndir GYKO-vagnar,
mvndu vera hrmp legasía ftsm.
tíðarlausnin. Við slíkt vagna-
kerfi er stofnkostnaður talinn
líkur eða lítið hærri en diesel-
vagnakerfið, en Gyro-vagriar
hafa þá miklu yfirburði að end-
ast 3 til 4 sinnum lengur en
dieselvagnar og nota innlenda
orku i sta.ð innflutts brennslu-
efiíis. Nam t.d. gjaldeyrissparn.
aður, eftir því sem heyrðist,
milljónum króna á ári. Þetta
virðist því ekki vera rleitt hé-
gómamái fyrir Reykjavík, og
þjóðina í heild. Hvað orðið hef-
ur um nefnd þessa eftir að
greinargerð herihar kom út, er
Framhald á 11. síðu.