Þjóðviljinn - 19.03.1953, Page 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 19. marz 1953
VIKTORÍA HALLDÖRSDOTTIR:
„Opt má af máli þekkfa mann-
inn, hver helzt hann er"
Nokkrar slaðreyndir til atkupar
Árið 1948 um það leyti sem
séra Jóhann var að hverfa af
landi burt til starfs síns í
Kína, kvaddi hann Janda sína
á þessa leið: Ég fer af landi
burt af því að ég get ekki
verið áhorfandi að því, að ís-
lenzka þjóðin verði gerð að
nýlenduþjóð. Ég hef kynnzt
það mikið högum nýlenduþjóða
að ég óska ekki löndum mín-
um slíks hlutskiptis.
Á þessa leið mælti prestur-
inn 1948 en á því herrans ári
1953 kemur sami maður í is-
lenzka ríkisútvarpið sem mál-
'svari nýlendukúgunarinnar á
iMa-lakkaskaganum, lofsyngur
yfirgang Breta þar í landi og
fagnar því að þéim hafi tek-
izt að drepa þúsundir af íbú-
um landsins. Hann virðis't ein-
ungis hafa haft tal af öðrum
deiluaðilanum en gert sér
minna far um að finha orsak-
ir þess sem um er deilt.
Nú þegar þessi maður er
kominn heim til ættjarðar
sinnar eftir langa dvöl meðal
nýlenduþjóða, horfir hann með
velvilja á það, að verið er iað
færa íslenzku þjóðina í ný-
lendufjötrana. Hann igerist ó-
trauður liðsmaður þeirra, sem
vilja róa öllum árum að því
að þjóðin glati sjálfstæði sínu
í hendur erlendra yfirdrottna.
Hvaða stökkbreytingar hafa
gerzt í sálarlifi postulans?
Hver sparkaði í afturend-
ann á trúboðanum og
skellti hurðinni á liælana
á honum?
Þessi orð mælt-i séra Jóhann
á stúdentafundinum i vetur og
lét þess :getið um leið að það
væru litlar líkur til að hann
gæti fyrirgefið slíka meðferð.
Hann virðist hafa gleymt boð-
skapnum uro fyrirgefninguna!
Allt hold er hey eins og prest-
urinn sagði. En nú vil ég
spyrja yður, séra Jóhann:
Hverjir gerðu yður ómögulegt
,að starfa í Kína? Við skulum
athuga það lítið eitt nánar.
í Vísi, 26. jan. þ. á., hefu.r
Sigurður Magnússon eftir yður
þessi orð: „Ég var sendur til
Vestur-Kína, og var þar í
nokkra mánuði, en svo fékk
ég fyrirskipanir um að halda
aftur til Hongkong". Hverjir
fyrirskipa honum að halda tit
Hongkong, ekki Kinverj.arnir,
heldur húsbændur Jóhanns
sjálfs. Það skyldi þó ekki vera
að húsbændum Jóhanns hafi
ekki þótt borga sig lengur að
boða guðstrú í landi þar semi
slik umskipti voru orðin, að
öll sérréttindi voru tekin af
útlendingum og lítil líkindi til
að braskaralýðurinn, sem allt-
af hefur fylgt í kjölfar trú-
•boðanna, 'gæti haldið áfram að
igræða í skjóli trúboðsins. Milli
auðvaldsinSi nýlendukúgar-
anna og trúboðanna hefur allt-
af verið bezta samvinna og
séra Jóhann fellur prýðilega í
það hlutverk.
Hvaðan hefur séra Jóliann
upplýsingar sínar um
ástandið í Kína?
Séra Jóhann hefur setið í
brezku nýlendunni Hongkong
undanfarin ár og þaðan hefur
hann fylgzt með viðburðunum
í Kína, frá fyrstu hendi að
hann segir sjálfur. Hverjir eru
það sem Jóhann hefur sin.ar
upplýsingar frá? f því sam-
bandi dettur mér í hug atvik
úr för okk-ir íslendinganna um
Kína síðastliðið haust.
Við erum stödd í þorpi einu
skammt frá Kanton. Oddviti
þorpsráðsins, eldri maður,
þreytulegur í útliti, tekur á
móti okkur ásamt fleiri þorps-
búum, með þeirri einlægni og
prúðmennsku, sem alls staðar
mætti okkur, bæði hjá hánm
og lágum. Við erum leidd inn
í stóra og glæsilega höll, sem
stakk mjög í stúf við lágreista
kofa bændanna í kring. Ein-
hver okkar hafði orð á því
hvernig þessi höll væri þarna
tilkomin og hver væri eigandi
hennar. Okkur var sagt að rík-
ur landeigandi hefði átt þarna1
heirna, hann átti mest allt þorp-
ið og leigði bændunum iandið,
í leigu urðu þeir að greiða frá
60—80% af uppsker.unnl heim
til landeigandans. Han.n átti
og víðlendar jarðeignir annars
staðar, hann hélt sjálíur fjöl-
mennan her og kúgaði bænda-
Framhald á 11. síðu.
Allur fróðleikur, sem Ríkis-
útv-arpið flytur er okkur kær-
kominn, sem oftast sitjum
heima vegna aldurs okkar og
,anna við heimilisstörfin. Við
igætum þess að haga svo verk-
um, að fátt markvert, sem flutt
er, fari fr.amhjá okkur. Ég, sem
aðeins hef hlotið menntun í
skóla lífsins, hef áhuga fyrir
því að heyra langskólagengna
menn tala um þa.u alvörumál,
sem varða heill og heiður þjóð-
arinnar.
Þegar útvarpað var ræðum
þeim, sem haldnar voru á um-
ræðufundi Stúdentafélags
Reykjavíkur, 20. jan. 1953 um
áfengislagafrumvarp ríkisstjórn
arinnar (sem efri deild Alþing-
is vísaði frá með rökstuddri
dagskrá), hlustaði ég á mál-
flutning allan með athygli.
Skyldist mér að menntagyðj-
an hefði mátt bera þungan
harm fyrir, að einn af þeim
mönnum, sem hún hefur nært
og dekrað við og veitt prófes-
sórstitil, hneykslaði svo hlust-
endur með málsmeðferð sinni
að seint mun gleymast.
Þessi maður var prófessor
Guðbrandur Jónsson.
Mig furðar það, að maður
sem er jafn kunnugur ritning-
unni og prófessor G. J., getur
ekki munað er hann talar
frammi fyrir þjóðinni þessi
orð: Vei þeim, er hneykslun-
um veldur, betra væri að
mylnusteinn væri hengdur um
háls honum og honum sökkt í
s5ö, en hann hneyksli einn af
bræðrum sínum.
Það er hneyksli á hæsta
stigi, að heyra mann, sem hlot-
ið hefur prófessorsnafnbót,
kalla vísindalegar staðreyndir
hull og margsmjatta á sjálfs-
reynslu í því, að magi hans
sjálfs reyndist of lítill til að
koma í hann því magni af öli,
sém til þyrfti svo hann — G.
J. — yrði fullur.
Eins og ég mun seinna víkj.a
að, hefur þessi maður lýst því
svo átakanlega og eftirminni-
lega með ofsa sínum og rök-
villum að menntun er ekki
einhlít til að lyfta huganum
í sólarátt. Nei, til þess að af-
stýra böli og þjáningum með-
bræðranna þarf rökvísi, hrein-
lyndi, hjartahlýju, karlmennsku
og kristilegt hugarfar.
Ekki verður sólskini veitt
inn í líf manna með því, að
skrumskæla sig í framan og
öskra ókvæðisorð að þeim, sem
hafa hið öfluga vopn sann-
leikans^ í höndum sér. Þó að
prófessor Guðbrandur hafi
Raddir kvenna
v____________________________^
ætlað að vinna víndýrkendum
mikið gagn með ofsalegum öl-
dýrkunarfreyðanda, þá er ég
viss um að það vopn geigaði.
En ræða prófessors Guðbrand-
ar á þessum fundi var sannar-
lega met í sóðalegum málflutn-
ingi. Margt var sagt í þessum
umræðum, sem .gaf hlustend-
um kost á :að kynna .sér enn
einu sinni áhuga ríkisstjórnar-
innar og hennar gæðinga á því
að efla þjóðarhag og innræta
fólki að lifa heilbrigðu lifi, en
slíkt var nú ekki aldeilis hjá
þeim, sem Bjarni Ben. setti í
þann vanda að semja áfengis-
lagafrumvarp fyrir ríkisstjórn-
ina.
Á fundinum komu fram
tvennskonar sjónarmið.
Fyrir hönd reglumanna töl-
uðu Brynleifur Tobíasson,
menntaskólakennari og prófes-
sor Biörn Magnússon, Fyrir
hönd áfengisunnenda og öldýrk-
enda þeir Gústav A. Jónasson,
Jóhann Möller og prófessor
Guðbrandur. Það er mjög at-
hyglisvert að fylgjast með því
hvernig teflt var á þessu skák-
borði þar sem háð var einvígi
um það, hvort auka ætti fjár-
sóun landsmanna til kaupa á
eitri og .með því að auka
þrautir og þjáningar, eða tak-
marka sem auðið er alla
neyzlu áfengis og stefna að
banni.
Fyrstur talaði Gústav A.
Jónasson, formaður nefndar-
innar, sem Bjarni Benedikts-
son setti í þann vandasamá
virðingarsess, að semja áfeng-
islagafrumvarp ríkisstjórnar-
innar, sem efri deild Alþingis
vísaði frá í vetur („eins og
þjóðfrægt er orðið“) en ég vildi
segja, að það væri ein mesta
dáð, sem þingið hefði drýgt.
Gústav sagðist vera eindregið
fylgjandi bruggun áfengs öls
og sagðist ekki telja vín-
drykkju löst, vildi hafa útsölu-
staði marga og hafði áhuga fyr-
ir því, að gera fólki auðveldara
að ná sér í áfengi. Hann vildi
„veita áfengisfióðinu í lygnari
farveg“ eins og hann komst svo
smekklega að orði. Með því :að
fjölga útsölustöðum ætlaði
hann að fegra Frón. Mér skild-
ist að hann bæri hag vínselj-
endanna mest fyrir brjósti, en
nokkuð virtist þó einnig gæta
nærgætni við kaupendur, hann
taldi heppilegr.a að þeir .gætu
án teljandi fyrirhafnar náð sér
í áfengið t. d. eftir vinnu á
laugardögum, enda vissasta
leiðin til þess að allir hafi
sama i-étt til að losa sig við
það fé, sem þeir hafa hand-
bært. Þá lýsti G. Á. J. því,
hvernig þessi milliþinganefnd
hafði ákveðið að hefja kennslu-
starf í sambandi við aukna á-
fengissölu. Það átti að skipa
5 manna ráð — áfengisvarnar-
ráð átti það að heita, (aldrei
virðast of mörg ráðin í þessu
landi), og átti þá víst að synda
á móti þessum þhnga, lygna
straumi, sem hann talaði um.
3% af ágóða áfengissölunnar
átti að verja til þess að kenna
fólki að umgangast þessa nauð-
synjavör.u á réttan hátt.
Jóhann Möller var einnig
fylgjandi ölbruggun. Hann
taldi sig bindindissinnaðan, en
þó ekki beinlínis bindindis-
mann. Eftir orðum hans að
dæma, gæti ég trúað að hann
aðhylltist þá skoðun, að áfengi
sé „eins og sólskin án sól-
bruna“. Hann talaði um að
hann vildi þroska fólkið, en
hann vildi ekki bann. Það eru
nokkur ár síðan ég heyrði
Framhald á 11. síðu.
varpinu til að leika nú alla
hljómleika harmóníkusnillings-
ins til enda og láta eigi hlut-
drægni um sig spyrjast.
Um leið vildi ég nota tækifærið
til að benda útvarpinu á, að
næsta framha'dssaga er fyrir-
fram dauðadæmd, ef hún verður
ekki skemmtilegri en sú, sem
nú er. í hitteðfyrra og í fyrra
var kvölddagskráin svo skemmti-
leg, að fullorðið fólk og ung-
lingar, og jafnvel börn, sátu oft
- heima vegna útvarpsins, lie’dur
en að fara út eða á bíó. Þetta
er mín eigin reynsla og flestra,
sem ég hef átt tal við. Svona
getur þetta vel orðiö' aftur. En
það er undir útvarpsmönnum
komið. Með þökk fyrir birting-
una. — Vestmannaeyjaskeggi".
★
E. M. skrifar: „Fagna ber því að
svo virðist sem menn ætli að
hafa framtak til að reisa Skúla
Magnússyni verðugt minnismerki
innan skamms. Ég sé í blöðun-
um í dag Ijósmyndir af stytt-
unni og geðjaðist fremur vel
að henni. Listamanninum hefur
orðið starfið erfiðara en skyldi
vegna þess, að hvergi mun vera
til nein mynd af Skúla fcgeta.
En eru þá ekki til myndir af
nánustu forfeðrum hans, afkom-
endum og frændum, sem notast
má við, þegar gizkað er á útlit
hans? — Annars er það ekkert
aðalatriði, hvort andlit styttunn-
ar er líkt því, sem and’it Skúla
hefur verið, eða ekki. Mestu
máli skiptir, að myndin sé verð-
ugt listaverk til minningar um
„föður Reykjavíkur" og einn af
baráttumönnum jslenzks frelsis.
Um stað fyrir styttuna er það að
segja, að ég tel alveg sjá’fsagt
að láta hana standa í miðjum
Bæjarfógetagarðinum við Aðal-
stræti — fyrst um sinn. Síðar„
þegar umhverfið verður endur-
skipulagt, hlýtur staðsetning
hennar að sjálfsögðu. að miðast
við það. En bezt finnst mér fara
á þvi, að hún verði í þessu
gamla umhverfi, „vöggu höfuð-
staðarins." — E. M.“
B. A. skrifar: „Heiðraði Bæjar-
póstur. Ég hef lítillega fylgzt
með skrafi manna og skrifum
varðandi nýtt heiti á það, sem
almennt hefur verið kallað
stóppistöð. Mun þar margt
lærðra manna og viturra hafa
lagt á ráð — hvort mundi þá
ekki ofaukið annarra ráðum? —
En hvað um það, væri ekki ó-
maksins vert að efna til skoð-
anakönnunar hér í bæ um til-
lögur til hýrra heita fyrir við-
komustöðvar vagnanna? Mér
virðist engum koma þetta meira
við en alþýðu þessa bæjar, og
ótækt að hefja „áróðursherferð"
fyrir einherju nýnefni að þess-
úm aðila fornspurðum. Vissu-
lega ættu aðrir bæir síðar meir
að geta notazt við það heiti,
sem nú þætti boðlegt hér. Að
úrskurði fengnum yrði síðan
höfð samvinna við útvarp og
þlöð við að festa hið nýja heiti.
Ékki sýnist óeðlilegt, að forráða-
menn S.V.R. hefðu forgöngu um
þetta.
Biðstöðvar strætisvagna — Til.mæli til útvarpsi
Styttu Skúlá íagnað
Að lokum vil ég leyfa mér að
vekja athyg’i á orðinu biðstöð,
sem áður hefur verið bent á.
Það hefur þann kost, að það er
lipurt í munni og hljómar auk
þess kunnuglega: síðari hluti
þess er sami og í núverandi
heiti; og enn fremur man ég
ekki betur en talað hafi verið
um blðstöðvaskýli, svo að fólki
er orðið ekki ókunnugt. með
öllu, en sá kostur þess er ekki
litilvægur. Virðingarfyllst. B.A.“.
★
FRÁ Vestmannaeyjaskeggja hef-
Ur Póstinum borizt pistill, sem
hann nefnir „Umkvörtun um
útvarpið" og er á þessa leið:
„Kæri Bæjarpóstur! Ég og marg-
ir fleiri erum mjög óánægð með
hegðun útvarpsstjórnenda að
sumu leyti. Okkur finnst nefni-
lega í hæsta lagi óréttlátt og
einkennilegt, að aðeins skuli
vera fluttur smáhluti af tón-
leikum Thorleifssens og það
mörgum vikum eftir að hann
er farinn af landi burt, — en
þegar herhljómsveit U.S.A, held-
ur hljómleika í „musteri ísl.
tungu", þá er rokið til og ú(-
varpað þeim öllum, og ekki lát-
ið n^5» einu sinni, heldur
tvisvar. — Treystum við út-