Þjóðviljinn - 08.08.1954, Side 7

Aðfaranótt 29. maí s. 1. barst
skeyti til jarðfræðistofnunar
Sovétríkjanna þess efnis að hið
5000 metra háa eldfjall Klút-
jevskajá Sopka á Kamstjatka-
skaganum váeri farið að gjósa
eftir nær 10. ára hlér Næsta
'gos ó úndárif s|þð í tvo mán-
uði. Nú varpar Kiútjévskaja
Sopka , aftur voldugum reykj-
armökkum mót himni og lætur
stórum björgum rigna yfir ná-
grennið, meðan gióandi hraun-
ið flæðir niður hlíðar þess.
Þegar gosin koma
fyrirvaralaust
' í allmörg ár hefur hópur
vísindamanna haft aðsetur á
fjallinu og tekið „púls“ þess.
Á undan fyrri gosum hefur
ætíð orðið vart jarðskjálfta á
fjallinu og nágrenni þess, en
að þessu sinni gerði gosið eng-
in teijandi boð á undan sér.
‘ Sem stendur er Klútjevskaja
Sopka alveg hulið dÖkkúm
skýjum, en drunur og dynkir
og mælitæki víshidamannanha
segja til um, að gosið heldur
enn áfram með fullum krafti.
Enda þótt gosið kænri að
þessu sinni nær alveg á óvart,
hafa þó athuganir á því aukið
talsvert á möguleika vísinda-
manna til að reikna- út eldgos
fyrirfram, og verður hér á eft-
ir sagt nokkuð frá þeim mál-
um.
V ísindaleiðangur
býst til ferðar
■ Þessá dagana eru óvenju-
mikil þrengsli í aðalstöðvum
sovézkra eldf jallarannsókna.
Vísindamenh þeir, sem að und-
aníörnu hafar stai*fað við éid-
í.íallprannsóknástöðina á
Kamstjatka, verða bráðlega
iéystir af, og er urrnið af kappi
að undirbúningi þess.
• Það er enginn smáræðis út-
•y búnaður, sem eldfjallakönnuð-
ur þarfnast. Auk fyrsta flokks
úthúnaðar til fjahgöngu, verð-
lir hann meðal annars að hafa
meðferðis tæki til að hlusta
eftir ,.skothríðinni ‘, sem á sér
stað í . iðrum jarðar á undan
gosi.
Einn þeirra, sem forustu
höfðu um að koma upp eld-
fjallarannsóknarstöðinni á
Kamstjatka, var Vladimir
Voldaveís. Hann tókst einnig
á hendur að halda fyrstu vakt-
iha á fisllinu, en það er starf
sem með réttu er likt til starf-
anna við veðurathuganastöðv-
arnar í íshafinu. Fyrsti vetur-
. inn var nefnilega óvenju harð-
, 0r. ;
AÁcios fyrir-
kiarkmenn
Síðén hefrr rr.nnsóknarstöð-
in verið bætt mjö®’hvað snert-;
ir aðbúnað manna, og þjónust-
an á eldfiöllunum á Kamst-
jatka er nú hvergi nærri eins
erfið og hún var fyrrum. Þar
með er þó ekki sagt, að þetta
sé heishim hent. EldíjaTlakönn-
uður verður að vera duglegur
fjpUgOTigumaður, og umfram
allt --- hugsður. Þegar eldfjall-
ið byrjar að krauma og velta
upp hraun'eðjunni, má hann
ekki fyrst og fremst hugsa um
eigið öryggi, heldur verður
hánn ótrauður að nálgast gíg-'
inn ein« og’ mögulegt ér, ti! að
ránnraka þetta náttúrufyrir-
Heklugosið, sem hófst 29. marz 1947, kom mön u.im algjörlega á óvart. N.i er spurningin hins-
vcgar þessi hvort vísindamönnum muni í framiíðinrii takast að segja fyrir um eldgos og aðrar
náttSrríIiamfarir af svipuðum rótum. Um það f.jaUar greinin her á síðtmn; í dag.
Sunnudagur 8. ágúst '1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
unnar er ekki, heldur trygging
fyrir því, að engin hætta sé á
eldgosi. Hvað eldgosin snertir,
þá liggur miðja hræringanna
venjulega það djúpt, að til að
byrja með valda þær- aðeins
óverulegum skjálfta á yfir-
borðinu.
En hvernig er hægt að segja
nákvæmlega fyrir um eldgos?
Og jafnvel þó hægt væri að
gera það að því er varðar tím-
ann, þá er það ekki fullnægj-
andi. Það er einnig nauðsyn-
legt að hægt verði að segja
nákvæmlega fyrir um þann
stað á fjallinu þar sem gosið
muni brjótast út, og í hvaða
átt hraunstraumurinn muni
fara.
En einnig þessi vandamál
þykjumst við munu geta leyst
með hjálp hinna næmu tækja
okkar, sem segja nákvæmlega
til um mismu.n jarðskjólfta-
styrkleikans á ýmsum stöðum
í nágrenni eldf jallsins, og
þannig á að vera hægt að
reikna út .miðju hræringanna
og vita um leið hvar rnestur
muni verðá .þrýstingurinn á
jarðskorpuna. En um leið Óg
þessi atriði verða okkur kunn,’
eigum við að geta ságt fyrir;
hvort gosið muni verða urii
gömlu gígana, eða nýir gígir
muni myndast.
p p
bæri seii) bezí, os iæra sð
þekkia ’þá icyndaTdóma sem
náttúran hcfur enn ekki opin-
berað mötinunum.
Gos sem koslaði
36.000 manns lífið
Foringi hóps þess, sem býr
sig riú undir halda til
Kamstjatka, er Georgi Gorsjk-
off. ungur maður sern á þó að
baki sér ianga reynslu á sviði
eldfjallarannsókna. Segja má
að hann haíi á síðustu árum
rannsakað nákvæmlega hvert
einasta eldfjall á Kúri’eyjun-
um.
Gbrsjkoíf er einn þeirra
manna.'i seni. strax í harnæsku
finna Hæðleikum sínunr rétt-
ap .yettvang. og haida sér sí 5-
an fast vj.3 htnri. Þegar hann
sem drengur las um eyðingu
Porripej af völöum Vesúvíusar
og irn Krpkptáfo úð. sem varð
: 36.900 nynns að b?.r.a ári 3
Í853. vaknr.ði *rreð honum
áhugi á o'df mllarsnnsóknum,
cg hessi áhrg' e'ld'sí síðar enn
rrcir er hrnn fór sðjsökkva
sér nitur i Jestur ví indalegra
aevintýra aí bcirri tegurid serr
Julss Vcrno ramdi.
Gorsikpfí hofði fyr!r nckkru
hafi3 n.tm í jarJíræði og eld-
fjslláví'indum, þegar harin
vsrð rð I ’rrr'a hækurnar á
hillunr..o? grnga í herinn eins
og ac’.'r -uri'gír menn. Eítir
þjónustu s;na á vígstöðvunum,
" bár sem hann særðist alver-
leca, sncri hann sr'r a.fti’r a3
. núminu, og ■ nokkrvr.-, írun
seinna fékk lrann tækiíæri t'I
að fara til Kúrilevjanna og til
Kamstjatka, þangp.ð sem hann
heldur nú aítur.
Varúðarráðsíafanir
í tséka tið
Leiðan'gur þessi cr liður í
starfsemi sem miðar að því að
kortíeggja eldfjaiía- og jarð-
skjálfta-svæði Sovctríkjanna,
og hefur jsfníramt það mark-
mið að finna aðferðir til að
geta með góðum fyrirvara vit-
að um jarðskjálfta og eldgos,
sem yfir vofa.
Mun bað nokkurn tírnann
heppnast? Þessari spurningu
svarar Gorsjkoff:
— Jr, eftir öllu að dæma er
sá dagur ekki mjög langt und-
an, að við getum með vissu ..
sagt fvrir um eldgos! Og þekki
menn á rnnað, þqrð ndttúru-
kraftana, þá ,pru ,þeif .ekki svo
hættulegir -lengu'r, -jafnvel ekki
þegar þeir fara 'hvað mestum
hr’.ríörum, Ef við geíum sagt
fyrir eldgos með gócum íyrir-
vara, þá eigum við einnig að
geta- komið unclan fólki, dýr-
um cg 'eigrium heilu og hölönu.
Ki'ap:-? b-^rf aá vita
hvar gosið brýzt út
AUmargir visintínmenn eru
þeirrar skoðuriar að algjört
samhengi sé milli eidgosa og
jarðskjálfta. Viðbrögð jarð-
’skjálftsvitEris benda til’ þess,
-þv; al áður en eldfjallið byrj-
p.r aA. gjósa reyk og hraun-
leðju, hefur .iarðskorpan að
jaínaði skolfið í nokkur dæg-
ur.
En engin regla er án undan-
tekningar, og í lok síðustu ald-
ar gerðist það, að öflugt eld-
gos hófst , skyndilega á Vesú-
viusi, án þess að nokkuð hefði
orðið vart jaröhræringa á
mælitækjum vísindamanna,
sem stadcir voru á fjallinu; og
mátti raunar ekki mikirynruna
að þeir týndu lífi af völdum
gossins fyrir bragðið. Það er
þannig ekki hægt að trcysta
algjörlega á jarðsfejálítavilann,
þegar rnenn vilja spá um eld-
gos. Nokkur eldgos á síðari ár-
um hafa svnt okkur, að hreyí-
ingar á jarðskorpunni eru ekki
áreiðarilegúr fyrirboði eldgosa,
og hrejriingarieysi jarðskorþ-
Nýtízku mælitæki
Segulmælingar koma hér
einnig að miklu gagni, því það
hefur sýnt sig að með þeim
er hægt að ákvarða hvar um
er að ræða „tappa“ sem líkiegt
er að muni stífla hraunstraum-
inn neðanjarðar og beina hon-
um út af sínum gamla farvegi,
með þeim afleiðingum að nýir.
gígar .myndast. Ennfremur
: segja sérstakir þyngdarmælar
til um það hve mikið hraun-
magn sé á leiðinni upp, hvað-
an það kcmur og í hvaða átt
megi gera ráð fyrir að það
fari.
Loks má nefna bergmálsmæl-
ana, sem eru meðal allra þýð-
ingarmestu tækju okkar. Þeir
„heyra“ hvert minnsta hljóð
í jarðskorpunni og gefa það
til kynna á línuriti.
Við vísindamennirnir „hlust-
um“ eldfjöllin eins og læknir'---
hiustar sjúklinga sína, og éf .'
til vill verðum við innán>tíií
skamms færir um að seg'ja nári -.
kvæmlega fyrir um hvenær
köstin eru yfirvofandi. Með
þeim tækjum, sem okkur hafa
verið búin i hendur, höfum við
aila möguleika á að leysa eina
af mestu gátum náttúrunnar.
Myndin er af einu „sýmngarskálanunv“-á 'hinni miklu landbún-
aðarsýn'ngu, se:n nú stendur yfir í Moskva. „ýSýhingarskálarn-
ir“. eru allir l kastir ævintýrah ölliun, í liverri þeirra eru sýnd-
ar afíarðir og allt sem að bú naðarháttum Iítur í ákveðnum
héruðum. Hö'lin á myndinni nef nist Síbcr'a.