Þjóðviljinn - 21.01.1954, Side 7

---Fimmtudagrur 21. jatvúar 1954 — Í>JÓÐ\T[LJ1NN — (7
L
Á þeim árum, er ég kenndi
í Austurbæjarskólanum, var
það einhverju sinni að ég boð-
aði til fundar með íoreldrum
12 ára bama, er ég kennd-i
Bömin voru mér kær «g sam-
vinoa bin ágætasta milli okk-
ar. En ég taldi réít að kynna
íoreldrunum bckkjarstarfið og
vildi heyra raddir aðstand-
enda bamanna og álit þeirra á
kennslunni, sem í ýmsu var ný-
breytni írá eldri háttum. For-
eldrar fjölmenntu á fundinn og
sýndu almennt skUníng á
þeirri viðleitni til félags-
hyggju og samvinnu, sem í
kennslunni . var í'evnt að efla
milii bánianna.
Á* þessum fundi stóð upp í-
haldsmaður eimn, þjóðkunnur
og umsvifamikill, er síðar varð
bæjarfulltrúi íhaldsins í
Revkjavik og hefur veríð það
til þessa dags. Hann sagði m.
-a.: — Eg hef ekkert nema gott
um kennarann að segja og
þakka honum fyrir mitt bam.
Það er aðeins í einu fagi, sem
ég geri ákveðnar kröfur án
nokkurg aísláttar: Eg kretst
þess að . mínu bami) verði
kenndar játnángar kirkjunnar
án nokkurra athugasemda, og
á ég þar sérstakjega við meyj-
arfaíðinguna. ■— Og hafði þar
um allmörg orð.
Að Jokinni rseðu íhalds-
mannsins stóð upp nafnkunnur
Framsóknarmaður, einn af
íramkvæmdastjómm SÍS. Hann
kvaðst ekki geta tekið undir
hina skilyrðislausu kröfu fyrri
ræðumanns í sambandi við
meyjarfaeðinguna, áleit þetta
aukaatriði og emkamál hvers
einstakiings, en á engan hátt
rétt að krefja almennan skóla
þess að hann legði stund á að
kenna bömunum trúfræði, —
en sögúlega fræðslu bæri hon-
um að veita nemendunum.
Sá, er næst talaði, var kenn-
ari við Kennaraskólann. Hann
kvaðst algjörlega apdvígur því
að sínu bami væru kenndar
'ákveðnar trúarskoðanir i skól-
anum, slíkt bryti gjörsanilega
i bág við uppoldi bams síns á
heimilinu, enda kæmi til álita,
hvort slík kennsla bryti ekki
einnig í bág við trúarbragða-
íreki það, er stjómarskráin
veitti.
íhaldsmaðurinn talaði nú aft-
ur og hafði nú hitnað nokkuð.
Endurtók hann fyrri kröfu
sína í sambandi við meyjar-
fæðinguna og kvað slíka
kennslu grundvallarati-iði i sið-
gæði og öllu uppeldisstarfi.
Aðra kröfu í skólamálum
hafði þessi bæjarfulltrúi íhalds-
ins í Reykjavík ekki fram að
flytja Og er þetta óafmáanleg
táknmynd íhaldsins í uppeldis-
málum þjóðarinnar.
II.
Á þeim árum, milli 1930—
40, sem bæjarfulltrúi íhaldsins
setti fram hina eftirminnilegu
og einu kröfu í uppeidismálum,
fóru hlýir straumar um andlegt
líf þjóðarinnar og' ný alda reis
í skólamálum landsins. Nýjar
kenningar um breyt.ta starfs-
hætti í uppeldismáium ruddu
sér til rúnts, krafan um jafn-
rétti bamaana var þá borin
fram og fylgt eftir af ýmsum
fremstu skólamönnum lands-
ins. Krafan um lækkun skóla-
sk.viduaidurs bj’gg’ðist á því að
böm fátækra marma nytu
söonu skólakennslu og böm
efnafólks. En svo sem kunnugf
er' hafði efnaíólk yfirleitt tak-
markaðan áhuga fyrir lækkun
skól'askyldualdurs, þar eð það
hafði ráð á að kaupa einlta-
kennshi í einkaskólum fyrir
sín böm. Þá var borin fram
krafan unr stórum. bætta heilsu-
vemd, um freisi í skólunum
undan bókstafaokinu, um út-
1-ým.ingu heUsusptlland'i skóla-
Iralds.
En gegn þessu öllu lagðist
íhaldið í Reykjavík með öllura
(juiiga sínum. Forustumenn í-
haldsins iögðust gegn nýskóia-
stefnunni, gegn nýjum vinnu-
brögðum, gegn byggingu leilt-
valla, -gegn lýsisgjöfum í 'skól-
unum, gegn mjólkurgjöfum,
gegn ljósböðum og lækninga-
tækjum, gegn skólabyggingunfl,
svo lengi sem vært var, gegn
lækkun skólaskyldualdurs,
gegn brautrvðjendum nýbreyt-
inga, sem nú eru taldar sjálf-
sagðar, gegn þvi nær hverri
tiiiögu er horíði íil umbóta og
framfara • og Ivft gæti uppeld-
iskerfinu upp úr vanhirðu.
. IH.
. Þefta skal rifjað upp nú og
á næstu dögum að gefnu til-
efni, þegar ýmsir nettustu
íhaldsmunnar geta naumast
stöðvað orðaflauminn til þess
að hrósa íhaldinu fyrir forustu
’Tpess í skólamálum, fyrir braut-
ryðjendastarf þess i menntngar-
málum, fyrir afrek i mannúð-
armálum, — atlt. sett fram til
þess áð blekkja alþýðu manna
og veiða atkvæð; v'Ö bæjar-
stjórnarkosningamar. — Eins
og Auður sagði frá, segir Morg-
unblaðið og bendir á. framfar-
imar.
Það er rétt, framfarir hafa
orðið, en að íhaldið í Reykjavik
hafí haft forust'una í umbót-
unum eru blygðunarlaus öfug-
mæli. Hitt má öliu fremur
segja tneð sanni: íhaldð gat
eklci vmrizt þróuninni, en það
varðist í lengstu lög. Egf‘ mun
á næstu dögúm sánna þær stáð-
hæfingar, sem hér hafa verið
settar fram.
í þessari grein skal aðeins
minnzt á sögu Skólabygging-
anna og skólahúsnæðisins
thaldið, sem stjómað hefur
framkvræmdum, hefur Þar iafn-
an. verið 15 til 20 ár á eftir
timanum og er enn. Baslað var
við Mlðbæjarskólaim í lengstu
lög, þrísett bömum i þvi nær
hverja kennslústofu, auk þess
kerrnt í .leiguhúsnæðiaiu innan
um verkstæði og vinnustofur
(Vatnsstígur), þar sem kennar-
arnir urðu að standa í dyrum
í öllum . frímínúíum og halda
bömunum sem föngum inni á
stigagöngum. Reykjavnk var Þá
orðin 25—30 þúsund manna
borg, en átti aðeins einn gaml-
an úreltan skóla. Þegar Aust-
urbæjarskólinn var tekinn í
notkun, var hann sirax yfir-
fylltur og þrisett- í hverja
stofu frá morgnl til kvölds.
Næst var driftin með Mela-
skólann, sem mun hgfa verið
um 10 ár á döfinni frá því fyr-
irhugað var að byggja hann.
En á þessu tímabili voru
l.iöm skólahverfisins á h'rakn-
ingi í. kytruhúsnæði, og voru
þannig nokkrir aldursflokkar á
hrakningi alla sína skólatíð,
komu aldrei í váðunandl hús-
næði, hvað þá gott, og var
.þetta þó á nýlíðnum missirum.
Úthverfalxjrnin háfa vei’ið á
sífelldum þeytingi. Þeini er
skipað að sæ-kja aukat:ma í
öðrum bœjarlúutum á ýasum
óhentugum tímum og hafa v'cr-
ið á sif-elidum tætingi fram og
aftur alia-n daginn, sum aðeins.
gesf-r heima hjá sér. til nætur-
dva.ar.
Sckum skorts á skólahúsnæðl
hafa . smáböm verið vægðar-
laust skvlduð í skótann kl. <1
að n.orgni i svaiiasta skamm-
degi og oft hrakin fl-am og aít-
ur tvi-svar cða þrisvar á dag
t II þess að mæta í aukatimvrn,
þar eð allar stundatöftur haía
úr lagi færzt sökum ófullnægj-
andi húsnæðis. Önnur börn
hafa af sömu þrengslaástæðum
ver.'ð skikkuð i skólann undir
rökkrið og hafa átt heixn að
sækja, þegar komið var fram
á rauða kvöld. Auk þess verða
þessi böm að standa og hanga
eftir strætisvögnum i myrkri
og öllum vetrarins veðruni.
Þessi sífelldi erill hefur ým-
ist æyandi eða sljóvgandi áhrif
á bömin, og fá munu koma o-
sködduð frá slíkum tætingi.
Hinsvegar vantar ekki að
kvartað sé yfir ærsl.alýð borg-
arinnar og götubömum henn-
ar og refsivendinum beitt gegn
hinum vanmáttugu leiksoppum
ómennilegra þjóðfélagshátta.
íhaadið bendi.r á nýjustu skól-
ana sér til framdráttar, cn
þess'r skólar eru bara ekki.
verk íhaldsins og ber ekkij að
þakka því. í næstu gTeinum.
skal sannað og sýnt fram á
hvemig íhaldið í bæjarstjórn
Reykjavíkur og í öðrunt nefnd-
um hefur barizt gðgn öUum.
framförum á þessum sviðum á
undanfömum áratugum, hvem-
ig það ofsótti þá skólamenn,
or beittu sér íyrir monningar-
tækjum, sem íhaldið eignar sér
nú, hvemig það jafnvel í
skjóli trúarofsókna lagðist gegm
forustumönnum uppeldismál-
anna G. M. M.
ÍHALDIB HARMAR HRUN NÓÐVARNAR
Ölga í Þjóðvaraarílokknum — Vomiðu að ekkert kæmist upp —
Fara hinir líka? — Hryggð íhaldsins — Sundrungin mistekst
Um íátt var meira talað í
gær en hið einstæða faU Þjóð-
vamarflokksins, að leiðtogi
flokksins í bæjarmálum slcyldii
falla þret'tán dögum ö’rir kjör-
dag, uppvís að stórhneyksli og
misnotkun á opinberum trún-
aði til gróðabralls. Þykir þetta
að vonum gefa mikla visbend-
ingu um það hvers konar fóík
hefur troðið sér inn í forustu
þess flokks, menn sem ekki
þola þá opinbeni gagnrýni sem •
hver maður verður að undir-
gangast sem fer í framboð á
Íslandi, menn með flekkaðan
skjöld sem reyna að hagnýta
góð málefni til pólitiskrar æv-
mtýramennsku á sama hátt og
Bárður Daníelsson liagnýtti op-
inberap trúnaðarstöðu til per-
sónulegs gróðabralls.
• Vonuðu að ekkert
kæmist upp
Dæmi þessa manns bregður
upp mynd af pólitiskum starfs-
aðíerðum flokksins alls. Þjóð-
vamarfloklcurinn kvaðst myndu
berjast iyrfir heiðarieika sér-
, staklega fyriT Þessar bæjar-
stjórnarkosningar. Væri nokk-
ur alvara í þeim yfirlýsingum
bar flokknum að byrja heima-
fyrir og ganga alveg sérstak-
lega tryggilega frá þvi að fr-am-
bjóðendurnir sjálfir hefðu þau
eihkenni til að ber.a .að þeir
stæðu undir þeim ki’öfum sem
flokkurinn bar fram. Þetta var
sjálft frumskilyrðiði En forusí-
an valdi allt aðrar starfsaðíerð-
ir. Húrj, hafði starfað alla tíð
með Bárði Daníelssyni, sem var
og er einn helzti forustumaður
flokksins, og henni hefur ekki
dulizt fremur en öðrum þau
■eðlise'nkenni hans sem birfast
í þessum atburðum. Forustan
gevði sér aðeins vonir \im aö
ekkevt kæmist upp. Þannig
þverbraut hún þegar i upphafi
þær meginreglur sem hún þótt-
ist berjast fyrir, gerði sig seka
um þau óheilind:. sem nú hafa
komið henni i koll á eftirminni-
legasta hátí.
• Fara hinir líka?
Vi-tað er að mjög harðvitug
átök vo!*u í flokknum eftir að
hneykslið var gert opmbert,
látl íus fundarhöld allan dag-
inn. Bárður Dahíelsson og
meirihluti. flokksstjórnarinnar
vildu láta eins og ekkert hefði
gerzt, verja hneykslið og taka
fulla afstöðu með þeim virmu-
bvögðum að misnota opinbera
trúnaðarstöðu til persónulegs
ávinnings En fáein'r menn
hotuðu hgvðu, kváðust injTidu
segja.sig úr.flokknum með há-
værum yíirlýsingum. And-
spænis þessum ákveðnu hóíun-
um guggnaði meirihluti flokks-
stjómarinnar, og á það var
sætzj að leysa málið eins og
gevt hefur verið, Reynt skyldi
áð geva Bárð að pislavvotti,
láta hann 3ýsa yfir þvi að
hann væri alsaklaus og he'mi-
aði opinbera rannsókn (á máli
sem er eins augljóst og á verð-
ur kosið) en drægi sig í hlé til
þess eins að ekki yrði ha’gt að
vinna ílokknum tjón með á-
róðri um ósannar ásakanir!
S'ðan féllist flokksstjómin á
þessa skiljanlegu viðkvaemni
hins hoiðarlega manns’. Birtast1
þama sömu óheilindin í mál-
ílutningi og réðu framboði
Bárðar Danielssonar. Eða
myndi: ef til vill Gils Guð-
mundsson einnig draga sig í
hlé ef bornar væru á haiv.v
ásákanir sem hann teldi ó-
sannar, og þannig hver fram-
bjóðandí flokksins koll aí kolli-
þar til engir.n væri eftir?!
• Hrvggð íhaldsins
Að vonum hefur verið um
fátt meira talað en það dauða-
áfau. Þjóðvarnarflokksins sem
birtist i þessum atburðum. En
það er einn aðili sem veitir
málinu sáralitla athygli: Morg'-
unb.lað'ð. Það felur atburðinn
í smák’ausu inni I blaðinu og
af klausunni sést að aðstand-
eadur blaðsins láta sér fátt um
finnast. Er bað að vísu skilj-
anlegt að Morgunblaðsmöimum
þyki það eklci fréttnæmt þótt
upp komist stóvhneyk.sli um
frambjóðendur og misnotkun á
op'nberum trúnaði; allir þeírra
frambjóðendur bera þau ein-
keruii, aiiir eru þeir uppvisir
að ófivífnustu fjárplógsbrögð-
Framhald & 8. síSu. I