Þjóðviljinn - 05.01.1955, Blaðsíða 4

5) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 5. janúar 1955
Hraín Sæmundsson:
Æskan er anðlind
hverrar
Það er að sumu leyti erfitt
Mutskipti að vera æskumað-
'ur. Á vissu skeiði finnst
sskumanninum hann vera fær
í allan sjó. Hann finnur þann
ægimátt og þann stórhug,
Eem grípur hvem heilbrigðan
•íinstakling þegar hann stend-
•ur frammi fyrir hinni ókunnu
•og ónumdu framtíð. Verkefn-
5n svífa fyrir hugskotssjón-
’am hans og hann ákveður að
beita orku sinni til að vinna
stórvirki. Stórvirki sem ynnu
iaonum sjálfum viðurkenn-
ingu og lyftu þjóðinni og
'iandinu til hærra veldis.
Islendingar eins og allar
aðrar þjóðir, eiga þessa
auðlind, sem er hverri þjóð
raunverulega meira virði en
auðlindirnar sem felast í jörð-
unni.
En það er eins með æsk-
'iina og auðlindirnar í jörð-
unni að það þarf að vinna
hana og breyta í verðmæti.
ilisjafnar eru aðferðir þjóð-
anna í þessum efnum. Fer
það mest eftir stjórnarhátt-
um, því að hin mismunandi
iþjóðfélagskerfi líta sín-
nm augum hvert á þá mögu-
leika sem felast í æskunni. I
ilöndum sem tekið hafa upp
-iagkerfi sósíalismans, hefur
æskunni verið hampað svo
mjög að sósíalistar hvað þá
ikapitalistar, er þangað koma
undrast stórlega. Þaá sem
Etjómendur þessara landa
hafa gert, er þá ekki annað
•en það að gefa æskunni frelsi
til að nýta hæfileika 3Ína og
dugnað, þjóðinni til aukinnar
velgengni og velmegunar. Við,
hin mörgu, sem í dag skip-
íim sæti æskumannsins í okk-
ar landi, þurfum ekki að vön-
ast eftir að núverandi stjóm-
arvöld fari að veita okkur
jbetta frelsi af eigin -hvötum.
Til þess stendur auðvaldið á
öf erfiðu stigi í þróunarbraut
ainni. Þvert á móti hefur auð-
valdið úti allar klær til að
halda æskunni -niðri. Þessi
■.úðleitni auðvaldsins lýsir
eér í ýmsum myndum. Fyrir
það starfa ýmiss öfl og ein-
staklingar. Við þetta allt
verðum við að heyja mark-
vissa baráttu.
Það hefur sennilega aldrei
verið fundið upp hugtak sem
lætur eins viðbjóðslega í eyr-
um æskunnar i dag og siða-
prédikanir. Þetta sífellda
nudd hinna andlega vanþrosk-
uðu prédikara, sem sýknt og
heilagt tala um þann mikla
kross, sem æskan er orðin
á þjóðinni. Æskan nennir ekki
að vinna, hún kann ekkert
með fjármuni að fara, hún
íiggur í óreg’u sjálfum sér og
oðrum til skammar og skaða.
Reyndar em þessir menn síð-
ur en svo svaraverðir. Enda
mundum við láta þá svífa í
friði í sínu svartnætti,
ef svoleiðis stæði ekki á, að
þau öfl sem að baki þeim
standa halda örlagaþræðum
þjóðar
æskunnar í höndum sér. Þessi
öfl líta ekki á æskuna sem
þjóðfélagsstétt, sem á fyrir
höndum að taka við rekstri
þjóðfélagsins. Þeir líta ekki á
hana almennt sem slíka.
Þessvegna liggur þeim í léttu
rúmi, þó að þúsundir góðra
mannsefna fari forgörðum,
tileinki sér áðurnefnda lesti.
Þessi öfl skilja ekki eða vilja
ekki skilja, að þegar æskan
tileinkar sér áðurnefnda lesti,
þá má nær alltaf rekja það
til þjóðfélagslegra orsaka.
Þegar við sjáum dauða-
dmkkinn ungling, eða ungan
mann sem heldur því fram
að lífið hafi engan tilgang,
þá liggur að baki þessu mikil
saga. Saga sem sjaldan er
skráð til enda. Saga sem í
gegnum ýmsar leiðir, fjöl-
skyldumál, atvinnumál o.s.frv.
á nær alltaf fmmupptök sín
í þjóðfélaginu. Leiðin til að
bæta þetta böl er, að áliti
æskunnar sjálfrar, ekki sú að
senda hjálparsveitir kvenfé-
laga, siðaprédikara eða ann-
að álíka, til að níða niður
þetta fólk, heldur þarf að
grafa fyrir rætur meinsins. .
Uppræta þjóðfélagsorsakirnar
sem skapa þetta ástand.
Þjóðfélaginu ckkar er
stjórnað af stjórnmálaflokk-
um, sem skipulagðir em eins
og stórt verzlunarfyrirtæki.
Þetta hefur í för með sér
verulega skerðingu á per-
sónufrelsi manna. Auðvaldið,
sem heldur um stjómartaum-
ana hefur á sínum vegum það
mikla vald, sem peningarnir "
veita í stéttarþjóðfélagi. Það
beitir þessu valdi miskunnar-
laust. Atvinnukúgun er beitt
í öllum stéttum meira og'j’
minna. Ýmist með beinum eða
óbeinum hótunum eða með
mannakaupum í embætti og
stöður sem peningavaldið ræð-
ur yfir af eðlilegum ástæðum.
Allt æskufólk hefur þessa
hluti meira og minna á til-
finningunni. Það finnur að
dugnaður og hæfileikar ráða
ekki framtíðarmöguleikunum.
Það finnur að andlega og
líkamlega lítilsigld pabbaböm ,
eru alltaf sólarmegin í „lífs-
baráttunni" ef pabbinn á nógu
mikla peninga og nógu marga
„kunningja" í ráðum og
nefndum. Meginhluti íslenzkr-
ar æsku er svo svívirtur af
blöðum og málpípum auð-
valdsins og þetta réttlæti kall-
að „frjálst framtak“ og það
lofsungið sýknt og heilagt.
Þeir sem lesa þessi orð kunna
e.t.v. að álykta að ég sé hér
frekar að skrifa fyrir hina
sósíalisku æsku. En því fer
víðsfjarri. Hér er ég þvert á
móti að skrifa fyrir þann
hlutann, sem hefur áunnið
þann meinlega sálsjúkdóm að
álíta sig vera, eins og það er
kallað, • hægrisinnuð. Ihalds-
söm æska er ekki til. Það er
allt auðvaldsblekking.
Æska sem mænir vonaraug-
um eftir að komast í verzlun-
arfyrirtæki stjórnarvaldanna
er til, en það er sjálfsblekk-
ing. Auðvaldið kaupir ekki
nema það nauðsynlegasta.
Það kaupir ekki einu sinni
úrvalið, beztu mannsefnin.
Það kaupir aðeins það, sem
er því nauðsynlegt til að geta
strengt valdsnet sitt yfir at-
vinnu og frelsi þjóðarinnar.
Þannig búa valdhafarnir að
æskunni í dag. Þjóðfélagið
gefur ekki meginhluta æsk-
unnar frelsi til að nýta á ár-
angursríkastan hátt hæfileika
sína og dugnað. Almenn skyn-
semi mundi álíta að góð nýt-
ing starfsorku þjóðarinnar
mundi skapa meiri velmegun,
en slæm. En þjóðfélaginu er
ekki stjórnað fyrir almanna-
heill, heldur fyrir hagsmuni
þeirra afla, sem vernda hina
spilltu stjórnarforustu. Þetta
ætti æskan öll að átta sig á.
Skilja þá staðreynd að frelsi
er ekki hlutur, sem menn öðl-
ast í eitt skiþti fyrir öll. Sé
frelsið ekki fyrir höndum
verður að heyja baráttu til
að öðlast það, Sé frelsið stað-
reynd, verður að varðveita
það sem dýrustu eignina. Sé
frelsið glatað verður að heyja
þrotlaust stríð þar til það er
endurheimt. •
Vélstjóraíélag Islands
Jólatrésskennntun félagsins verður haldin í Tjarnar-
café sunnudaginn 9. jan. 1955 og hefst kl. 3.30
Dans fyrir fullorðna hefst kl. 9.
Aðgöngumiðar seldir í skrifstofu félagsins í Fiskhöll-
inni, hjá Lofti Ólafssyni, Eskihlið 23 og Andrési Andrés-
syni, Flókagötu 16.
- Skemmtinefndin
Sveitarstjóri
Umsóknarfrestur um starf sveitarstjóra í Borg-
arnesi hefur verið framlengdur til 15. janúar.
Umsóknir sendist oddvita Borgarness, Sigþóri
Halldórssyni.
Þjóðviljann vantar ungling
til að bera blaðið til kaupenda á
GrímstaðahoLti
Engum aðilum er raunhæft
frelsi jafn nauðsynlegt og
æskunni. Fyrir þVí berst hún
og verður að berjast þar til
það er fengið. Þá fyrst mun
íslenzka æskan í heild verða
hamingjusöm.
Hrafn Sæmundsson.
ÞJÚÐVILJINN. sími7500 i
■
■
Útför konunnar minnar, móður, tengdamóður og
ömmu okkar,
JÓHÖNNU GUÐMUNDSDÓTTUR,
fer fram fimmtudaginn 6. þ.m. frá Fossvogskapellu og
hefst með húskveðju að heimili hinnar látnu, Þverveg 12,
kl. 1.15 e.h. Jarðsett verður í gamla kirkjugarðinum.
Athöfninni í kapellunni verður útvarpað. Blóm og
kransar afbeðið, en þeim, er óska að minnast hinnar
látnu, skal bent á Slysavarnafélag íslands.
Guðmundur Jóhannesson
Aðalsteinn Guðmundsson
Pétur Guðmundsson,
Jóna Magnúsdóttir
Gunnar Pétursson
Magnús Pétursson.
osturtnn
Deilt um krossgátur — Tveir séríræðingar eigast
við — Griplur eða geiplur?
í DAG er deilt um krossgát-
ur í Bæjarpóstinum og eru
það tveir sérfræðingar í list-
inni sem eigast við. Fyrra
bréfið barst nokkru fyrir jól,
en framkvæmdastjóra happ-
drættisins þótti rétt að sýna
höfundi krossgátunnar það og
gefa honum kost á áð svara
fýrir sig. Það hefur hann nú
gert og fara bæði bréfin hér
á eftir.
★
Ó. H. skrifar: „Keldur þótti
mér óviðkunnanlegt að sjá í
Þjóðviljanum birta skakka
ráðningu á verðlaunakross-
gátu happdrættisins og að
verðlaun skuli veitt fyrir
slíkt.
Skekkjan er þegar í fyrsta
orði gátunnar: Griplur, sem
skv. skýringunni á að vera
rímur. Griplur þýðir ekki rím-
ur heldur nafnaþula, sbr.
orðabók Sigfúsar Blöndals.
Það eru ekki einu sinni til
rímur með þessu nafni sbr.
Rímnaskrá ’Jóns Sigurðsson-
ar.
Rétta orðið er hér geiplur, sbr.
bæði orðabók Blöndals (við-
bæti) og Rímnaskrá J. S.
Væntanlega hafa einhverjar
réttar ráðningar borizt, svo
að mistök eins og þessi ættu
að vera óþörf. — Ó. H.“
★
OG svar krossgátuhöfundar
er svohljóðandi:
„Borizt hefur bréf til höf-
undar að verðlaunakrossgátu
Þjóðviljahappdrættisins, þar
sem hann er sakaður um at-
hugunarleysi og vanþekkingu
í sambandi við ýms orðavöl.
Er þar sér í lagi bent á
fyrsta prð krossgátunnar
GRIPLUR, en skýringin á
þVí orði hafði verið RÍMÚR.
Telur bréfritari að hér sé um
óþarft kæruleysi að ræða, og
bendir um leið á orðið GEIPL-
ur, sem hljóti að vera rétta
svarið við skýringunni.
Til þess að fyrirbyggja mis-
skilning, vildi ég taka fram
eftirfarandi: GEIPLUR eru
15. aldar rímur, og eru finn-
anlegar í rímnasafni Finns
Jónssonar. En rímur þessar
eru sízt þekktari en þær, sem
ortar voru á 14. öld um Hró-
mund Greipsson og nefndust
GRIPLUR.
Ýms önnur orð hafa veitzt
erfið og margar skýringar
komið fram. Til dæmis má
nefna orðið GÁRA. Höfðu
ýmsir komið með skýringuna
BRÁ og ÝRA og getur það
fyrrnefnda vel staðizt, enda
tekið tillit til þess, þegar
dregið var. Engar athuga-
semdir aðrar hafa samt borizt
við gátuna, sem telja má með
þyngra móti.
Aðfinnsla að ýmsu tagi er
góð, en því aðeins að hún sé
réttmæt. Og sízt ber vönum
krossgátusemjurum, eins og
bréfritarinn er, að ríða á vað-
ið með hortugheit. — Guð-
mundur Gíslason".