Þjóðviljinn - 19.02.1953, Side 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 19. febrúar 1953
Grænlendiitgum ber Græstisxtd
Ríkissíjmnin tekíir afstöðn með nýleiidnkiigiin
clanska einokonarvaUsins sem lokar
fyrir réttmætum samskiptum
sjómamia við iand
Ríkisstjórnin hefur birt álit sérfræðinganefnd-
ar er hún hafði hlutazt til um að sett væri til að
athuga Grænlandsmálið. Áður hafði ríkisstjórnin
hindrað, með því að senda Alþingi heim, að þetta
mál yrði rætt þar. Álit ,,sérfræðinganefndar“ rík-
isstjómarinnar er einvörðungu stuðningur fyrir
danskt einokunarvald yfir Grænlandi. Það verð-
ur því ekki betur séð en ríkisstjórnin sé að taka
afstöðu með dönsku einokunarvaldi yfir Græn-
landi með því að birta svona álit, því engin rík-
isstjóm með fullu viti myndi ella láta andstæð-
ingum sínum eða viðsemjenda slík vopn í té sem
þetta álit er.
Ríkisstjórnin liefur frá upp-
hafi lagt mál þetta ranglega
fyrir jafnt sérfræðinganefnd-
ina sem þjóðina.
X«að sem alla íslendinga,
sem unna þjóðfrelsi, jafnt sínu
gólfurn í heilsuspillandi hús-
um, eru byggð ágæt starfs-
mannahús úr tré, þótt þetta
sé í trjálausu landi, handa
dönskum starfsmönnum“.
Meðan vérið er að útrýma
eigin sem annarra, varðaði um Grænlendingum með berkla-
i samhandi við Grænland var
ekki um réttarkröfur íslenzkra
stjórnarvalda til Grænlands,
heldur hitt: „HAFA DANIR
NOKKRAR RÉTTARKRÖF-
GR TIL GRÆNLANDS?“ Það
var sú spurning sem þurfti að
rannsakast og leggjast fyrir
sérfræðinga, sem hugsa eins
og fslendingar, og fyrir þjóð
vora alla.
Hér 'í næsta nágrenni við
okkur er verið oð beita fanta-
tökum við 'þjóð, sem er iað lík-
indum frændþjóð vor, og
ibyigigir á þeim slóðum, sem
áunga vior eitt sinn v.ar töluð.
Grænl endingar búa nú við
samskonar einokunarvald og
eitt sinn var að drepa okkur.
Danskt einokunarvald og ame-
nískt Ihervald níðis.t nú á hinni
grænlensku iþjóð og landl henn-
ar. Nýlendukúgun dansks ein-
okur.arvalds á Grænlandi er af
sama tciga spunnin og nýlendu-
kúgun iannarra ríkja Ati.ants-
'hafsb andal ags in s.
„Tírninn" gaf 31. ágúst s. 1.
svohljóðandi lýsingu á aðbún-
aði Græolendinga undir fyrir-
sögninni:
„Berklar og kynsjúkdómar
eru að útrýma grænlenzkum
kynstofni".
„Inn ií þröngum kytrunum
blasti við önnur og ófegurri
sýn. Þar lágu fjölskyldumar
oft larngt leiddar .af berklaveiki
og þar var óþefurinn og óhrein-
indin ólýsanleg. Marigir sjúkir
Jág.u saman i rúmganmi, sem
komið var fyrir úti i horni á
köldu moidargólfinu".
Aðbún.aði eir.nar fjölskyld-
unnar, sem .konungshjónin litu
tit, er lýst osvo:
„í þessari fjölskyldu eru 11
manns og ihún sv.af öll i einni
flatsæng. Fyrir nokkrum dög-
um h.afði lítil dóttir hjónanna
dáið úr berklum oig tveim dög-
um síðar drukknaði einn son-
urinn“.
Einn 'dómur norska blaða-
im.annsins, isem Tíminn byggir
frásögn sína á, var svo:
„En það virðist undariegt,
að maður ekki segi vitfirring,
að mitt i allri þcssari neyð, í
þessum aumkunarverða bæ,
þar sem fólk liggur á moldar-
veiki og kynsjúkdómum og
Tvær fyrirsagnii- úr Tím-
anum:
31. ágúst 1952:
„Berklar og kyn-
sjúkdómar eru að
útrýma græn-
lenzkum kyn-
stofni”
17. febr. 1953:
„Dönum ber
drottinvald yfir
Öllu Grænlandi” j
neyð þeirra foirtist íaliheimi að-
éins vegna konungsheimsóikn-
arinnar, enu byiggð stórhýsi
handa eTindreku.m dansks ein-
okunarvalds. Og meðan fá.tæk-
ir Grænlendingar er.u látnir
verða berklaveikinni að bráð
á moldargálfum sánum, standa
'beztu sjúkrahús auð o-g ónot-
uð á flugvöllum Ameníkana í
landi þeirr.a. Þau eru of góð
handa hinum „innfæddu‘, sem
ó að „vernda“.
Og svo kerwur íslenzk ríkis-
stjórn, sem sjálf er önnum kaf-
i.n við að seJjia æ.ttland sitt og
bruigga þjóðerni og þjóð ba.na-
ráð, og tilkynnir aiheimi álit
sérfræðinga sinn.a:
Dönum ber drottinvald yfir
ÖIIu Grænlandi.
Það er níðinigsskapur, sem
hér er verið að fremja, -— o-
drengskapur, sem hlýtur að
v.alda hverju.m þeim íslendin.gi
ikinnroða, sem enn man eigin
frelsisbaróttu, jafnvel þeim,
sem ekki skilja enn að þeir
þurfa .að heyja íhana ófram.
Hvaða þjóð v.ar það frekar
en íslending.ar, sem .græn-
lenzka þjóðin ótti siðferðilega
skyldu s'x hjálp frá í neyð
-sinni?
Erum við ekki náun.gar
þeirra?
Þekkjum -við ekki þett-a, sem
þeir lifa nú?
Við .Íslendíngar elskum enn
og virðum þá útlenda menn,
sem istóðu á okkar rétti þegar
vissir aði.lar sögðu: Dönum ber
drottinvald yfir öllu íslandi.
iEn ihv-ers vegn.a heimta ekki
íslendingar einum rómi að
danskri ánauð, -dönsku einok-
unarvaldi sé aflétt af Græn-
landi?
D.anir hafa engan rétt til
Grænlands. Haagdómstóllinn
dæmir ekki um neinn rétt.
Haagdómstóllinn dæmir aðeins
um vald. Hann- lýsir aðeins
þeirri staðreynd að danskt ein-
okunarvald sé valdið í Græn-
landi. 0.g fyrir okkur íslend-
inga, sem viðurkenmum rétt
þjóða itil að ráða sér sjálfar
og neitum rótti nýlendurdrotn-
aranna rtil að kúga þær og
arðræn.a, — fyrir okkur eru
xiiiðurstöður H aag-dóms tóls ins
einskiisvirði, þegar .h.ann fellir
dóm igegn rétti einnar þjóðar
til að ráða landi sínu eða land
helgi. Það nálgast 'andráð að
ætl.a að byggj.a -á slíku-m níð-
u.rstöðum sem úrskurði iira
rétt manna og þjóða.
Rétlurinn til Grænlands er
fyrst o:g fremst Grænlendinga
sjálfra. Þeir lifðu betra lífi i
iandi sínu áður. -en Danir komu
en þeir lifa nú.
Krafan uim frelsi býr í
brjósti Grænlendinga, þótt
'danskt einokunarvald hindri
að húu komi fram.
Það er siðferðileg skylda ís-
- lendinga -að taka undir „ þá
k-röfuv..að. ljá,þjóð,..sem. býr. við
verri kjör en við eftir Skaftár-
elda, lið í svo ójafnri baráitu
sem ihún heyir. iEn það er
hins vegar auðséð að nú er
stefnt .að þvi af dönsku einok-
-unarvaldi og amerísku her-
valdi að útrýma grænlenzkum
kynstofni áður en hann nær
■að v.akna, .allur til að hevja
baráttu sina, — útrýma hon-
um eins og næ-st.um var búið
að útrýma ísilenzkum ky.n-
síofni eftir 1783, þegar aðeins
voru 38 þúsundir manna e-ftir
í landinu.
Réttur þjóðar til lands síns
by.ggist á því að hún lifir í
því, vinnur þar og tengist því
•órjúfandi 'böndum. Þann rétt
Grænlendinga til isins lands
her oss að virða og viður-
kenna og hjálp.a þeim til að
öð’ast hann.
Og .hagsmunir íslands krefj-
,asit samstarfs við Grænlend-
inga, krefjast þess að Græn-
1-and hætti að ver.a lokað land,
— Jokað af dönsku einokunar-
valdi, svo ekki sé einu sinn.i
'hæ'gt að fá þar keyptar vistir
og vatn, — lokað, svo græn-
lenzkum kynstofni sé útrýmt
með sjúkdómum o,g neyð und-
ir yfirskyni „verndar". Hags-
munir íslands krefjast sanri-
s.tarfs við frjálsa igrænlenzka
þjóð, sem ræður sínu landi.
Framhald á 11. síðu.
Hvar íásí kúimagar? — Hagnýting
bæjariandsins o. fl.
X DÁLKUM þessum var fyrir.
skömmu kvartað undan því,
að óvíða eða- jafny^i hvergi í
bænum fengjust kútmagar.
Víst mun vera um það, að ó-
víða fást. þoir, a.m.k. hefur
fikki .fretzt; af, nenia einum
stað, J>ar scm þeir tru seldir,
. en það er hjá Jóhanni Pet-
ersen fÍBksala, Fálkagötu 19,
Grímsstaðaholti. Þar mumi
þeir fást ýmist verkaðir eða
óverkaðir, og er þetta birt
•hér húsmæðrum til atliugunar.
(Aths. frá setjara: Ég get
í leioinni upplýst Vogabúa um
að stöku sinnum hafa fengizt
ágætlega verkaðir kútmagar
í fiskbúðinni Langholtsv. 176).
SVO er það framhaldið af hinu
langa sendibréfi „Konunnar á
Njálsgötu" um ferð hennar
innanbæjar og í umhverfi
hans. Hún segir svo frá:
,,Og enn hélzt sama vorveðr-
ið daginn eftir. Leiðin, sem
ég valdi mér, lá inn Miklu-
braut. Ég hafði kartöflugar'ð-
ana yfir að líta til hægri og
vinstri. Moldin var grábrún
inn , á milli skúranna, sem
standa dreifðir um allar þess-.
lifvana garðholur. Engir tveir
skúrar eins. Stórir skúrar og
litlir skúrar. Og viti menn:
þao sem helzt kom mér á ó-
vart var þao, að það bjó
fólk í sumum þessara skúra.
Það hiaut að vera fátækt
fólk, eða fólk sem ekki hafði ,
skap í sér til að bíða eftir
viðtali við fulltrúa, hinna EN VÆRI nú ekki í alvöru
snauðustu á bæjarskrifstofurí-' talað, skynsamlegra að byggja
svonefndu smáíbúðahús —
sem upphaflega Hiáttu ekki
hafa ris til íbúðar, sökum
umhyggju og ástar fjárhags-
ráðs á köngulóm og vefum
þeirra. Þetta síðasta hef ég
reyndar eftir frænku minni
einni. Hún stendur nefnilega
í því ásamt unnusta sínum
að reisa eitt af þessum hús-
um, sem eru við Breiðagerði,
eða hvað það nú heitir. Og
hún ■ er síður en svo hrifin,
kallar allar nefndir og öll ráð
og aHJa ráðamenn hölvúða
ekkisens • svínarí og merki-
legheit. — En ég er því mið-
ur ekki nógft lcunnug þessum
málum til þess að rökræða
um byggingamál við hana.
Hún veit sennilega bezt, hvað
hún svngur. Hitt finnst mér
aftur á móti liggja í augum
uppi, að það hlýtur að vera
geysimikilj kostnaður við að
leiða j-afmagn, vatn, skolp-
æíar og síma að öllum þess-
um mörgu húsum. Auk þess
sem það á eftir að kosta sinn
skilding að leggja hér allar
götur, reisa skóla, samkomu-
hús, apótek, kirkju og ýmis
önnur hús í þágú væntanlegra
íbúa liverfisins. En sennilega
verða ár og dagar. þangað til
foúið verður að jafna hér allt
og fága svo vel, að boðlegt
þyki að fara með erlend stór-
menni í grobbleiðangra um
hverfið, heldur látið nægja
að skoða það úr flugvél.
um í Hótel Heklu. Og mér
datt ósjálfrátt í hug: Skyldi
Vetrarhjálpin liafa fengið
fregnir af þessu vesalings
fóiki? Sk.yldi enginn af hin-
um mörgu fátækrafulltrúum
bæjarins geta séð af einu
og einu herbergi úr húsum
sjnúm handa þessu bágstadda
fólki ? Og ennþá nýstárlegri
spurningu skaut upp í huga
mév: Hversvegna er ekki ein-
hver af þessum garðskúrabú-
um í Kringlumýrimii gerður
að fátækrafulltrúa ? Er engin
ieið að bæta einum fulltrúa
við á skrifstofurnar í Hótel
Heklu fyrir liina- fátæku og
úr hópi þeir -a?
★
ÁÐUR en ég vissi, var ég
komin þangað sem fjárhags-
ráðs-húsin eru áð mynda nýj-
an hæjarhluta. Ég hef heyrt
manninn minn tala uin allt
mögulegt í sambandi \dð foessi
upp hrófatildrin og lágu hús-
in, sem hvarvetna fyrirfinn-
ast í sjálfum bænum, saman-
ber hornliúsið á Skólavörðu-
stíg og Njarðargötu, húsin
við Urðarstíg, Bergsta’ða-
stræti, Bragagötu —_svo dærhi
séu nefnd af handahófi. Bæj-
árýfirvöldin'ættu að líafa' foí-
göngu og umsjón með því, að
menn gætu varið tómstundum
sínum í að koma sér upp íbúð-
um. þótt þær væru í stórum
sambyggingum við göt.ur í
miðbænum, þar sem fyjrir
löngu er búi'ð að leggja skolp-
æðar, hitaveitu, raftaugar,
símalagnir, vatnsæðar og ann-
að bsð, sem nú er verið að
henda milljónum í að leggja í
nýja borgarhluta. Ég er kann-
ske elcki annað en fávís kona,
sem skilur elrki hvað sparn-
nður er á ö'ðrum sviðum en
þeirn. pem varða jnnkmip á
matvælum. og fatnaði í verzl-
unum bæjarins. .. .“. \
Framhald af 1. síðu.
þessar starfsgreinar eru fyrir
hendi og hafa verið um ára-
hil. Varð fundarmönnum af
þéssu enn ljósara en áður hve
þessir menn eru gjörsamlega
ókunnir starfi og skipulagi
Dagsbrúnar.
Yfirlýsing fórinanns.
1 sambaudi við þessar um-
ræður benti Sigurður Guðnason
iþeim B-listamönnum á að hug-
myndir manna um deildaskipt-
ingu væri sjálfstætt stórmál
sem ekki yrði rætt til hlítar
eða afgreitt undir umræðum
um skýrslu stjórnarinnar. Lýsti
formaður því yfir að á næsta
fundi félagsins yrði þetta mál
sérstaklega rætt.
Getan engin.
Það kóm gre’aiiega í Ijós á
aðalfundinum, sem flestir vissn
reyndar fyrir, að þegar póTi-
tískum áróðursvaðli sleppir er
geta þessara AB-sendla engin,
enda urðu þe'r -sé<r ræ'úlega til
háðungar á fundinum fyrir ein-
dæma vanþekkingu, oins og,
sést af framansögðu. Iiins veg-
ar er AB-blaðinu ekki of gott
að láta mannalega af frammi-
stöðu þessara sendimanna aft-
urhaldsins. Það er álíka raun-
hæft og þegar það reynir að
eigna sér íhalds- og Framsókn-
arfylgi klofningslistans í Dags-
brúnarkosningunum.