Þjóðviljinn - 03.05.1953, Qupperneq 6

6) — ÞJÖÐVILJINN — Sunnudagur 3. maí 1953
þlÓÐVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíaiistaflokkurinn.
Ritatjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
BlaSamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsiiigar, prentsmiðja:* Skólavörðustíg.
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áakriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljaiie h.f.
Ufsiasisp íslendinga
Fyrir nokkru lýsti formaður Sjálfstæöisflokksins, Ólaf-
ur Thors. yfir því í viðtaii við Morgunblaöiö aö í land-
helgismálinu væri um aö tefla lífsnauösyn íslendinga,
deilan viö Breta væri ekkert venjulegt deilumál heldur
íjallaöi hún um þaö hvort íslendingar ættu aö fá að
iifa í landi sínu.
Þetta voiu mjög afdráttarlaus ummæli og flutt af
þunga eins og Ólafi Thors er lagiö á hátíðlegum stund-
um. En þjóðin hefur af því sára reynslu aö hin hátíö-
kgu ummæli Ólafs Thors eru ekki. mikils viröi í reynd;
enginn íslendingur hefur gengiö jafn dyggilega fram í
bví að svíkja loforð og rjúfa fyrirheit. Og nú er land-
helg.'smálið' ferskasta dæmið.
Eins og alkunnugt er fékk ríkisstjórn íslands orðsend-
ingu frá brezku stjórninni í janúarmánuöi. Þá. gerðist
sá viðburöur að ríkisstjórnin þverneitaöi aö birta þjóö-
?nni orösendinguna, þótt hún heföi jafnþaröan birt allar
aðrar orösendingar og léti blöðum og útvarpi í té um
sömu mundir hótunarpiagg frá Frökkum og hafði, þaö
auðsjáanlega verið pantaö af Bretastjórn. Þessi máls-
meöferð vakti mikla athygli og almenningi. var spurn,
hvað stæöi í skjalinu þess eðlis aö íslenzka þjóðin mætti
ekki um þaö vita.
En nú hefur hulunni veriö létt örlítið af þessu leyni-
makki. Fyrir nokkrum dögum skýrði ríkisstjórnin svo
írá að Bretastjórn heföi farið fram á að friöun Faxaflóa
væri lögð fyrir dólmstólinn í Haag og að ríkisstjórn ís-
lands hefði fallizt á þaö, að því tilskyldu að löndunar-
hanninu yrði aflétt um leiö og gengið væri frá máls-
j'ieðferöinni. (Á þaö má benda innan sviga að krafan um
bð löndunarbanninu yrði aflétt er næsta kynleg, þegar
ekki er annaó’ vitað en búiö sé að semja um þaö mál
við auömanninn Dawson. Auk þess er þaö íslendingum
ekkert gleöiefni aö togarafiskurinn sé fluttur utan ó-
unninn, þegar þaö veitir stórmikla vinnu og mikinn
gjaldeyri að hagnýta hann innanlands. Hins vegar er
alkunnugt að Thorsaramir hafa annariegra hagsmima aö
gæta í sambandi við sölu á togarafiski til Bretlands og
p.S þeir hafa áhuga á aö láta þau viöskipti fara eftir
sömu leiöum og hingað til).
Sú afstaöa ríkisstjómarinnar aö fallast á að nýja frið-
unarlínan veröi lögð fyrir dómstólinn í Haag skýrist
vel í ljósi þeirra ummæla sem MorgunblaðiÖ hafði eftir
Ólafi Thors og getið var í upphafi. Það á að leggja sjálfa
lífsnaliðsyn ÍSlendinga undir erlendan dómstól, það á að
láta ókunna menn í fjarlægu landi kveða upp úrskurð
um það hvort sú þjóð sem hér býr á að hfa eða deyja!
Þáö gefur auga leið hversu fráleit sú málsmeðferö er
fyrir íslendinga, enda er hún engin þjóðréttarleg nauð-'
svn. Tilhögun landhelgismála er algert innanrikiEtmál
íslendinga, og enginn erlendur aöili hefur yfir þsim að
tvgja, nema íslendingar vilji sjálfir afhenda erlendum
aöila úrskurðarvald ’um framtíð sína. Um þetta atriöi
tr ferskt fordæmi í afstööu íransbúa. Bretar heimtuöu
aö olíumáliö yröi lagt undir dómstólinn í Haag, en írans-
rtjórn neitaöi. meö þeim afleiöingum aö dómstóllinn
úrskuröaöi. að hann væri ekki bær aö fjalla um máliö.
Dcjmur i landhelgisdeilunni. við Norömenn var hins vegar
kveöinn upp vegna þess aö báöir áöilar komu sér saman
um áö láta dóminn fjaila um þetta norska innanrí.kis-
rnál.
Auk þessa hefur ríkisstjórn íslands gefið Bretastjórn
álfdæmi um það hvernig málið skuli lagt fyrir dóminn
og hún kosið að leggja aöeins fyru- friðun Faxaflóans,
og er ekki að cfa aö Bretastjórn þykist hafa komið auga
á einhverja sérstaka möguleika til að níðast á íslend-
ingum. Þegar ríkisstjóm íslands hefur svo fallizt á þetta
allt saman, kórónar Bretastjórn yfirlætí sitt með því aö
iýsa yfir því aö ekki komi til mála aö aflétta löndunar-
hanninu!
Þau svik sem ríkisstjórn íslands hefur nú opinberað
i landhelgismálinu hijóta aö vekja reiði alþjóðar, og víst
er þaö fagnaöarefni að þjóðin hefur tök á aö láta í Ijós
vúja sinn um þetta mál eftir rúma tvo mánuöi.
ÞjóSleikhúsið:
eftir Hugh Herbert
Leikstjóri:
Haraldur Björnsscn.
Þjóðleikhúsið vial skemmta
gestum sínum, koma þeim til
að hlæja — og safna um leið
.aunuim i fjárhirzluna; allt er
það eðlilegra en frá þurfi að
segjia. En ómerkilega grMeikj
á ekki og þarf ekki að sýna,
enda ekki samboðið neinu þjóð-
leikhúsi; nóg er til af snjöllum
o>g listrænum skopieikum í
heiminum, og eklíi þarf að ótt-
ast viðtökur almennings, það
sýna „ímjmdunarveikin'1 og
„Tópaz“ svo dæmi séu nefnd.
„Koss í kaupbæti" er að vísu
það sem kallað er fjörugt igrin.
en harta Jítilmótlegur samsetn-
ingur, þar er en.ga meiningu að
finna, enga œrlega hugsun,
engar raunverulegar mannlýsing
.ar; þegar bezt gegnir snúast
samtölin um bameignir og
hversdagslegar heimiliserjur.
Höfundinn þekki ég ekkj af
öðru en „The Moon Is Blue“,
igamanleik tveggja ára göml-
um, yfirborðslegu og veigalitiu
verki, en vinsæiu í sínum ame-
rísku heimkvnnum. Sízt af öllu
er „Koss í kaupbæti“ nýstár-
legur leikur íslenzkum áhorfend
um, þeipi mun flestum „Elsku
Rut“ í fersku minni. Þar er
óneitanlega margt líkt með
skyldum, unrhv’erfi og tími hið
sama og persónurnar næsta
svipaðar: ungir hermenn í
stut'tu leyfi, álryggjusamir for-
eldrar og það sem mestu máli
skipt’ir, sniðugur og bráðger
stelpuhnokki sem misskilningn-
um veldur, kemur öllum
ósköpunum iaf stað. En „Elsku
Ilerdís Þorvaldsdóttlr orr
Rut“ er þó betra leikrit þegar
á allt er litið, uppistaðan frum-
legri og smekkleigri, kímnin
ríkari og geðfelldari og hlut-
verkin þe:m mtin skemmti'.cgri
sem þau eru færri. Efni „Koss-
ins“- 'skal alls ekki rakið, en
þar er öð,nu fremur hent gam-
an að ást.arskotum og skrítnum
uppátækjum unglinga á kyn-
þroskaaldri —• margþvæ’t cfni
en jafnan líklegt til nokkurra
vinsælda.
Leikstjóri er Haraldur Björns
son og hefur áður sýnt að hon-
um lætur vel að stjórna grín-
leilaim, þótt «igi sé sérgrein
dians. Að leikendavali er hæg't
að finna, en annars er sýningin
ágæt iheild, þrungin lífi og
fjöri, cg goð fr-ammistaða korn-
ungra eða lítt reyndra leik-
enda ber vandvirkni leikstjór-
ans trútt vitni, Þýðing Sverris
Thoroddsen er víða hin hnitti-
legasta, og yfir tjöldum Kon-
ráðs Féturssonar, hins nýja
leilctjiaíldamálara, er óþarft að
kvarta; þau eru»gerð .af smekk-
vísí og miki'li nákvæmni og
alúð, hvort sem á heildina er
litið eða einstök atriði.
Af leikendunum kveður mest
,að Herdísi Þorvaldsdóttur, en
hún er Coriiss Archer, fimm-
Rúrik Haraldsson
tán ána, bráðþroska og kanl^-
vís stelpa, isaklaus en dálítið
hneigð .til ásta og ákafiaga
hrifin af einkennisbúning'um.
Leikur Herdísar er skemmti-
legur og fyndinn frá upphafi
til enda, hún er mjúk í hireyf-
ingum o.g máli, skilur þenman
tápmiicLa ærslabelg hárréttum
skílningi, er jafnan hæfilega
ungæðisleg en ýkir hvergl —
og vann öskipta hyllj leikhús-
igesta.
Arndís Bjömsdóttir cg Har-
aldiur Bjömsson léik.a forcldra
Corliss 'litlu slíýr.t og sköru-
ttega, en jafnvel þessum ágætu
íeikurum tekst ekki að skapa
verulega minnisstætt fólk úr
hinurn þurra og kvistóttá efni-
viði; um önnur hlutverk gegnir
litou máli. Amdís er stjómsöm
húsmóðir, þykkjru-þung og orð-
hvöss þegar svo ber undir, en
móðurleg cg hlý í r-aun og
veru; Haraldur upþstökkur og
þrætugjarn húsbóndl, víða
mjög hniítínn í tilsvömm og
gráthflægilegur þegar hann
flendir i h.andaílögmáhim. Róbert
Arnfinnsson er flughetian son-
ur þeirrá og gerir skyldu sína,
og Rúrik Haraldsson óþekktur
og óbreyttur hermaður cg verð
ur talsvert úr örlitlu hlutverki:
Framhald á 11. síðu.
fy.......

.....

Atriði új- lelknuin