Þjóðviljinn - 19.08.1955, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 19.08.1955, Blaðsíða 5
Föstudagur 19. ágúst 1955 --- ÞJÓÐVILJINN — (5 '\: 'i^r* i' ‘ ^ vt?/ ' UR LIFI ALÞÝÐUNNAR >Íffi Ævintýrið um silfurfiskinn Það var líflegt um að litast á Siglufirði þegar bátarnir röðuða sér með öllum þessum bryggjum. eftir Hrafn Sæmundsson Fyrir mörgum árum ftaog,, sú saea um höfuðborginaT að hin einskisnýta jörð, sem bæj- arbúai gengu á, væri nú allt i einu orðin verðmæt af þvi að það hefði fundizt gull. Vinnsla hins g'alhia málms hófst þó aldrei, og sagan varð að ævin- týrL Síðan hafa Islendingar vitað að landið er fátækt af málmiim í jörðu. Hinsvegar hefur landið búið yfir ýtnsum öðrum auðlindum svo scm fossafli og jarðhita. En þó hafa hin góðu fiskimið ssem felast á landgrunninu verið auðugust allra gæða sem landsmenn hafa nýtt til þessa. Á fiskimiðin hafa íslendingar jafnan sótt drjúgan hluta þjóðartekna sinna, og á sjáv- arútveginum mun efnahagur landsins byggjast enn um Ianga framtið. Þeír sem unnið hafa við sjávarútveginn, fyrr og nú, hafa ætíð oi-ðið að leggja á sig vosbúð og erfiði. En flest- ir, sem til þekkja, eru sam- mála um, þegar vel gengur, að engin störf 3éu eins heillandi til sjós og lands. Sú tegund framleiðsluimar, sem mestur ævintýraljómi hvílir yfir, er vafalaust síld- veiðamar. Það er sagt að fáir séu iþeir hiutir sem ekki geta gerzt í síldinni. Það er óhugsandi að skrifa aiokkuð um síldina án þess að Siglufjörður komi í hugann. Vegna legu sinnar, og síldar- legraur fortíðar hefur þessi hær helgað sér heiðursheit- ið lrhöfuðborg síldveiðanna". Þennan virðingarsess mun hann skipa í framtíðinni, jafn- vel þó að síldin hafi mörg und- anfarin ár sýnt vanþóknun sína á kapitalismanum með því að vaða annaðhvort alls ekki eða halda sig stöðugt langt úti í hafi. Það er e.t.v. ekki sérstak- lega merkilegt en má þó geta þess til fróðleiþs, að það voru alls ekki íslendingar sem hófu síldveiðar og síldar- vinnslu við ísland. Norðmenn voru brautryðjendur með herpinótina, og þeir byrjuðu einnig að salta síld á Siglu- firði. Brautryðjendur með ’ síldarbræðslu á Siglufirði voru einnig útlendingar. Það voru reistar 3 síldarverksmiðj- ur, 2 á eyrinni þar sem kaup- staðurinn stendur, en 1 hand- J an fjarðarins. Sú sem stóð handan fjarð- arins burtsópaðist a sjó út í snjóflóði, en hinar, sem á eyr- inni voru reistar, standa enn. Aðra þeirra keypti bærinn og hefur starfrækt síðan. Sú verksmiðja heitir Rauðka. Hina keypti ríkið en hún var upphaflega reist af þýzkum menntamanni sem hét dr. Paul, og ber verksmiðjan nafn hans enn í dag. Auk þessara verksmiðja eru 3 aðrar síldar- verksmiðjur á Siglufirði og á ríkið þær allar. Þær heita SR-N, SR-30 og SR-46. Að því er ég bezt veit, hefur SR-46 til skamms tíma verið stærsta sílarverksmiðja í heimi. Hún var byggð 1946 og bræðir 12.000 mál á sólarhring, en hefur ekki haft næg hráefni nema um stuttan tíma í Hval- fjarðarsíldinni. Auk síldar-, verksmiðjanna eru 19 söltun- arstöðvar á Siglufirði. Eins og af þessu sést er „höfuðborg síldveiðanna“ einna líkust risastórri aflvél sem aðeins bíður eftir því að síldveiðiguðinn komi labbandi og setji hana í gang. Það er sunnudagur í ágúst, og undirritaður hefur tekið sér göngutúr suður bakkana á Siglufirði. Það er blæjalogn og hin risaháu f jöll speglast í firðinum. Af bökkunum er útsýni yfir mörg síldarplön. Þar getur að líta hinn vana- lega útbúnað sem jafnan gef- ur plönunum myndrænan svip. Á plönunum sjálfum og i nágrenni þeirra eru stórir tunnustaflar. Þessir tunnu- staflar skiptast greinilega í tvær andstæðar heUdir. Ann- arsvegar eru háir staflar af hvítum og tárhreinum tunn- um. Þetta eru tómar tunnur. Hinsvegar eru lágir staflar, ein, tvær eða í hæsta lagi þrjár tunnuraðir og þessar tunnur eru að sama skapi óhreinar sem hinar eru hreinar. Þetta eru tunnur sem búið er að salta í. 1 sumar eru þessir tunnu- staflar stærri en á sama tíma undanfarin ár. Og sem undirritaður geng- ur þarna á bökkunum og hugsar um fullar tunnur og tómar, gengur hann einmitt fram á þrjá einstaklinga sem hafa lagt fram sinn skerf til þess að óhreinu tunnurnar yrðu fleiri í sumar. Þessir þrír einstaklingar eru af þeirri tegund vinnandi fólks, sem mest gaman er að tala við. Það eru börn. Reyndar er ekki rétt að hafa mikið orð á því útávið af því að ein þeirra er 14 ára, önnur 12 ára en sú þriðja er 9 ára. En þær eru allar í síld og sú sem er 14 ára er búin að vera í síld í mörg ár. I fyrra þegar hún var 13 ára var hún á fullri tryggingu og það er hún einnig í sumar. Hinar eru saman um söltunina enda eru þær systur. I fyrra voru þær eimlig í síld og þá var sú yngri ekki orðin hærri í loftinu en það að hún þurfti að standa upp á saltkassa til að ná niður í botninn á tunn- unum. H Á því sumri gerðist sá at- burður að útlenzkur ljósmynd- ari kom á planið og vildi fá að taka myndir af hinni ungu síldarstúlku. ,,En þá var enn- þá svo mikið eftir af guði í litlu manneskjunni“ að hún kærði sig ekkert að birtast á síðum heimsblaðanna. I fyrstu eru hinar þrjár síldarstúlkur heldur fáorðar um vinnuna á planinu. Þó ræt- ist smátt og smátt úr þeim og þær fara að spjalla frjáls- lega um hlutina. Mest snúast samræðurnar um kerlingar á hinum ýmsu síldarplönum fyrr og nú. Og það er hægt að segja ýmislegt skemmtilegt um síldarkerlingar á plani. Allir vita hvílík stórbreyting getur orðið á einum kven- manni, sem í sjálfu sér er friðelskandi einstaklingur heima á sínu heimili, en getur orðið að skæðasta bardaga- skassi þegar ekki er nægileg síld, salt eða tunna við hönd- ina. Það hefur komið fyrir á plani, að konur hafi lagt frá sér hnífana og sagzt vera farnar af því að yfirborð síld- arinnar i kassa viðkomandi virtist vera öriítið lægra en hjá þeirri næstu, Einnig hefur heyrzt um aðrar aðferðir kvenna á plani. Það var t.d. einu sinni að ung og falleg síldarstúlka vék sér að salt- manninum, sem hét Óli, og setti upp sitt blíðasta bros, segjandi: ,,Óli minn, mig vant- ar salt“. Óli sem ekki var eins fljótur að snúast skynsamlega við þessu óvænta blíðu- brosi var eitthvað viðbragðs- seinn, en það hefði hann ekki átt að vera., því að fallega stúlkan hætti nú alveg að brosa en gerði sig hinsvegar líklega til að skera saltmann- inn með síldarhnífnum. Og þannig halda síldar- stúlkurnar mínar áfram að segja gamlar og nýjar sögur af plönunum og maður finnur að bak við hvert orð býr vinnugleði og ævintýralöngun. Þær munu halda áfram að helga framleiðslustörfunum starfskrafta sína og stuðla að því næsta sumar að óhreinu tunnurnar verði fleiri en þær hreinu. En hvort það verður, fer þó fyrst og fremst eftir því hvernig sjómönnunum gengur að veiða síldina. Sjómennirn- ir sjálfir virðast, á yfirborð- inu, ekki hafa sérlega mikla trú á því. Að minnsta kosti virtist kunningi minn ekki bjartsýnn í byrjun vertíðar í sumar. ,,Ég er að fara í sum- arfrí“, sagði hann. Ég vissi að hann var búinn að ráða sig á síldarbát svo ég svaraði í sama tón og sagði: „Far vel frans, og hafðu nóg með þér að lesa“. Reynsla undanfarinna ára hefur kennt sjómönnunum að stilla aflavonum sínum í hóf og kasta hlutunum helzt út í kæruleysi eða jafnvel að gera grín að öllu sem viðkemur síldveiðunum. Þó er það ein- hvernveginn svoleiðis að þrátt fyrir allt aflaleysið eru menn alltíeinu búnir að ráða sig á síldarbát og eru fyrr en varir lagðir af stað í „sumarfríið“. Svo hef jast síldveiðarnar og það fara að berast fregnir af síld, mikilli síld fyrir norðan. En ef þú spyrð síldveiðisjó- mann um afla, geturðu alveg eins búizt við að fá svar eitt- hvað á þessa leið. „Það er nóg síld í Vísi og útvarpið hefur séð margar torfur á Grímseyj- arsundi". Og þegar farið er að hugsa raunhæft um þetta léttúðarfulla svar, sést að það getur verið reitingsafli í Vísi og útvarpinu, án þess að meg- inhluti síldveiðisjómannanna hafi nokkuð af síldinni að segja annað en plat og von- brigði. Það var fyrir nokkrum ár- .. um að sjómennirnir á síldar- miðunum töluðu mikið um svokallaða Færeyingasíld. Þetta var á þeim árum þegar leitað var að síldinni úr flug- vélum sem flugu yfir hafið fyrir norðan og austan landL og tilkynntu síðan flotanum „með dulmálsskeytum“ þegar flugmennirnir töldu sig hafa séð síldartorfur. Þessi mikla tækni orsakaði það að flot- inn var alltaf á fullu stími út um allan sjó og oft varð lítið eða ekkert úr veiði vegna þrengsla. En það var einnig annar floti á síldveiðisvæðinu þetta sumar. I þessum flota vom mörg hægfara skip, skip sem gengu 4 mílur í logni en töldu sig þó oft á tíðum ekki hafa þörf fyrir allan þennan hraða. Þetta var færeyski flotinn. — Þess skal getið að Færey- ingar eru rólyndir menn og hafa þess vegna ekki talið það virðingu sinni samboðið að elta jafn sprækan og dutl- ungafullan fisk og síldina — Þegar svo íslenzki flotinn fór fram hjá Færeyingunum á sinum 10 mílum, stundum oft á dag, fannst þessum rólyndu mönnum alveg nóg um og e.t.v. hafa þeir ekki verið gjör- sneyddir gamansemi. Að minnsta kosti fóru að beras.. skeyti frá Færeyingunum um mikla síld sem þeir hefðu siglt í gegnum, Stundum vildi svo til að íslenzki flotinn hafðl þotið austur að Langanesi eft- ir flugvélasíld þegar fregnir bárust um Færeyingasíld vest- ur á Skagagrunni og öll hers- ingin þeyttist til baka aftur. En þá hafði öll Færevingasíld- in horfið af yfirborði sjávar* Framhald á 7. síðu. ■ t> • • . þrátt fyrir allt aflaleysið nndanfarin ár lokkar síldar- ævintýrið ennþá“ b * r

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.