Þjóðviljinn - 25.11.1953, Blaðsíða 4

4.) ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 25. nóvember 1953
I.
Meðan júnísólin sendir geisla
sina yfir hauður og haf, áður
en hún gengur bak-við fjöllin
í norðvestri læt ég bifreiðina
renna hægt og rólega um fjöl-
fama leið milli skógivaxinna
svaeða þar sem tignarlegt fjall
er á aðra hönd, en lognsær
f jarðarins á hina.
Angan frá gróðri jarðar og
þá sérstaklega bjarkarinnar
berst að vitum mínum inn um
opinn glugga. — Land, vötn,
fjöll, sjór og hvað sem heiti
hefur hvílir eins og í sælli
draumaró eftir að hafa laugazt
af sól og regni. — Það er að
hverfa í skaut aldanna einn
af þessum dýrmætu dögum hins
íslenzka sumars, einn af Þess-
um dögum sem fært hafa líf-
inu ótakmarkaða gróandi.
Hverfa? Ja, ef nokkur dagur
hverfur raunverulega um jóns-
messuleytið. í hinni nóttlausu
íslenzku voraldar veröld er,
hvað eigum við að segja, heil
eilífð af birtu. Hvað um það,
fslendingur. í dag hefur lóan
sungið ljóðin sín, eins og hún
hefur gert a'la blíða sumar-
daga. f dag hefur sveitin heill-
að þig og mig. í dag hafa lax
og urriði synt með sporðaköst-
um í íslenzkum ám (eða eru
þeir ekki farnlr að ganga?). í
dag hafa lömbin notið þess að
lifa í nýrri tilveru, tilveru
se@i er full af sól og yl. — Já,
hvað er það sem ekki nýtur
lífsins í dag. — Það er eins
og tilveran syngi . ljóð Guð-
mundar á Kirkjubóli: „Mundu,
mömmu ljúfur, mundu, pabba
stúfur, að þetta er landið þitt“.
Son og dóttur daia og fjalls
rmdrar það ekki. Já, „þetta er
landið þitt“.
Hver er öfundsverðari í dag
en smalinn sem fer um fjalla-
hiíðar að gæta búsmalans,, —
hver er öfundsverðari en dóttir
dalanna, sem prýðir umhverfi
heimilisins með groðri trjáa og
blóma og bóndinn sem yrkir
jörð sina eða við sem ökum
bifreiðum um gróðurlendur
landsins?
í fljótu bragði munuð þið
svara þessari spurningu ját-
andi. Ég svara henni bæði ját-
andi og neitandi. Ennþá er lífs-
barátta hins vinnandi fólks til
sjávar og sveita ialltof hörð til
þess að það sé öfundsvert og
ég þekki það nægilega vel allt
saman til þess að skilja hvað
það á sameiginlegt í hinni
hörðu baráttu fyrir afkomu
& DAG minnumst við enn á
hina sögulegu sýningu á Sumri
halíar fyrir hálfri annarri viku.
Faðir einnar kvennaskólastúlk-
unnar sem á sýningunni var,
kom að máli við okkur, og
taldi að stúlkunum væri ómak-
lega kennt um hávaðann og
hvíið sem átti sér stað á áður-
nefndri leiksýningu. Hann
sagði, að dóttir hans, sem sat á
efri svölum í hópi stallsystra
sinna, hefði kvartað yfir því,
þegar hún kom heim, að
skámmt drá Þeim hefðu setið
þrír drukknir menn, sem hefðu
masað,. skrækt og flissað í
tíma og ótíma og þeir hefðu
eyðilagt fyrir þeim hálfa á-
nægjuna af sýningunni. Þegar
farið var að skrifa um þessi
læti' á leiksýningunni, fannst
stúlkunni að vonum óréttlátt
áð þeim væri kennt um, og þvi
Svipmyndir úr sveitinni
sinni. Ennþá sveitist íslenzk
sveitaalþýða blóðinu við að
kaupa sömu jarðimar. Kynslóð
fram af kynslóð er sá leikur
leikinn. Ásamt öðrum vinnandi
stéttum verður hún að bera
uppi hina stóru verzlunarstétt
sem lifir á að arðræna hana.
Þetta var nú kannski’ útúrdúr,
og þó. í dag skil ég það vel
að þetta er land alþýðunnar,
land hinna vinnandi stétta til
sjávar og sveita. Þetta er
landið þitt, bróðir og systir,
land sólar, land gróandi, land
friðar, vonar og trúar á batn-
andi heim. Því: „Eyjan hvíta á
sér enn vor ef fólkið þorir
Guði að treysta, hlekki hrista,
hlýða réttu, góðs að bíða“. En
hvers vegna er ekki öll ís-
lenzka þjóðin vinnandi alþýða?
X kvöld sofna ég í þeim sæla
draumi að þrátt fyrir allt sé
þetta land mitt og þitt sem
berjumst harðri baráttu fyrir
brauði okkar, að þetta sé land
sem nátttröll samtiðarinnar fá
ekki ráðið yfir í morgunroða
framtíðarinnar. Ég sé í draumi
einn vilja allrar alþýðu, eitt
sterkt átak allrar alþýðu til að
breyta þessu góða landi í ör-
uggan framtíðarheim fyrir
bömin okkar. „Mundu... að
þetta er landið þitt“.
Meðan ég er að sofna hljóma
fyrir eyrum mínum orð eins
vinar míns: Ég bið að heilsa
sveitinni minni. Og ég bið
kvöldblæinn að flytja hana
öllu og öllum, dauðu og lifandi
og þá öllu helzt öllu sem vex
og dafnar. Það er einnig mín
kveðja.
II.
Sólin hellir geislum sínum
inn um gluggann minn. Það er
ekki tími svefns, það er tími
vöku og starfs. Það er bylt
jörðu, slegið gras, þurrkað og
sætt hey, flutt í hlöður o. s.
frv. Lff fólksins er í fullum
gangi, hjarta landsiníT slær.
Bóndinn sem,,„allt sitt á undir
sól og regni“ horfir til veðurs,
kýr eru m'jaltaðar, kveiktur
eldur, hitað kaffi, soðinn mat-
ur. Sömu störfin dag eftir dag
og þó enginn dagur án til-
breytingar. Við, sem erum kom-
in á fullorðinsár á því herr-
ans árið 1953, þekkjum hand-
vinnubrögðin frá blautu barns-
beini: slá með orfi og ljá, raka
með handhrífu, binda upp ,á
reiðing o. s. frv. Þetta þekkist
sumstaðar enn í dag innan um
alla vélamenninguna. Aðrir slá
með hestasláttuvél, raka og
snúa með hestavélum o. s. frv.
En vélknúnu dráttarvélamar
Eftir
Kára Örn
ryðja sér æ meir til rúms og
landbúnaðarjeppinn hjálpar
líka til við heyskapinn. Ég hef
séð tvær og jafnvel fleiri
dráttarvélar slá sama teiginn.
Hvað ætli þær afkasti margra
manna starfi? En víða, allt of
víða skortir verkefni fyrir
þennan vélakost, meiri ræktun,
stærri bú og hvað svo, jú, ætli
það vanti ekki meiri markaði
fyrir vörurnar.
Þróunin hefur gengið ört hin
síðari ár í íslenzkum landbún-
aði þó t. d. systkinin í Dal,
þau Dísa og, Geiri, verði nn
að hjálpa foreldrum s'num með
handverkfærum og ber; lítið
úr býtum annað en str og
erfiði. Svo taka v:ð erfið.iikar
Geira að kaup hlut Dísu í jörð-
inni eða Dísu og hennav manns
að kaupa hlut Geira. Eða leyf-
ir jörðin það að báðir búl
þar fé'-agsbúi?
Þau systkinin horfa raunar
djarft til framtíðarinnar. Þau
segja að ekki fari hjá því að
þess verði skammt að bíða að
samvirkt þjóðfélag rísi upp. Þá
verð: unnið með þeim samtök-
um sem ekki hafi áður þekkzt
og gjörbreyti öllu. Ef draumur
þeirr.a rætist verður íslenzka
bjóðin hamingjusöm þjóð, og
þeim óska ég þeirrar hamingju
að sjá hann rætast.
III.
Ég stend við útsýnisskífuna
á Þingvöllum og nem landa-
fræði hennar enn einu sinni
því hér hef ég komið oft áður,
en hvað um það, þá verður
mér umhverí ð .a:it J senn,
jafnnýtt, alltaf kærra og hug-,
þekkara. Á þessum heíggstá
stað þjóðarinnar hiýlur ■ að
vera lifuð mörg helg stund.
Svo fer mér. Þ.ngvelHr og um-
hverfi þeirra cru kannski. ekki
stór hluti af landinu, en hversu
stór er hann samt þeim er
stendur heil’aður af tign og
valdi hins mik'a f.iallá’nrings.
Hvað eru Þingvellir íslahdi og
islenzkri þjóð? Ég stend þögull
á barmí A’.mannagjá". það
bærist ekki hár á höfði En ég
heyri raddir hrópn til mín: ís-
lenz.ki a’þýðumaður, þú sem
rtendur á helgasta stað bjóðar-
innar, þet.ta er land.ð þitt,
þióðin þín á þefta lafld. Hún
og landið eru eiti. Þsð verður
aldrei frá henni iekið ef hún
aðeins skilur það Berðú bræðr-
um þínum og s’ystrum hvar se.m
er í .alþýðustétt þau orð. Segðu
íslenzku þjóðinni sem byg.gir
Hett'a land og hefur erft það
með friðsemi af feðrum sínum
^að með friði, með Því að varð-
ve’ta tungu sína og menningu,
með bví að ha’da vörð um allt
sem er íslenzkt, allt sem er
helgast á þessu landi, glati hún
því a’drei;
Kári Orn.
Kaldur jc
a

Endurminningar Eyjólfs frá Ðröngum
Skráð heíur Vilhj. S. Vilhjálmsson.
Eyjólfur Stefánsson hefur aíltaf fengið orð
fyrir að vera frábær sögumaður, enda bera endur-
minningar hans óræk merki þess. Minni hans er
frábært, sérstaklega frá fyrri dögum. — Les-
endum ,mun þykja skemmtilegt að lesa kaflana
um Rauðseyjaheimilið, lýsingarnar á Jóni Rauðseying, frásagnirnar af svaðilfönun sögu-
mannsins milli eyjanna á Beiðafirði og ævintýrin um afreksmennina, slarkið á sjó og
landi og lýsingarnar á sjósóknurum, sem voru allt í senn, víkingar að dugnaði, harðir í
horn að taka og stórbokkar þegar því var að skipta. Ennfremur em athyglisverðar sagn-
irnar af Stykkishólms kaupmönnum og verzl unarástandi á tímum Clausens, Brydes og
fleiri. Þá má og minna á frásagnirnar af Jóni Mýrdal, Hannesi stutta, Binii bróður Eyj-
ólfs o. fl. — Mikill fjöldi fólks kemur hér við sögu og geymir bókin mikinn fróðleik um
lifnaðarhætti, sem nú er lokið og flestir gleymdir. — Eyjólfur og Vilhjálmur liafa hér
skapað bók, sem Ier.gi mun verða minnzt.
ÚTGEFAKDI
Kvennaskólastúlkurnar saklausar — Bíóreyking-
ar — Eldhætta, óloft.
kom faðirinn að máli við okk-
ur með ósk um að þetta væri
leiðrétt. Og þá ætti að verá
komin skýring á því, hvers
vegna leikhúsgestir voru trufl-
aðir á þennan leíðinlega hátt á
áðurnefndri sýningu, og von-
■andj á slíkt ekki eftir að end-
urtaka sig svo að úr verði
blaðaskrif. Bæjarpósturinn
fagnar því, að kvennaskóla-
stúlkurnar ungu skuli vera sak-
lausar af þessum áburði.
SVO KEMUR hér bréf frá Bíó-
gesti út af reykingum í kvik-
■myndahúsum. Hann skrifar: —
„Kæri Bæjarpóstur. Nýlega
las ég £ Bergmáli Vísis áróður
fyrir reykingum í kvikmynda-
húsum. Því var spáð að eftir
nokkurn tíma yrði það eðli-
legt og sjálfsagt að allir reyktu
meðan þeir horfðu á kvik-
myndir. Það var líka minnzt á,
að Orlendis þætti þetta sjálf-
sagt og þar væri alls staðar
--------- — -----ij—m—
hægt að sitja'og sTæla méc5an
kvikmyndirnar. væru: skoðaðar.
Eg er ekki margsigldur, en ég
var staddur í Kaupmannahöfn
1947. Þá brann eitt kvikmynda-
húsið þar til kaldra kola og
rannsókn leiddi í ijós að reyk-
ingar í húsinu héfðu orsakað
brunann. Áður hafði a. m. k.
eitt bíó brunnið a£ sömu
ástæðu. Og um þetta leyti
tóku fjölmörg kvikmyndahús
það upp að banna reykingar og
ég varð ekki var við að það
mætti neinni mótspymu, jafn-
vel þött öskubakkar væru við
livert sæti í þeim hinum sömu
bíóum. Það er ekki nóg með að
reykingar í kvikmyndahúsum
séu hættulegar vegna eldhættu,-
heldur eitrar tóbaksreykurinn
loftið og það er ógerningur að
hreinsa loftið svo á millj sýn-
inga að vel sé. Og ég held satt
að segja, að það fólk, sem ekki
getur neita'ð sér um sigarettu
í tvo klukkutíma meðan það
horfir á kvikmynd, ætti aðHeita
til læknis. Og þe?r sem reykja
of mikið að staðaldri ættu að
vera því fegnir að verða nauð-
ugir, viljugir að láta sígarettu-
pakkann eiga sig meðan á kvilc-
myndasýningum stendur. Eg
segi þetta ekki af því að ég
sé neinn nikótínhatari, því að
sjálfur reyki ég pakka á dag,
en gamall, súr tóbaksþefur í
samkomuhúsum og kvikmynda-
húsum er með fádæmum ógeð-
felldur, og það yrði sennilega
frágangssök hjá þeim sem ekki
reykja ef reykingar yrðu leyfð-
ar í bíó. Þess vegna held ég að
það væri óhyggilegt af kvik-
myndahúseigendum að fara
inn á reykingabraut’na. Með
beztu kveðju. — Bíógestur“.