Þjóðviljinn - 18.03.1954, Page 7

Fimmtudagiu' 18. marz 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Heimsfriðárhreyfingin er
síærsta fjöldahreyfing,. sem
vakin hefur verið i veröldinni
svo að. vitað sé, og síðan henni
vár hrundið af stað á árinu
3949 hefur hún komið svo
viða og margvíslega við sögu
í öilum heimsmálum, að ver-
aldarsaga þessa tímabils er
ekki hvað sízt hennar saga. —
Og verður það að minnsta kosti
ef málstaður hreyfingarinnar
ber hærri hlut í átökum þess-
arar aldar en tortímingaröflin.
Þegar fyrstu atómsprengj-
urini var varpað í ágúst 1946
yfir japönsku borgina Hirosj-
íma, urðu þau aldaskil í heims-
sögunni, sem næsta áratuginn
ráðast væntanlega á annan
hvorn veginn. Einhliða ákvörð-
un Trumans Bandaríkjaforseta
bremur árum síðar, gjörð án
þess að spyrja þing eða þjóð,
um framleiðslu vetnissprengj-
unnar, sem Albert Einstein
taldi þá í útvarpserindi að
hugsanlega gæti verkað á
gufuhvolf jarðarinnar til tor-
tímingar öllu lífi, — þessi á-
kvörðun hins kalda stríðs, sem
þá var komið í algleyming,
sýndi ein með öðru enn skýrar,
hvert byrinn bar o" myndi
mál að liamla skriðnum.
Það er þá, sem fulltrúar frá
72 þjóðurn koma saman í Par-
ís og Prag á fyrsta fundi Heirns-
íriðarhreyfingarinnar, móta
henni stefnuskrá og velja henni
til forystu hina frægustu og
boztu menn af fleslum þjóðum.
Þessi forystuhópur er hið svo-
kallaða Heimsfriðarráð og héf-
ur atómíræðingurinn Joliot-
Curie setið þar í forsæti frá
öndverðu.
Þáð varð að vonum verkefna
ntest fyrir höndum að setja
fram kröfuna um bann við
beitingu kjarnorkuvopna í
hernaði og kveðja alþýðu
heimsins til að fylgja henni
eftir með árvekni og atkvæði.
Stokkhólmsávarpið, sem enn er
í fersku niinni, var út gefið og
undirritað af 500 milljónum
manna.
Það bíður síns tíma að þorri
stjórnmálamanna með vest-
rænum „lýðræðisþjóðum" svari
fyrir það, hvers vegna þeir
Undirrituðu ekki Stokkhólms-
ávarpið — hvers vegna hinum
fr.jálsu borgurum þessara ríkja
— mætum prestum og skóia-
stjórum í Reykiavík t. d., —
var jafnvel hótað atvinnumissi
og ofsóknum, ef þeir legðu
sitt litla nafn við þetta stóra
mál. Belgísk kona, Isabella
Blume, þingfuiltrúi jafnaðar-
manna og siðar, að viðlögðum
félagsréttindum í flokki þeirra,
fulltrúi í Heimsfriðarráðinu,
hún hefur hins vegar svarað
því, hvers vegna hún undirrit-
aði Stokkhólmsávarpið, enda
þótt hún væri þá erin full tor-
tryggni gagnvart hinni nýju
hre.víingu. Hún mælir fyrir
margra munn og er rctt að
tilfæra nokkuð úr bæklingi þar
sem hún gcrir grein fyrir af-
stöðu sinni, 02 raunar hefði
verið vert að þýða í heild.
„Hvers vegna skrifaði ég
undir? Var það ekki eins og
kunnur lögfræðingur í heima-
landi mínu komst að orði,
„meinlarist grín“? Var það
ekki sama klappið í klettinn
eins og bænaskrárnar gegn
endurhervæðingu fyrir stríð?
Eg ritaði undir af því það
var einfalt og sjálfgert; af því
Fi*á þingi HeimsfriSari'áðsins er haldið var í Vínarhorg í nóvomberntánuSi sioastii.’im: m
auðinn orðið
Frásög?i af stefnu og starfi Heimsfriöarhreyfmgarinnar,
eftir Þorstein Valdimarsson
að i ávarpinu vár túikuð af-
staða góðviljaðra manna ...
Hafa þjóðirnar ekki rétt til
að krefjast þess, að fyrsta
skrefið til afvopnunar sé tek-.
ið með því að banna tæki til
múgmorða? Hafa þær ekki rétt
til að krefjast þess, eíns og
\’ér gerum, .að næsta skrefið
verði afvopnun stig af stigi,
samtaka og undir eftirliti?
Hver ætti að varna þeim réttar
síns til að dæma sekan um
glæp hvern þann, er slíkum
vopnum beitir gegn mannkyn-
inu, vopnum sem kynnu, ef
verkast vildi, að tortíma jörð-
inrii sjálfri. Fimmhundruo
miUjónir karla og kvenna
skildu hættuna — og sú stað-
reynd var tekin Til greina af
hr. Attlee, er hann íiaug vest-
ur um haí á fund hr. Trumans
í tilefni af ummælum Banda-
rikjastjórnar um beitingu
atómsprengjunnar í Kóreu.
Stokkhólmsávarpinu fylgdi
Pragávarpið í ágúst 1950, þar
sem boðað var til annars
heimsþings Friðarhrej’fingar-
inriar.
í ávarninu var endurtekin
fordæming á atómvopnum;
lýst fylgi við takmörkun og
eftirlit með hvers konar vopna:
búnaði, fordæmd erlend íhl.ut-
un í innanríkismál þjóða; lýst
stuðningi við urnleitanir til
íriðsamiegrar lausnar í Kóreu-
deilunrú; mótmælt sprengjuá-
rásum á varnarlausa borgara
og þess krafizt, að fullsetið
Öryggisráð, b. e. a. s. með þátt-
töku kínversku alþýðustjórn-
árinnar, miðlaði málum með
því að veita báðum deiluaðil-
um áheyrn; krafizt þess, að
Ityerskonar stríðsáróður yrði
bannaður og boðið öllum vel-
viljuðum mönnum, körlum og
konum til þátttöku í öðru
hei,msþingi Friðarhreyíingar-
innar'*.
Isabella Blume segir siðan .
frá aðdraganda þess að hún
sótti Varsjárþingið, og tók sæti
í Heimsfriðarráðinu:
„Stríðið hafði brotizt út í
Kóreu og fólk sem varð á vegi
mínum og varði hina vopnuðu
íhluíun Sameinuðu þjóðanna
og Bandarikjanna var raunar
lsabelle Blunio
hið sama og það sem prédikaði
krossferð gegn kommúnisman-
um og Ráðstjórnarríkjununi og
vildi skina málum i Evrópu að
hagsmunum heimsveldasinna
undir yfirskyni þess að varð-
yeita kristna menningu. í»að
var ekki lengitr nóg að taka
afslöðn á þingi og bcrjast á
flokksfundum. I*að var nauð-
synlegt að komast að rauu
um, liverníg nnnt va\ri að sam-
eina krafta sína með jákvæðu
móti öðrum beittv öflunt sem
börðust fyrir friði.
Það var nauðsynlegt að
fara og ganga úr skugga um.
hvort þetta ávarp til állra góð-
viljaðra manna væri af ein-
lægum og falslausum hvötum
runnið.
Það var nauðsyniegt að
ganga úr skugga ,um, hvort
Frið.arhreyfingin væri í raun-
inni ekki annað en kommún-
isjasamtök eða verkfæri í
höndum Sovetstjómarinnar,
eins og hún hafði vcrið sökuð
um; eða hvort húti væri alvar-
leg og einlæg vitieitni til að
sameina friðaröflin gegn styrj-
aldarstefnunni á meðari tími
væri til.
Eg skráði þvr af eigin hvöt-
um nafn mitt til þatttöku í
þinginu í Sheffield og þannig
lá leið min til Varsjár.
Aðfarirnar yið að hindra
þinghaldið i Engiandi sýndu
mér þá .þegar, hvert áhrifa-
. vald því var. eignað af stríðs-
öfiunum.
Eg gekk til fyrsta fundarins
mcð sömu tortryggninni, sem
hafði gert mig hikandi i af-
stöðu minni mánuðum saman.
Það var rétt, að allar þjóðir
áttu fulltrúa á þessu þingi;
það var líka rétt, að sendi-
neíndifnar voru skipaðar kunn-
um mönnum, mörgurn í ábyrgð-
arstöðum ýtnsra samíaka og
jafnvel í rikisstjórnum.
Enn fremur voru þarna sam-
an komnir fulltrúar af hinum
margvíslegustu heims- og
stjórnmálaskoðunum. En var
þetía nóg til að tryggja hreyf-
ingunni kjölfestu. markvrsi og
skilning á Vandamálunum?"
Isabélle Blume fékk jákvætt
svar við þeirri spurningu þeg-
ar á þessu þingi, einkum af
stárfi sínu í ncíödunum. Það
stéytti • þar samart hirium
andstæðustu Sjéiriarmiðum við
afgreiðslu mála og horfði oft
óvænlega um það, að allir
yrðu á eitt sáttir; en sama
hvötin, sama knýjandi tak-
markið, sama spurningin; „hvað
þarf að gera til að sjá málstað
friðarins borgið, hvernig á að
framkvæma það sem gera þarf,
og hvernig á að íramkvælna
það svo vel sé?“ — þessi af-
staða allra fulltrúanna ruddí
þeim hiridrunum úr vegi, sem
ella hefðu orðið óyfirstígan-
Iegar.
Isabelíe Blume nefnir nokk-
ur dæmi urri ágreiningseíni í
nefndunum, þar á meðal varð-
andi kröíuna um vopnahlé í
Kóreu, sem auðvelt hefði átt
að vera að orða þannig að all-
ir gætu samþykkt; samt reynd-
ist erfitt að fá kórversku full-
trúana til að fallast á, að ekki
kæmi fram í ályktuninni gagn-
rýni - á Mac Arthur, heldur
væri þess krafizt, ,,að skipað-
ur yrði htefur aiþjóðlegur dóni-
stóll til rannsóknar á hernað-
arglæpum í Kóreustyrjöldinni,
og ábyrgð Mae • Arthurs hers-
höfðingja sérstaklega.“
„Mac Arthur var kallaður heim
(sem kunnugt er) og dómstól- •
inn var ekki þörf að skipa,
því að svör hershöfðingjans
fyrir þingnefnd öldungadeild-
arinnar voru í sjálfum sér hin
þyngsta 'sakfel.ling yfir hann
og stefnu hans“.
„Eftir reynslu mína. af starf-
inu í nefndunum“, segir þcssi
aldurhnigna og reynda stjórn-
málakona enn fremur, „var
mér það ljóst, að ég hiyti að
bregðast málstað friðarins, ef
ég tæki ekki þátt i þessari
hreyfingu, og héldi mér við
sjónarmið hinna efagjörnu, að
engu yrði um þokað“.
Slík var sem sagt niðurstaða
þessarar efagjörnu stjórnmála-
konu eftir Varsjárþingið, og
svipuð reynsla ótölulegs fjölda
manna af starfi . Friðarhreyf-
ingarinnar hefur unnið þá til
fylgis við málstað hennar með
líkum hætti, alla stund síðan
þjóðir heimsins voru kallaðar
til árvekni og ábyrgðar unt ör-
lög sín með Stökkhólmsávarp-
inu.
Síðan Varsjárþingið ‘ var
haldið, hefur Heimsfriðarráðið
— sem annars hefur bækistöð
i hinum veglegustu húsakynn-
utn i Prag og völdu starfsliði
á að skipa — haldið fundi með
fulltrúum frá flestöllum lönd-
um í París, Vínarborg, Berlín
og Búdapest, og loks stóð hi.ð
liriðja allsherjnrþing þjóðanna
i Vínarborg fyrir rúmu ári, en
rétt áður, eða í september
1952, friðarþing Asíu- og
Kyrrahafslanda í Péking, þar
sem fulltrúar 1.600 milljóna
ntanna, eða um þriggja fjórðu
■ hluta alls mannkynsins' voru
saman kotnnir. Á þann fjölda
þinga heimssambanda sem
tekið hafa upp merid friðar-
baráttunnar og telja tugi mill.i-
ótta, svo sem Alþjóðasamband
lýðræðissinnaðra kvenna, ,A1-
þjóðasamband lýðræðissinn-
aðrar æsku, stúdenta o. s. frw,
landsþinga ú vegum hreyfing-
arinnar og hvers konar slíkra
funda um allar .iarðir verður
svo auðvitað engri tölu konrið,
né á þau blöð, bækur og rit,
sem málstað hennar eru
-heiguð. En allt hefur þetta
starf í sinum marg.víslegu
myndum einn og sarna tilgang:
að opna augu tnanna fyrir ó-
friðarvoðanum og vekja satn-
vizkit þeirra fyrir glajpsemi
styrjalda, að gera liugsjón
friðarins hverjum manni ein-
Framhald & 11. siðu